• • ماماااااااااان من نمیتونم این لگوهارو بسازم، ازشون بدم میاد، دیگه باهاشون بازی نمیکنم.
  • بابااا من فردا امتحان دارم،استرس دارم، نمیتونم از پسش بربیام گند میزنم، الانم اصلا خوابم نمیبره و حالم بده
  • من اون اسباب بازی رو میخوام تا نخریدم نمیام، دیگه دوستتون ندارم …….
  • من میخوام برنده بشه- حق ندارید برنده شید – هیچکس جز من نباید توی بازی ها برنده شه من نمیخوام ببازم.

  حتما تاحالا هممون این جمله ها یا شبیه به این جملات رو شنیدیم. بارها شده هممون وقتی به کودکمون نه گفتیم اون روی خواستش پافشاری کرده و با گریه هاش حسابی کلافمون کرده.

  ما والدین به واسطه علاقه ای که به بچه هامون داریم سعی میکنیم همیشه سپر بلاشون باشیم و قبل از اونها چالشها رو حل کنیم. اما اگه دلمون میخواد بچه هایی تربیت کنیم که از پس مشکلاتشون بربیان، باید اجازه بدیم خودشون با استقلال خودشون مشکلاتشون رو حل کنن. اگه بچه های ما تو شرایط امن خونمون، با چالشها و سختیهای زندگی روبرو بشن و کمکشون کنیم که از پسش بربیان، بعدها تو زندگی هم در برابر سختی های بزرگتر، تاب اوری بیشتری دارن و به خودشون اعتماد دارن و میتونن از پس مشکلاتشون بربیان.

  تو این مقاله قصد داریم با علت این رفتارها- مفهوم تاب آوری و راهکارهایی برای افزایش تاب آوری و نشانه های یک کودک تاب آور آشنا بشیم. پس همراهمون باشید..

  تاب آوری چیست؟

  همه ی ما تو زندگیمون لحظه های سختی رو تجربه کردیم و با شکست های مختلفی روبرو شدیم، گاهی نتونستیم در این شرایط رفتار مناسبی داشته باشیم. اما انتظار داریم که بچه هامون در مقابل این سختی ها و مشکلات رفتار مناسبی انجام بدن. درحالیکه این مسیله مهارتی است که نیاز به اموزش داره.

  اما در نظر داشته باشیم که تاب اوری با تحمل کردن متفاوته، زمانی که افراد یک مسئله رو تحمل میکنن تلاشی برای بهبود وضعیت موجود و تقویت عملکرد خودشون ندارن.

  تاب آوری یعنی اینکه تو موقعیت های سخت، درد آور و بحرانی بتونیم با روحیه خوب به اون سختی ها و ضعف ها و مشکلات غلبه کنیم. در واقع تاب اوری به ما کمک میکنه تو موقعیت هایی که دچار مشکلی میشیم کمتر اسیب ببینیم و منعطف تر و سازگارانه تر عمل کنیم.

  تاب آوری و اهمیت آن در کودکان:

  تاب اوری یعنی توانایی کودک برای کنار آمدن با فراز و نشیب‌ها و رد شدن از چالش‌هایی که در دوران کودکی تجربه می‌کنه – برای مثال تغییر مدرسه، مطالعه برای امتحان یا مقابله با مرگ یک عزیز؛ ایجاد تاب‌آوری به کودکان کمک می‌کنه تا نه تنها با مشکلات فعلی که بخشی از زندگی روزمره هستند، کنار بیان، بلکه مهارت‌ها و عاداتی را نیز در خود پرورش دهند که به آنها در مقابله با چالش‌ها در دوران نوجوانی و بزرگسالی کمک می‌کنه.

  در واقع همه ی کودکان ظرفیت این رو دارند که با چالش ها و موقعیت های استرس زا مقابله کنند. تاب آوری یک مهارته که بچه ها میتونند با رشدشون به این مهارت برسند و ما به عنوان والدین نقش موثری در شکل گیری این مهارت داریم.

