وبسایت All For Kids گزارش میدهد برای کودکانی که رابطه نزدیکی با پدر خود دارند، احتمال ورود به دانشگاه یا پیدا کردن شغل بعد از دبیرستان تا 2 برابر بیشتر است. این افراد تا 75 درصد کمتر احتمال دارد که در نوجوانی باردار شوند و 80 درصد کمتر به زندان میافتند. این آمار اهمیت نقش پدر در تربیت فرزند را نشان میدهند. ما در این مقاله میخواهیم درباره این موضوع بیشتر صحبت کنیم.
وظایف پدر در تربیت فرزندان
برخی از مهمترین وظایف پدر در تربیت فرزندان عبارت هستند از:
- ایجاد نظم در خانواده: پدر باید در ایجاد و حفظ نظم و ارزشها در خانواده ثابت قدم باشد.
- حمایت تحصیلی: پدر با فراهم آوردن منابع آموزشی و پشتیبانی از تحصیلات، باید فرزندان را از لحاظ تحصیلی حمایت کند.
- حل تعارض: پدر باید شیوه حل اختلافات خانوادگی را بداند و آنها را بهصورت مسالمتآمیز برطرف کند.
- الگوی اجتماعی: پدر باید با داشتن رفتار مسئولانه در برابر جامعه، قانون و محیط زیست، الگوی خوبی برای کودکان باشد.
- حمایت از علایق: پدر باید از علایق فرزندان (حتی گاهی اگر متضاد با علایق او بودند) حمایت کند و استعدادهای فردی آنها را پرورش دهد.
برای آشنایی بیشتر با مباحثی مثل چگونه پدر و مادر خوبی باشیم؟ و تربیت کودک مستقل میتوانید به همین مقالات مراجعه کنید.
مهمترین اثرات عملکرد پدر در تربیت کودک
پدر و مادر هر دو عضو اصلی و مهم در زندگی کودکان هستند. وجود این دو در کنار کودک برای تربیت و رشد او اهمیت دارد. نقش پدر در تربیت فرزند مهم است و در ادامه آن را بررسی خواهیم کرد.
بیشتر بخوانید:
1_ ارتباط عاطفی پدر با کودکان
حضور فعال و مثبت پدر در زندگی کودکان باعث ایجاد ارتباط عاطفی قوی بین پدر و فرزند میشود. این ارتباط عاطفی سبب افزایش اعتماد به نفس کودکان، ایجاد ارتباطهای اجتماعی موثرتر و توسعه مهارتهای ارتباطی آنها میشود.
2_ تعادل و استقلال با وجود پدر در زندگی
وجود یک پدر مقتدر و آگاه در خانواده، به کودکان کمک میکند تا تعادل را در زندگی حفظ کنند و استقلال خود را تقویت کنند. پدران معمولاً به طور متوازن، نقشی تأییدکننده و محدودکننده را اجرا میکنند، که باعث رشد و توسعه استقلال کودکان میشود.
3_ حمایت پدر برای توسعه مهارتهای اجتماعی
پدرها با توجه به سبک خود در تربیت کودکان، مهارتهای اجتماعی آنها را توسعه میدهند. پدر به کودک یاد میدهد که چگونه با دیگران ارتباط برقرار کند، از همکاری و مشارکت بهرهمند شود و قوانین و مرزهای اجتماعی را رعایت کند. همچنین پدر مهارتهای حل مشکلات، سوتفاهمها و مذاکره را به آنها آموزش میدهد. نقش پدر در تربیت کودک خود را در جنبههای اجتماعی و ارتباطات میان فردی کودک و نوجوان نشان میدهد.
در ضمن اگر تمایل به یادگیری عمیقتری دربارهی موضوعاتی مثل جملات معجزه گر در تربیت فرزند و ارتباط صحیح با کودک دارید، پیشنهاد میکنیم این مقالات را بخوانید.
4_ تربیت و الگوی رفتاری فرزند
پدران با الگو بودن برای کودکان بر رفتارها و بینش آنها تاثیر میگذارند. آنها به پسران خود نشان میدهند که چگونه مردانه و با احترام با زنان رفتار کنند، و به دختران خود نشان میدهند که چگونه قوی و مستقل باشند. پدر در ارتباطات عاطفی آینده کودک هم نقش مهمی دارد. ارتباط سالم با پدر با کاهش مشکلات رفتاری و توسعه شناختی بهبود یافته در پسران نوجوان و همچنین کاهش مشکلات روانی در دختران نوجوان مرتبط است.