  تاب آوری یعنی وقتی که ما شکستی رو تجریه میکنیم بدونیم که این آخر راه نیست و میتونیم از پس اون موقعیت استرس زا و یا شکست بربیایم.

  بچه های تاب آور، احتمال بیشتری داره که ریسک رو قبول کنند، چون این بچه ها از زیر پا گذاشتن انتظارها نمیترسند، آنها کنجکاوند، شجاعند و به غریزه های خودشون اعتماد دارند.این ویژگی به کودکان کمک میکنه  تا مشکلاتشون رو به طور مستقل حل کنند.

  موقعیتی که کودک رو وادار میکنه تا از منطقه ی امن و راحت خودش خارج بشه، اما اگه موفق نشه آسیب خیلی کمی متوجه کودک میشه، مثلا موقعیتی مثل امتحان ورزش جدید-دوست پیداکردن –شرکت در فعالیت های مدرسه، میتونه برای فرزندمون یک چالش باشه. وقتی نزاریم فرزندمون ریسک کنه، بهش این پیام رو میدیم که برای روبرو شدن با چالش ها و سختی ها به اندازه ی کافی قوی نیستند اما وقتی فرزندمون ریسک هارو قبول کنه یاد میگیره که به خودش فشار بیاره.

  با وجود همه ی تلاش هامون اما در نهایت فرزندانمون با درجه های مختلفی از استرس روبرو میشن، مثلا به محله های جدیدی نقل مکان میکنند، دوستاشون رو از دست میدن، مریض میشن، و با اندوه کنار میان، این مسائل ممکنه در نظر ما کوچیک و بی اهمیت باشه، اما برای بچه هامون بزرگ و همه گیر هستند. تاب آوری به بچه ها کمک میکنه تا بتونند با این موقعیت ها مقابله کنند، وقتی که فرزندانمون مهارت ها و اعتماد به نفس کافی برای روبرو شدن با مشکلات و حل آنها رو داشته باشند بیشتر این پیام رو درونی میکنند که قوی و توانا هستند.

  از کجا بفهمم فرزندم تاب آور هست ؟

  در این جا میخواییم به برخی از نشانه های بچه های تاب آور اشاره کنیم :

  • احساس شایستگی میکنند: به این دست از بچه ها فرصت دادیم تا از راه های مختلفی مهارت هایی رو در خودشون تقویت کنند و روی اونها به تسلط برسند. مثلا تو چیدن میز شام میتونیم از بچه ها کمک بگیریم و وقتی که با موفقیت از عهده ی انجام کار بر میاد او را تشویق کنیم. وقتی که فرزندمون از پس انجام این چالش ها بر بیاد دچار حس اطمینان و اعتماد میشه.
  • اعتماد به نفس کافی دارند: وقتی بچه ها اعتماد به نفس دارند، دلشون میخواد که کارهای جدیدتری انجام بدند، ارتباطات بیشتری برقرار میکنند، ریسک میکنند و اگه شکست بخورند دوباره اون کار رو امتحان میکنند.
  • با دیگران ارتباط برقرار میکنند: بچه های تاب آور معمولا ارتباط خوب و قوی ای با دوستان- خانواده و معلم های مدرسه ی خود دارند و به این باور دارند که توی شرایط سخت روی روابطی که دارند میتونند حساب کنند و از بقیه کمک بگیرند.
  • احساس مشارکت و اثربخشی دارند:افراد تاب آور باور دارند که حضورشون و فعالیتشون میتونه تاثیر گذار باشه.
  • توانایی کنار اومدن با شرایط رو دارند: ممکنه که فکر کنیم کودکمون با اعتماد به نفسه ولی فقط تا زمانی که اوضاع طبق خواستش پیش بره، ولی کودکی واقعا تاب آوره که بتونه احساسات مختلف مثل خشم – ترس و ناامیدی رو توی شرایط مختلف مدیریت کنه و به سمت هدفش پیش بره.

  راهکارهای ایجاد تاب آوری در کودکان:

• ما پدر و مادر ها باید بدونیم که  میتونیم با آموزش حل مشکلات به طور مستقل به بچه هامون کمک کنیم  تا به خودشون اطمینان پیدا کنند و انعطاف پذیریشون بیشتر شه،

  اما خیلی وقت ها، برحسب غریزمون و حسمون به محض اینکه  کودکمون به مشکلی میخوره ، سریع وارد ماجرا میشیم و به کودک کمک میکنیم چون نمیخواییم کودکمون ناراحتی رو تجربه کنه اما این رفتارمون باعث میشه که انعطاف پذیری فرزندمون کمتر بشه، بچه های ما باید ناراحتی رو تجربه کنند تا بتونند با اون کنار بیان، و مهارت حل مسئله ی خودشون رو توسعه بدن،بدون این مهارت ها بچه ها اضطراب رو تجربه میکنند  و وقتی با سختی و ناملایمت روبرو میشن، خاموش میشن و نمیتونند واکنش صحیحی نشون بدن.

  به عنوان یک والد، مراقب یا بزرگسال، می‌تونیم به فرزندمون کمک کنیم که مهارت‌ها، عادات و نگرش‌های ضروری برای ایجاد انعطاف‌پذیری و تاب اوری رو در او، افزایش بدیم. در زیر تعدادی از این روش ها رو بهش میپردازیم:

  1- تنها روی نتایج تمرکز نکنیم، به تلاش کودک هم اهمیت بدیم:

  وقتی ما به عنوان والدین، تنها روی نتیجه‌ نهایی تمرکز میکنیم، بچه ها تو چرخه ی بردن و باختن گرفتار می‌شن. این باعث میشه از خطر کردن و ریسک کردن فراری باشن و از شکست بترسند در این صورت میزان انعطاف پذیری کودک هم کاهش پیدا میکنه. اینکه اشباهاتمون رو بپذیریم، به بچه ها این پیام رو منتقل میکنیم که اشتباهاتشون به اونها کمک میکنه تا یاد بگیرن.

  2- اجازه اشتباه کردن به کودک بدهیم: 

  افرادی که از شکست  اجتناب می کنند، انعطاف پذیری ندارند. در واقع، افرادی که از شکست اجتناب می‌کنند، بچه‌های بسیار مضطربی هستند. به‌جای اینکه از کودک در مقابل اشتباهاتش محافظت کنیم یا به‌سرعت خودمون دست به کار بشیم و مشکلات رو حل کنیم، به او شناسایی اشتباهات، مهارت حل مسئله و کنار آمدن با چالش‌ها را یاد بدیم.

  پذیرفتن اشتباهات کودک ( و از جمله خودمون) به ارتقای طرز فکر کودک کمک میکنه و به بچه ها این پیام راو می ده که اشتباهات به اونها کمک می کنه تا یاد بگیرند. همچنی صحبت در مورد اشتباهی که مرتکب شده ایم در این زمینه میتونه کمک کننده باشه.

  ایجاد یک رابطه ی احساسی قوی با فرزند

  به صورت اختصاصی با فرزندتون وقت بگذرونید، این به این معنی که ما باید موبایلمون رو کنار بزاریم  و روی فرزندمون متمرکز شیم، وقتی کودک ما بدونه که  حمایت بی قید و شرط  یکی از والدین یا حتی یک معلم رو داره، احساس قدرت میکنه که به دنبال راهنمایی باشه و تلاش کنه تا توی موقعیت های سخت و دشوار کار کنه، داشتن ارتباط مثبت با بزرگسالان اجازه میده تا مهارت های مقابله ای و حل مسئله در کودکان بیشتر بشه.

   تو دوره ی پدر و مادر حرفه ای ما به شما آموزش میدیم که چجوری بتونید اتباط با کیفیتی با فرزندت داشته باشی و از وقت گدروندن باهم لذت ببرید، اگه نمیدونی از کجا باید ساختن ارتباط  خوب با فرزندت رو شروع کنی ما بهتون دوره ی پدر و مادر حرفه ای رو پیشنهاد میدیم.