بیشتر بخوانید:
5_ مدیریت کردن و مسئولیت پذیری
پدرانی که توانستهاند تعادلی مناسب بین کار و زندگی خانوادگی خود ایجاد کنند، الگوی مهمی از آموزش مسئولیتپذیری و نظم در زندگی خود و خانواده هستند. این تعادل به کودکان الگویی مثبت از مدیریت زمان و مسئولیت را نشان میدهد.
6_ توانایی حل مسئله در کودک
پدر به صورت منحصربهفردی با بازی به کودک کمک میکند، تا تصمیمات بهتری در مواجه با بحران بگیرد و توانایی حل مسئله او را بهبود میدهد. برای مثال پدران در زمینه بازیهایی مانند “نبرد و مبارزه” که پرانرژی و فیزیکی است؛ در حین بازی قوانین را تغییر داده و فرزند را مجبور به تطبیق با تغییرات کنند. این نوع بازی به کودکان کمک میکند نحوه تصمیمگیری و تمرکز در شرایط بالا را یاد بگیرند. میتواند کودک را در مقابل مشکلات قویتر، انعطافپذیرتر کند.
در ادامه، مطالعه مقالات روبرو میتوانند به افزایش درک شما از موضوعاتِ مهارتهای فرزند پروری و تربیت کودک از بدو تولد کمک کنند.
7_ توسعه مهارت زبانی توسط پدر
یکی از زمینههایی که در آن پدر در تربیت کودک نقش بسزایی ایفا میکند در زمینه توسعهی زبانی است. این نقش پدر در تربیت فرزند، با ورود وی به مدرسه بیش از پیش احساس میشود. هر چقدر کودک در سنین اولیه به تعداد بیشتری کلمه و جمله را میشنود، میزان آمادگی برای ورود به مدرسه بیشتر است.
8_ سلامت روان خانواده و کودکان
پدری که با کودک خود خوب رفتار میکند یا و را تشویق و تحسین میکند در سلامت روان او بسیار اثرگذار است. در آغوش گرفته شدن بوسیده شدن و نوازش کردن کودک در هنگامی که او ناراحت است یا ترسیده، باعث کاهش مسائل روانی میشود.
بیشتر بخوانید:
کمرنگ بودن پدر چه آثار مخربی در تربیت کودک ایجاد میکند؟
بدون شک، حضور پدر در زندگی کودکان تأثیر قابل توجهی بر توسعه و رشد آنها دارد. نبود پدر میتواند منجر به ایجاد آثار منفی بر روی تربیت کودکان شود که در ادامه به برخی از این تاثیرات خواهیم پرداخت.
لازم است اضافه کنیم که منابع روبرو اطلاعات جامعتری دربارهی موضوعاتی مثل کودک خسیس و تربیت کودک خشن ارائه میدهند.