  3- افزایش مهارت حل مسئله:

  وقتی بچه ها برای حل مشکلاتشون از والدین کمک میگیرن، پاسخ طبیعی آن سخنرانی یا توضیحه. استراتژی بهتر پرسیدن سواله. با بازگرداندن مشکل به کودک از طریق سؤال پرسیدن،  به کودک کمک میکنیم تا در مورد موضوع فکر کنه و راه حل ارائه بده. 

  • استفاده از روشهای سوال محور: از کودکمون بخوایم برای حل مسئله، سوالات مشخصی از خودش بپرسه. این کمک میکنه تا تفکر آنها گسترش پیدا کنه و به دنبال راه حل های مختلف بگردند.
  • مسئله رو ساده کنیم: به دنبال یک راهکار آسون و واضح باشیم. با انجام اینکار، احتمالاً از نتایجی که کسب می‌کنیم، متعجب می‌شیم. یادمون باشه در بسیاری از مواقع، این راهکارهای ساده هستند که بیشترین بازدهی رو دارند.
  • تهیه فهرستی از همه راهکارهای احتمالی: همه راه‌حل‌هایی که فکر می‌کنیم می‌تونه به حل مسئله کمک کنه، در یک فهرستی بیارید. حتی اگر راه‌حلی در نگاه اول، مضحک به نظر رسید، باز هم آن را در فهرست قرار میدیم. برای تقویت تفکر خلاق باید ذهن باز داشته باشید؛ ذهنی که بتواند ایده‌ها و راهکارهای مختلفی برای حل مسئله ارائه بده. هیچ ایده بدی وجود نداره؛ گاهی بهترین راه‌حل‌ها، از عجیب‌ترین ایده‌ها سرچشمه می‌گیرن. 

  4-بر چسب زدن به احساسات کودک:

  وقتی استرس شروع می شه، احساسات پررنگ تر میشن. باید به فرزند خود بیاموزیم که همه احساسات مهم هستند و برچسب زدن به احساسات آنها می تونه به اونها کمک کنه تا آنچه را که تجربه می کنند درک کنند. به آنها بگوییم اشکالی نداره که احساس اضطراب، غمگینی، حسادت و غیره داشته باشیم. پوستر احساسات در زمینه شناخت احساسات میتونه خیلی کمک کننده باشه. از طریق این لینک میتونید پوستر احساسات رو تهیه کنید.

  5- اموزش خودمراقبتی به کودک:
  اهمیت خودمراقبتی اولیه رو به فرزندمون یاد بدیم. این ممکنه باعث بشه که زمان بیشتری برای تغذیه مناسب، ورزش و خواب کافی داشته باشیم. اطمینان حاصل کنید که فرزندتان برای سرگرمی وقت دارد و در فعالیت هایی که از آنها لذت می برد شرکت میکنه. مراقبت از خود و حتی تفریح به کودکان کمک می کند تعادل خود را حفظ کنند و بهتر با زمان های استرس زا مقابله کنند.

  6- تغییر رو بپذیریم.

  تغییر اغلب می تونه برای کودکان و نوجوانان ترسناک باشه. به فرزندمون کمک کنیم که بدونه تغییر بخشی از زندگیه و اهداف جدید می تونه جایگزین اهدافی بشن که دست نیافتنی شده اند. مهم اینه که آنچه که خوب پیش میره بررسی بشه و برای آنچه که خوب پیش نمی‌ره برنامه‌ای برای عمل داشته باشیم.

  7- به سمت اهداف خود حرکت کنید.