| آثار | توضیحات |
| تاثیر منفی در الگوی رفتاری | پدران به عنوان الگوهای رفتاری اولیه از مردان در زندگی فرزندان خود عمل میکنند. غیاب پدر ممکن است منجر به نقص در الگوی رفتاری کودکان شود و آنها را محروم از یک مدل مثبت برای تقلید قرار دهد. در نتیجه ممکن است در ارتباطات بین فردی، حل مسائل، تصمیمگیری و تعاملات اجتماعی کودکان تأثیر منفی بگذارد. |
| تاثیر مخرب در سلامت روان | حضور والدین، از جمله پدر، در دوران کودکی میتواند سلامت روان او را مختل کند. نبود پدر ممکن است باعث ایجاد مشکلات روانی مانند اضطراب، افسردگی و کمبود اعتماد به نفس در کودکان شود. عدم حضور پدر دلایلی مانند عدم حمایت عاطفی، نبود مرزهای مناسب، نبود ارتباط سالم فرزند و والد و یا جدایی دارد. رشد روان و سلامت روان کودکان با نقش پدر در تربیت کودک ارتباطی مستقیم دارد. |
| ناتوانی در برقراری روابط اجتماعی | پدرها نقش مهمی در توسعه ارتباطات اجتماعی فرزندان خود دارند. آنها میتوانند به عنوان الگوهایی برای تعاملات اجتماعی، رعایت کردن قوانین اجتماعی و ارتباطات فردی کودکان عمل کنند. در صورت نبود پدر، بدون شک کودکان با مشکلاتی مانند نقص در مهارتهای ارتباطی، عدم توانایی در حل مسائل اجتماعی و عدم تطبیق با قوانین اجتماعی مواجه میشوند. |
| ناتوانی در درک هویت فردی | پدران به کودکان خود کمک میکنند تا هویت خود را شکل دهند. غیاب پدر امکان دارد باعث کاهش عزت نفس و تردید در خودشناسی کودکان شود. آنها ممکن است با مشکلاتی مانند کمبود اعتماد به نفس، کمبود درک هویت فردی و عدم قطعیت در انتخاب مسیر زندگی روبرو شوند. با توجه به اهمیت موضوع شکلگیری هویت، والدین باید توجه خاصی به نقش پدر در تربیت کودک داشته باشند. بهتر است قبل از پدرشدن آموزشهای لازم را در این خصوص دریافت کنند. |
| توسعه نیافتن ارزشهای اخلاقی | پدران نقش مهمی در تربیت اخلاق و ارزشمندی فرزندان دارند. غیاب پدر ممکن است باعث کاهش توانایی کودکان در درک ارزشهای اخلاقی، احساس ارزشمندی و لیاقت، احترام به دیگران و تعهد به مسئولیتهای اجتماعی شود. |
| تاثیر مخرب روان | کمرنگ بودن پدر در تربیت کودک باعث میشود که آنها در بزرگسالی شاید رفتار مشابهی را از خود نشان دهند. این کودکان به دلیل نداشتن پیشینه خوب در روابط احساسی ممکن است روابط سمی برقرار کنند، بیاعتماد به دیگران شوند و ترس از رها شدن و طرد شدگی را تجربه کنند. |
برای ایجاد استقلال در کودکان باید علاوهبر حضور پدر در زندگی کودک، به نکات مهم دیگری هم توجه کنید که ما در مقالهای درباره آنها صحبت کردهایم.
نقش پدر در تربیت فرزند پسر
در اینجا، برخی از مهمترین نقشهای پدر در تربیت فرزند پسر را بررسی میکنیم:
- ایجاد الگوی مردانگی سالم: پدر باید به دور از کلیشههای خشونت یا بیاحساسی، تعریف درستی از مردانگی را به فرزند پسر نشان دهد.
- تقویت مهارتهای فنی و علمی: پدر باید متناسب با سن فرزند، مهارتهای فنی و علمی مختلف (مثل تعمیرات یا نحوه استفاده از برخی ابزار) را به فرزند پسر خود آموزش دهد.
- آموزش احترام به خانمها: پدر باید به ارزشگذاری جنسیتی اهمیت داده و رفتار محترمانه با خانمها را به فرزندش آموزش دهد.
- حمایت در مسیر شغلی: پدر باید با استفاده از تجربیات و تحقیقات خود، فرزند را در انتخاب رشته تحصیلی یا حوزه کاری راهنمایی کند.
- آموزش مسئولیتپذیری: پدر باید از همان سنین کودکی، حس مسئولیتپذیری در زندگی و تعهد نسبت به خانواده را در فرزند پسر پرورش دهد.
برای اطلاعات بیشتر درباره تربیت فرزند پسر، میتوانید به مقالهای که در این مورد منتشر کردهایم، مراجعه کنید.
نقش پدر در تربیت فرزند دختر
در اینجا، مهمترین نقش پدران در تربیت فرزندان دختر را هم بررسی میکنیم:
- ایجاد امنیت عاطفی: پدر باید با حمایت عاطفی و ایجاد حس امنیت بیقیدوشرط، امنیت عاطفی فرزند دختر خود را تأمین کند.
- حمایت از خودبیانگری: پدر باید به فرزند دختر خود آموزش دهد که نظرات، احساسات و خواستههای خود را بدون ترس بیان کند.
- آموزش ایجاد مرزهای سالم: پدر باید روش ایجاد مرزهای سالم و جلوگیری از سوءاستفاده را به فرزند دختر خود آموزش دهد.
- مبارزه با کلیشهها: پدر باید کلیشههای جنسیتی را از بین ببرد و به فرزند دختر خود آموزش دهد که فارغ از جنسیت میتواند موفق شود.
- تقویت عزت نفس: پدر باید به ایجاد باور خودارزشمندی در فرزند دختر و شکلگیری عزت نفس قوی در او کمک کند. در این زمینه پیشنهاد میکنیم که به مقاله «عزت نفس در نوجوانان دختران» سری بزنید.
راستی، ما یک مقاله با عنوان «تربیت فرزند دختر» هم داریم که پیشنهاد میکنیم به آن سری بزنید.
نکات مهم در برقراری ارتباط سالم و با کیفیت بین پدر و فرزندان
برقراری ارتباط عاطفی قوی با فرزندان نیازمند توجه، زمان و تلاش است. نقش پدر در تربیت فرزند بسیار حائز اهمیت است و در ادامه تعدادی راهکار برای بهبود و تقویت ارتباط عاطفی پدران با فرزندانشان ارائه کردیم:
1_ اختصاص دادن زمان
سعی کنید زمان کافی برای بودن با کودک اختصاص دهید و به طور فعال در زندگی او حضور پیدا کنید. این شامل بازیها، شعر خواندن، مشارکت در فعالیتهای مشترک و حضور در رویدادهای مهم او است. زمانی که با فرزندتان هستید، به او توجه کامل کنید و اجازه دهید احساس کند که برای شما مهم و ارزشمند است. مثلاً میتوانید با کودک خود پیک نیک کنید، برای یک سفر کوتاه برنامهریزی کنید یا به کمپینگ بروید.
در این بین جهت افزایش آگاهی شما دربارهی موضوعِ علت پرخاشگری کودکان منبع ذکر شده مفید و کاربردی خواهد بود.
2_ گفتگو و گوش دادن
گفتگو با فرزندانتان و گوش دادن به آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. به او اجازه دهید درباره تجربیات و احساساتش صحبت کند و آنها را درک و راهنمایی کنید. نشان دهید که به نظرات و دغدغههایش توجه دارید، همچنین آرزوها و افکارش برای شما با اهمیت است. کودک خود را در زمینهی توانایی و استعدادهایی که دارد تشویق و حمایت کنید. با توجه به اهمیت نقش پدر در تربیت فرزند، گفتگوی مستمر و باکیفیت میتواند به احساس همدلی بین کودک و والد کمک کند.
در جهت افزایش آگاهی شما دربارهی موضوعِ تربیت کودک خشن و باهوش شدن کودک منابع ذکر شده مفید و کاربردی خواهند بود.
3_ نشان دادن عشق و محبت
به فرزندتان نشان دهید که او را دوست دارید و در عمل هم به او اثبات کنید. استفاده از عبارات مثبت، تحسین کردن، هدیه گرفتن، بوسیدن و در آغوش گرفتن از مواردی هستند که به او احساس عشق و ارزشمندی میدهد. همچنین، به او بگویید که او برای شما چقدر مهم و خاص است.
بیشتر بخوانید:
4_ مشارکت در فعالیتها
با شرکت در فعالیتهای مشترک با فرزند خود، ارتباط عاطفی را تقویت کنید. میتوانید با هم فعالیتهای هنری، ورزشی یا آموزشی را انجام دهید. این امر نه تنها به فرزند شما احساس ارزشمندی میدهد، بلکه یک فضای مشترک برای برقراری ارتباط و صحبت کردن فراهم میکند. با در نظر داشتن نقش پدر در تربیت فرزند، فعالیتهای مشترک با کودک خود را افزایش دهید.
مشارکت پدر در بازیهای کودک او یاد میگیرد که در آینده بتواند با دیگران همکاری کند. میتوانید یک روز در هفته را به عنوان “روز پدر و فرزند” در نظر بگیرید و در این روز فعالیتهایی را با هم انجام دهید.
در ادامه، مطالعهی این مقالات روبرو میتواند به افزایش درک شما از تربیت کودک هفت ساله و درمان حرف زشت زدن کودکان کمک کند.