  به فرزند خود بیاموزید که اهداف معقولی تعیین کنه و بهش کمک کنیم تا قدم به قدم به سمت اون اهداف حرکت کنه. تعیین اهداف به کودکان کمک می کنه تا روی یک کار خاص تمرکز کنند و می توانند به ایجاد انعطاف پذیری برای حرکت رو به جلو در مواجهه با چالش ها کمک کند. در مدرسه، تکالیف بزرگ را به اهداف کوچک و قابل دستیابی برای کودکان کوچکتر تقسیم کنید، و برای کودکان بزرگتر، دستاوردهای خود را در مسیر رسیدن به اهداف بزرگتر به رسمیت بشناسید. یک دیدگاه مثبت به خود پرورش دهید. 

  8-ایجاد رابطه خوب با دیگران: 

  از طریق تعامل و ارتباط با همسالان، از جمله مهارت همدلی و گوش دادن به دیگران رو به کودکمون میتونیم یاد بدیم. راه‌هایی رو پیدا کنیم که به کودکمون کمک کنیم تا ارتباطشون رو تقویت کنن و به اون‌ها پیشنهاد بدیم که به صورت حضوری یا از طریق تلفن، چت ویدیویی و پیام‌های متنی با همسالان خود ارتباط برقرار کنند. همچنین ایجاد یک شبکه خانوادگی قوی هم میتونه خیلی کمک کننده باشه. ارتباط با دیگران باعث ایجاد حمایت اجتماعی میشه و تاب آوری رو تقویت می کنه.

• 9-ترویج ریسک پذیری سالم در فرزندمون

• در شرایطی که زمین های بازی اطرافمون امن هست و بچه ها کمتر پیش میاد توی زمین های سخت بازی کنند، تشویق بچه هامون به ریسک های سالم خیلی مهمه .

• 10-الگوی خوب بودن

• ما به عنوان پدر و مادر نقش موثری در ایجاد تاب‌آوری در فرزندمون داریم، همه ی ما با موقعیت های استرس زا مواجه میشیم، در این شرایط خیلی مهمه که از راهکارهای آرامبخش استفاده کنیم. مثلا نفس عمیق بکشیم، همیشه احساسات خود رو نامگذاری(لینک به پوستر احساسات) کنیم، و از طریق فرآیند حل مسئله، مشکل بوجود اومده رو حل و مدیریت کنیم.

• مهم ترین عامل ایجاد تاب آوری :

• و در انتهای مقاله میخواییم به مهم ترین عامل افزایش تاب آوری در فرزندانمون اشاره کنیم و اون چیزی نیست جز نقش والدین در ایجاد این مهارت.

• محققان توافق دارند که از بین همه ی عواملی که تاب آوری رو افزایش میده، والدین مهم ترین عامل اثر گذار هستند، دکتر فیلیپ فیشر استاد روانشناسی دانشگاه اورگن، در آمریکا، معتقده که چیزی که بزرگترین تفاوت رو بیشتر از طرح ژنتیکی ایجاد میکنه، رابطه ی فرزندان ما با یک مراقب اولیه هست، وجود یک مراقب اولیه سازگار و محافظ مخصوصا زمانی که شرایط استرس زایی برای فرزندمون ایجاد میشه عاملی هست که در رشد سالم کودک میتونه خیلی موثر باشه.

• پس مامان باباهای عزیز حواسمون باشه که رفتارهای ما و واکنش های ما توی موقعیت های مختلف، وقتی که فرزندمون شکستی میخوره یا اشتباهی میکنه میتونه باعث ایجاد تاب آوری یا از بین بردن تاب آوری در فرزندمون بشه. این جمله رو چقدر خوبه که بارها بخونیم و بهش فکر کنیم:

• بزرگترین افتخار در زندگی در این نیست که هرگز زمین نخوریم، بلکه در این است که هر بار که زمین می خوریم برخیزیم.(رالف والدو امرسون،1900)

شما بهمون بگید که برای افزایش تاب آوری فرزندتون کدوم یک از راهکارهای بالا رو انجام دادید؟ و از امروز قصد دارید برای افزایش تاب اوری بچه هاتون چیکار کنید؟