5_ نقش مثبت
به عنوان پدر، مسئولیتها و تعهد خود را به کودک به خوبی ایفا کنید. با نشان دادن احترام و عدالت، مدیریت خشم و استفاده از سبک تربیت اصولی، برخورد با آرامش و ملایمت، داشتن صبر و تامل، برقراری روابط محبتآمیز با همسر خود و با بالا بردن آگاهی سعی کنید تاثیر مثبتی در زندگی فرزند خود بگذارید.
6_ پشتیبانی و تشویق
فرزندان نیاز دارند تا احساس کنند پدرانشان از آنها حمایت میکنند و در تحصیل، بازیها، مسابقهها و هدفهایشان آنها را تشویق میکنند. با تشویق و تمجید احساس اعتماد به نفس آنها را تقویت کنید. حمایت و پشتیبانی پدر در هر لحظه از زندگی فرزند جسارت او را برای انجام فعالیتهای مختلف بیشتر میکند.
7_ انعطاف پذیری و شفقت
درک کنید که هر فرزند یک فردی منحصر به فرد است و با توجه به شخصیت و نیازهای کودک خود، در شرایط مختلف با انعطافپذیری رفتار کنید. بگذارید او خود را ابراز کند و در تعیین مسیر خود در زندگی گام بردارد. هنگامی که کودک خشمگین و ناراحت است و حرف گوش نمیدهد با شفقت و مهربانی رفتار کنید. نقش پدر در تربیت فرزند غیرقابل انکار است؛ از این رو پدران باید به درک درستی از متفاوتبودن شخصیت فرزندشان برسند.
همچنین توصیه میکنیم برای جلوگیری از تربیت کودک خجالتی حتما به همین مقاله سری بزنید.
تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم پدران در تربیت فرزند
حضور پررنگ پدر در خانواده علاوه بر تاثیرات مستقیم بر خلقوخو و رشد کودک روی ضمیر ناخودآگاه آنها نیز تاثیرگذار است.
1_ نقش پدر تربیت کودک؛ عملکرد بالا در مدرسه و مهارتهای ارتباطی قوی
پدران تنها حامیمادران نیستند، بلکه به خودی خود نقش پدر در تربیت فرزند بسیار تاثیرگذار است. به عنوان مثال، کودکانی که با پدرانی حساس و حامی بزرگ میشوند، سطوح بالاتری از مهارت و توانایی در برقراری روابط اجتماعی را دارند. کودکانی که پدرانشان برای آنها شرایط قابل قبولی برای یادگیری فراهم میکنند و با آنها به طور مکرر صحبت میکنند، عملکرد بهتری در مدرسه دارند. در مقایسه با کودکانی که پدرانشان کمتر درگیر هستند، مرتبط بوده است.
ما در مقالهای درباره نکات مهم فن بیان کودکان صحبت کردهایم که پیشنهاد میدهیم جهت اطلاعات بیشتر به این مقاله مراجعه کنید. برای تقویت مهارتهای اجتماعی کودک نیز میتوانید به مقاله «تربیت اجتماعی کودک» سری بزنید.
2_ توانایی مدیریت احساسات و غلبه بر سختیها از آثار حضور پدر حامی و مشوق
این کودکان دارای تواناییهای بیشتری برای ورود به مدرسه با سطوح بالاتری از آمادگی تحصیلی خواهند بود. نقش پدر در تربیت فرزند اینگونه عمل میکند که مشارکت او با تمایلات فرزند، باعث افزایش صبر و تواناییهای مقابله با فشارهای مرتبط با مدرسه میشود. همچنین این کودک مهارتهای زبانی پیشرفتهتری را به دست میآورد. پدران میتوانند این نقشها را حتی در صورتی که کنارهم زندگی نکنند، ایفا کنند. برای مثال کودکانی که با پدرانشان به طور منظم در ارتباط مثبت هستند، بهتر در مدیریت احساسات خود عمل میکنند نسبت به کودکانی که هیچگونه ارتباطی با پدر خود ندارند.
برای آشنایی بیشتر با مباحثی مثل مسئولیت پذیری کودکان و اصول تربیت فرزند میتوانید به همین مقالات مراجعه کنید.
3_ بازی کردن پدر با فرزندان و تاثیر آن بر استقلال کودک
اگرچه نقش پدران در طول سالهای اخیر تغییر کرده است، اما پدران میتوانند نقش حیاتی در تربیت فرزند دختر و تربیت فرزند پسر خود ایفا کنند. پدران به طرز متفاوتی نسبت به مادران با فرزندان خود بازی میکنند. مادران معمولاً بر بایدها و نبایدها تاکید میکنند در حالی که پدران بیشتر وقت خود را درگیر فعالیتهای بازیگوشانه و تشویق به استقلال فرزندان میگذرانند.
اگر نمیدانید که چه بازیهایی با فرزند خود در خانه انجام دهید، ما در مقالهای با عنوان ایده های بازی با کودک در خانه، چند ایده جذاب به اشتراک گذاشتهایم که میتوانید برای استفاده از آنها به این مقاله مراجعه کنید.
4_ نقش پدر در تربیت کودک؛ میل به ایجاد ارتباطات امن و صمیمی در بزرگسالی
علاوه بر بهبود کلی سلامت و توسعه شناختی کودکان در صورت حضور و برقراری ارتباط پدر با کودک، او همچنین میتواند بر روند عاطفی و روانی فرزندان تأثیرگذار باشند. برای مثال، نوزادانی که محبت و عشق زیادی از سوی پدر خود دریافت میکنند، تمایل بیشتری به ایجاد ارتباط امن دارند، و پس از جدایی موقت، با راحتی بیشتری از والدین خود تسکین پیدا میکنند. با رشد، این کودکان درصد بالاتری از ارتباطات اجتماعی بهتر با همسالان خود دارند. همچنین پدر میتواند به تقویت استقلال، ایجاد احساس هویت و در ایجاد نگاه مثبت نسبت به دنیای بیرونی به کودک کمک کند.
تربیت فرزند با پدر است یا مادر؟
والدین هر 2 در تربیت کودکان نقش دارند و نباید از زیر بار وظایف خود شانه خالی کنند؛ اما بهطور کلی، ارتباط مادر با فرزند بیشتر است و او زمان بیشتری را با فرزندان سپری میکند؛ بنابراین مادر نقش تربیتی پررنگتری را در خانواده ایفا میکند.
البته شاید در برخی خانوادهها اوضاع کمی متفاوت باشد؛ بنابراین پدر و مادر باید هر 2 از قبل وظایف خود را در قبال فرزندان مشخص کنند و به آنها پایبند باشند. آنها در این زمینه میتوانند از روانشناس کودک نیز کمک بگیرند.
گاهی حتی با وجود نقش پررنگ پدر و مادر در تربیت فرزند، آنها از سبک فرزندپروری اشتباهی پیروی میکنند. برای تربیت مناسب فرزندان باید با سبکهای تربیتی آنها آشنا شوید. ما در مقالهای انواع سبک های فرزند پروری از دیدگاه روانشناسی را بررسی کردهایم که برای اطلاعات بیشتر میتوانید به این مقاله مراجعه کنید.
کلام آخر
نقش پدر در تربیت فرزند به یکی از ابعاد زندگی خلاصه نمیشود و شامل تمامی ابعاد رشد فردی کودک میشود. به طور کلی، پدری که در طول دوران کودکی در زندگی فرزند خود حضور ندارد، باعث ایجاد احساس کمبود در کودک خود میشود. احساس کمبود عاطفی، از نیازهای پاسخ داده نشده به عشق است و منجر به احساس ناراحتی، تنهایی، بیارزشی و خلا میشود. کمبود ین احساسات باعث میشود که کودکان هنگامی که بزرگ میشوند به دنبال پر کردن این خلا بروند.
کمرنگ بودن پدر در تعاملات او با دنیای اطرافش اثر میگذارد و امنیت درونی کودک را کاهش میدهد. این کودکان به سختی احساسات خود را مدیریت میکنند و بیشتر از بقیه درگیر افسردگی، بیعلاقگی، ضعف در تحصیل، بیانگیزگی و بیتحرکی میشوند.
مقالات روبرو میتوانند به افزایش درک شما از موضوعاتِ تربیت بچه ۷ ساله و تربیت کودک دو ساله کمک کنند.
منابع:
