۶ سالگی کودک زمانی است که او احساس می‌کند دیگر بزرگ شده است و می‌تواند همه کارهایش را خودش انجام دهد! برای همین باید خودتان را برای انواع رفتارهای خودسرانه و نافرمانی‌های مختلف آماده کنید. بنابراین، لجبازی در کودکان ۶ ساله طبیعی است و می‌تواند دلایل مختلفی مثل:
- ترس از تغییر
- کنترل نداشتن بر اتفاقات پیرامون
- یا جلب توجه والدین
داشته باشد. البته برای رفتار با کودک ۶ ساله لجبازی هم ساز و کارهای خود را دارد و والدین می‌توانند به کمک راهکارهایی مانند:
- حفظ آرامش
- دادن حق انتخاب و اختیار به کودک
- تشویق و محبت کردن
- وقت گذراندن با کودک
- دادن تایم اوت
- و حتی نادیده گرفتن برخی از لجبازی‌ها
از این دوره نیز با موفقیت گذر کنند.
نشانه‌های لجبازی در کودکان ۶ ساله
قبل از اینکه به فکر درمان لجبازی کودک‌تان باشید، باید مطمئن شوید که کودک شما واقعاً لجباز است.
گاهی اوقات والدین برخی رفتارها و ویژگی‌های شخصیتی مثل استقلال و بااراده بودن کودک را پای یک‌دندگی او می‌گذارند و به اشتباه، انگ لجبازی را به او می‌چسبانند؛ در صورتی که مخالفت، نشانه لجبازی نیست.
به‌طور کلی، تمام کودکان لجباز، به‌خصوص کودکان در سنین پیش‌دبستانی، یک سری ویژگی‌های مشترک دارند که اگر یک یا چندتا از آن‌ها را در رفتار بچه‌ها مشاهده کردید، به احتمال زیاد کودک لجبازی دارید.
اولین نشانه لجبازی در کودکان ۶ ساله این است که برای بیان نظرات، عقاید و خواسته‌هاشان ترس به دلشان راه نمی‌دهند؛ حتی اگر نظرشان خیلی برای بقیه (والدین، مربی مهد و…) خوشایند نباشد، سر حرف‌شان می‌مانند و دوست دارند آن را به کرسی بنشانند.
بچه‌های لجباز بیش از حد خودرأی، بااراده و مصمم‌اند و به این راحتی‌ها از حرف و کاری که دلشان می‌خواهد دست نمی‌کشند؛ حتی اگر آن حرف یا خواسته، مخالف قوانین خانه و نظر دیگران باشد.
کودکان لجباز، تحمل ناامیدی را ندارند! همین که ببینید اوضاع بر وفق مرادشان نیست یا به خواسته‌های آن‌ها توجهی نمی‌شود، عصبانی و ناراحت می‌شوند و شروع می‌کنند به پرخاشگری.
یکی دیگر از مهم‌ترین نشانه‌های لجبازی در کودکان ۶ ساله، نیاز شدید به توجه و دیده شدن است و برای رسیدن به این توجه، دست به هر کاری می‌زنند.
در ضمن، اغلب بچه‌های لجباز در این سن دوست دارند مثل یک رئیس، مدیر و سرگروه به نظر برسند و دیگران همه گوش به فرمان آن‌ها باشند و بی چون و چرا اطاعت کنند!
این موارد مهم‌ترین و بارز‌ترین نشانه‌های لجبازی در کودکان شش ساله بودند؛ البته نشانه‌های دیگری مثل خشم و پرخاشگری، زورگویی، جیغ کشیدن و… هم هستند که معمولاً در اثر همین رفتارهای لجبازانه شکل می‌گیرند.
حالا اگر مطمئن هستید که کودک شما لجباز است، چطور باید با آن برخورد کنید؟ در بخش بعدی چند ترفند ساده و کاربردی یادتان می‌دهیم؛ اما قبل از آن می‌خواهیم ریشه لجبازی در پسر ۶ ساله را کمی عمیق‌تر بررسی کنیم.
- بیشتر بخوانید: اختلال لجبازی کودکان
- بیشتر بخوانید: سن لجبازی در کودکان
- بیشتر بخوانید: تربیت فرزند
- بیشتر بخوانید: اهداف فرزند پروری
علت لجبازی کودکان در این سن چیست؟
لجبازی کودکان در سنین مختلف، علت‌های متفاوتی دارد. نه‌شنیدن‌های مکرر از بزرگ‌ترها، امر و نهی کردن بیش از حد و اگر و اما گذاشتن برای تک‌تک خواسته‌های کودک، تمایل به ابزار وجود و نشان دادن جایگاه‌شان به بزرگ‌ترها و محیط اطرافشان، از مهم‌ترین علت‌های لجبازی کودک است.
به جز این‌ها، عوامل محیطی و ژنتیکی هم در لجبازی کودکان نقش پررنگی دارد.
کودکانی که در محیط‌های پرتنش زندگی می‌کنند، دائماً شاهد بگومگو و دعوای بین والدین و اعضای خانواده هستند یا رفتارهای لجبازانه از آن‌ها می‌بینند، بیشتر از سایر کودکان در معرض لجبازی هستند.
ناگفته نماند که طبق تحقیقات انجام‌شده، وراثت و عوامل ژنتیکی یکی از عوامل تاثیرگذار روی رفتار و خلق‌وخوی افراد است و ۲۰ تا ۶۰ درصد رفتار هر کس به آن بستگی دارد. پس هیچ بعید نیست که والدین لجباز یا کسانی که سابقه لجبازی در اعضای درجه یک خانواده‌شان داشتند، کودک لجبازی هم داشته باشند.
در کنار همه این موارد، پشت لجبازی پسر ۶ ساله شما می‌تواند دلایل دیگری هم نهفته باشد:
۱ـ ترس از تغییر
تغییر و عوض شدن شرایط، همیشه برای کودکان هراس‌آور و دشوار است؛ حالا این تغییر می‌تواند اضافه شدن یک خواهر یا برادر به جمع خانواده، کوچ کردن به محله، شهر یا کشور جدید باشد، یا قرار گرفتن در محل جدیدی به نام «مدرسه» و اضافه شدن نقش‌ها و انتظارات جدید به‌عنوان «دانش‌آموز».
در چنین موقعیت‌هایی کودکان، لجبازی را به‌عنوان اولین خط دفاعی خودشان برای مقابله با این تغییرات و ترس و استرس ناشی از آن انتخاب می‌کنند.
- بیشتر بخوانید: خطاهای فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: فرزند پروری چیست؟
- بیشتر بخوانید: سبک های فرزند پروری
۲ـ کنترل نداشتن روی اتفاقات پیرامون
احتمالاً برایتان پیش آمده که از کودک‌تان بخواهید تکالیفش را انجام دهد، راس فلان ساعت به رخت‌خواب برود، فلان کار را حتماً انجام دهد و در جواب، با رفتارهای لجبازانه او مواجه شده باشید.
وقتی کودک را در بن‌بستی قرار می‌دهید که حرف زیادی برای گفتن ندارد و مجبور به اجرای خواسته شما می‌شود، این احساس به او القا می‌شود که کنترلی روی اوضاع پیرامونش ندارد.
خب کودکان در این سن کم‌کم حس استقلال را تجربه می‌کنند و هیچ دلشان نمی‌خواهد کسی برای آن‌ها تعیین تکلیف کند! بنابراین وقتی احساس کنند هیچ کنترلی روی زندگی، تصمیمات و اتفاقات اطرافشان ندارند، برای اینکه استقلال و کنترل‌گری‌شان را به شما ثابت کنند، شروع می‌کنند به لجبازی کردن.
۳ـ جلب توجه
بچه‌ها اصلاً از نادیده گرفته شدن خوششان نمی‌آید و در این سن عادت دارند که به هر نحوی، توجه اطرافیان‌شان را به خود جلب کنند. خب وقتی نتوانند این توجه و اهمیت را از محیط بگیرند، دست به لجبازی می‌زنند.
این اتفاق خصوصاً برای کودکانی که خواهر یا برادر کوچک‌تر دارند، به‌کرات پیش می‌آید؛ چون فکر می‌کنند با آمدن بچه جدید به خانواده، موقعیت آن‌ها به‌عنوان عزیز دردانه پدر و مادر متزلزل می‌شود، دیگر در مرکز توجه نیستند و والدینشان تمام توجه و محبت‌شان را به کودک جدید می‌دهند!
خب، این هم دلایل لجبازی کودکان 6 ساله. حالا بیایید ببینیم باید با لجبازی کودک چه کنیم.
- بیشتر بخوانید: لجبازی کودکان در غذا خوردن
- بیشتر بخوانید: دارو دادن به کودکان
- بیشتر بخوانید: لجبازی شدید کودک
با لجبازی کودکان ۶ ساله چطور برخورد کنیم؟
همین ابتدا بگوییم که درمان لجبازی کودکان کار یک روز و دو روز نیست و برای تغییر عادات و رفتارهای لجبازانه کودک باید صبور باشید.
جز صبر پیشه کردن، می‌توانید از ترفندهای زیر برای کاهش لجبازی پسر ۶ ساله‌تان کمک بگیرید.
۱ـ آرامش‌تان را حفظ کنید
اصل اول و خیلی مهم در کنترل لجبازی کودکان، حفظ آرامش خود شماست! کودکان لجباز با دیدن کوچک‌ترین واکنش و رفتار تندی از سمت شما، بیشتر از قبل تحریک شده و به رفتارهای لجبازانه‌شان ادامه می‌دهند.
باور کنید شما تنها پدر و مادری نیستید که بچه لجبازی دارد و عصبانی شدن و داد و بیداد کردن بر سر کودک در این مواقع، نه‌تنها چیزی را حل نمی‌کند، بلکه اوضاع را بدتر و کودک را جری‌تر هم می‌کند.
پس قبل از اینکه از کوره در بروید و واکنشی به رفتار لجبازانه کودک‌تان نشان دهید، چند نفس عمیق بکشید، یک موسیقی آرام‌بخش پلی کنید، خوب فکر کنید، خودتان جای کودک‌تان قرار داده و از زاویه دید او به مسائل نگاه کنید تا بتوانید بهترین واکنش را داشته باشید.
۲ـ به کودک آزادی و حق انتخاب بدهید
دستور دادن و امر و نهی کردن به پسربچه لجباز؟ حرفش را هم نزنید!
همان‌طور که گفتیم، کودکان لجباز ۶ ساله، دوست دارند که کنترل کاملی بر همه چیز داشته باشند و به قول معروف، همه چیز بر وفق مراد آن‌ها بچرخد. خب وقتی شما با دستور دادن یا استفاده از لحن دستوری در صحبت‌هایتان این حق را از او سلب کنید، به مذاقش خوش نمی‌آید و به رفتارهای لجبازانه متوسل می‌شود تا به شما ثابت کند که حرف، حرف خودش است.
دادن آزادی نسبی در تصمیم‌گیری‌های کوچک و حق انتخاب به کودک، هم مقاومت او را می‌شکند، هم حس قدرت و کنترل‌گری را القا می‌کند.
برای مثال، به‌جای اینکه بگویید: «این تی‌شرت سفیده رو نپوش» می‌توانید بگویید « می‌خوای تی‌شرت آبیه رو بپوشی یا تی‌شرت سبزه؟»
یا مثلاً به‌جای اینکه در اسباب‌بازی‌فروشی به کودک‌تان بگویید: «هزارتا توپ داری تو خونه، برات توپ نمی‌خرم»، می‌توانید بگویید: «بین تفنگ آب‌پاش و ماشین کنترلی، کدومو می‌خوای برات بگیرم؟»
می‌بینید؟ دادن حق انتخاب به کودک می‌تواند به همین سادگی باشد که به آن‌ها اجازه دهید تصمیم بگیرند چه بپوشند، چه بخرند، چه زمانی به پارک بروند و… .
البته این را هم بگوییم که گاهی اوقات، قانع کردن کودکان برای انتخاب بین این دو گزینه اصلاً کار راحتی نیست؛ پس اگر جواب «نه» شنیدید و با پافشاری کودک روی حرف خودش مواجه شدید، غافلگیر نشوید! در این مواقع با لحن خونسردی به کودک‌تان یادآوری کنید که او دو گزینه برای انتخاب دارد و خواسته او جزو آن‌ها نبوده و دوباره انتخاب‌هایش را مرور کنید. مطمئن باشید بعد از چندین بار تکرار گزینه‌ها مجبور می‌شود که یکی از آن‌ها را انتخاب کند.
این نکته را هم یادآوری کنیم که با چیدن چندین گزینه مختلف پیش روی کودک، او را در تصمیم‌گیری گیج و کلافه نکنید. بهتر است تعداد گزینه‌ها بیشتر از دو تا نباشد تا انتخاب برای او راحت‌تر باشد.
- بیشتر بخوانید: لجبازی کودک
- بیشتر بخوانید: جیغ زدن کودک
۳ـ کودک‌تان را تشویق و به او محبت کنید
گفتیم که علت خیلی از لج و لجبازی‌ها در کودکان، عدم دریافت توجه و محبت کافی، به‌خصوص از سمت والدین است. به او نشان دهید که وجودش برای شما مهم و ارزشمند است و کارهای خوب و مثبت او از دید شما پنهان نمی‌ماند. چطور؟
همیشه وقتی کودک‌تان کار خوبی، هر چند کوچک، انجام می‌دهد، مثلاً اسباب‌بازی‌هایش را جمع می‌کند، با خواهر یا برادرش مهربانی می‌کند، به شما در چیدن میز ناهار کمک می‌کند، به‌موقع می‌خوابد و…، او را تحسین و تشویق کنید.
کودک‌تان را به آغوش بکشید، او را ببوسید و بگویید که بی قید و شرط دوستش دارید و هر اتفاقی که بیفتد از او حمایت خواهید کرد. به خاطر رفتارها و دستاوردهای مثبتش از او تعریف و تمجید کنید. در ضمن، همان‌طور که به بزرگسالان احترام می‌گذارید، با کودک‌تان هم محترمانه رفتار کنید.
حتی می‌توانید کمی خلاقیت هم چاشنی کار کنید و یک سیستم امتیازدهی درست کنید و هر بار که کودک‌تان کار مثبتی انجام داد، یک برچسب یا امتیاز به او بدهید؛ وقتی این امتیازها جمع شد و به یک حد نصابی رسید، می‌توانید یک هدیه برای او بخرید یا کاری که دوست دارد را همراهش انجام دهید.
ایجاد یک سیستم پاداش‌دهی منظم به همراه ارائه تقویت‌کننده‌ها (یا پاداش‌های) مثبت، رفتارهای سالم و مشارکتی را در کودک تشویق می‌کند (منبع).
- بیشتر بخوانید: آموزش سلام کردن به بچه ها
- بیشتر بخوانید: آرایش کردن کودکان
- بیشتر بخوانید: جدا کردن جای خواب کودک
- بیشتر بخوانید: خودارضایی در کودکان
۴ـ تسلیم خواسته‌های او نشوید!
راستش را بخواهید، کودکان لجباز گاهی اوقات از احساسات والدین سواستفاده می‌کنند! کافی‌ست یک بار به خواسته‌های کودک لجبازتان تن بدهید و در برابر او تسلیم شوید؛ از آن به بعد کودک دوباره و دوباره بدون هراس آن رفتار را تکرا می‌کند. چرا؟
چون در واقع تسلیم شدن شما در برابر خواسته کودک، نوعی مهر تایید بر رفتارهای زشت اوست.
بنابراین یک‌سری قوانین تربیتی و پیامدهایی برای زیرپا گذاشتن آن قوانین، برای کودک وضع کنید و در هر شرایطی به آن‌ها پایبند باشید. مثلاً اگر کودک برای خوردن چیپس وپفک پافشاری می‌کند، ولی خوردن چیپس و پفک قبل از وعده غذایی اصلی برای کودک ممنوع است، تحت هیچ شرایطی از موضع‌تان پایین نیایید و پیامدهای رعایت نکردن این قانون را به او گوشزد کنید؛ مثلاً محرومیت از پارک رفتن!
۵ـ لجبازی‌‌های کوچکش را نادیده بگیرید
گاهی اوقات کنترل لجبازی پسر ۶ ساله، به‌سادگی چشم‌پوشی از رفتارهای نادرست و کوچک اوست! سرزنش کردن و سرکوفت زدن دائمی به کودک بابت رفتارهای بدش، بیشتر از قبل آن‌ها را روی دنده لج می‌اندازد.
بنابراین اگر لجبازی کودک در حدی نیست که آسیب جدی به خودش یا دیگران بزند، چشمهایتان ببندید و از کنارش رد شوید. البته این نادیده گرفتن باید طوری باشد که کودک را متوجه عواقب رفتارش بکند. مثال می‌زنیم.
مطالعات نشان می‌دهند که نادیده گرفتن رفتارهای ناسازگار در ایجاد رفتارهای سازگاری کودکان موثر است(منبع).
فرض کنید پسربچه شما تفنگ اسباب‌بازی جدیدش را به زمین می‌کوبد و به تذکرهایتان بی‌توجهی می‌کند که یک دفعه تفگنش می‌شکند! به‌جای اینکه شروع کنید به واکنش دادن و گفتن جملاتی از قبیل اینکه: «مگه نگفتم اسباب‌بازیتو نکوب رو زمین»، «دیدی گفتم نکن می‌شکنه!». سکوت کنید و طوری وانمود کنید که انگار اتفاقی نیفتاده!
کودک از این رفتار متوجه می‌شود که دیگر تفنگی در کار نیست که با آن بازی کند و از این بعد، از وسایلش بیشتر مراقبت می‌کند.
۶ـ به کودک‌تان تایم اوت بدهید
اگر لجبازی و بحث و جدل ناشی از آن، آن‌قدر بین شما و کودک‌تان بالا گرفت که کار به داد زدن و پرخاشگری کشید و کودک دیگر به حرف شما گوش نمی‌‌داد، چند دقیقه به او فرصت دهید تا آرام شود.
برای این کار می‌توانید کودک را چند دقیقه به اتاقش یا محل ساکت دیگری بفرستید و به او بگویید وقتی آرام شد، توانست خشمش را کنترل کند و دیگر داد نزند، می‌تواند از اتاق خارج می‌شود.
گاهی رفتارهای لجبازی کودک باید با پیامدهای منفی مانند از دست دادن امتیازات، همراه شود. به یاد داشته باشید، نظم و انضباط کلید کاهش رفتار نافرمانی است و می‌تواند در سازگاری بیشتر رفتارها مفید باشد (منبع).
وقتی فضای متشنج آرام شد، می‌توانید با لحن آرامی درباره رفتار زشت کودک و راه‌های جلوگیری از تکرار همان اشتباه با او صحبت کنید.
این کار به کودک یاد می‌دهد که تمام رفتارهای خوب و بد او، عواقبی هم در پی دارند؛ همان‌طور که با انجام یک رفتار مثبت تشویق می‌شود، زمان لجبازی و انجام کارهای منفی چنین تنبیهی در انتظارش است.
۷ـ فضا را عوض کنید
یکی دیگر از کارهایی که می‌توانید برای کنترل لجبازی پسر ۶ ساله‌تان انجام دهید، تغییر مود و موقعیت پرتنش حین لجبازی است. مثلاً می‌توانید کودک را بخندانید، با او شوخی کنید و یک سرگرمی برایش ایجاد کنید تا خیلی نامحسوس موضوع مورد بحث را فراموش کرده و از روی آن عبور کند.
۸ـ با کودک‌تان وقت بگذرانید
یکی دیگر از راه‌های موثر برای کاهش لجبازی پسر ۶ ساله‌تان، بهبود ارتباط‌تان با اوست. هرچه ارتباط بیشتر، صمیمانه‌تر و نزدیک‌تری با کودک خود داشته باشید، احتمال انجام رفتارهای لجبازانه توسط او کمتر می‌شود.
البته منظورمان از ارتباط بیشتر، کیفی است، نه کمی. شما می‌توانید روزی یک ساعت با کودک‌تان وقت بگذرانید، با او صحبت کنید، حرف‌ها و خواسته‌هایشان را بشنوید، بازی کنید و….
برای اینکه یک ارتباط قوی، محبت‌آمیز و بادوام با کودک‌تان شکل دهید، می‌توانید این کارها را هم بسته به علایق کودک امتحان کنید:
- با هم شعر و کتاب داستان بخوانید؛ این کار هم ارتباط بهتری بین شما ایجاد می کند، هم کلی واژه جدید به دایره لغات او اضافه می‌شود.
- با هم بازی‌های دونفره انجام دهید؛ بازی کردن با کودک هم سرگرم‌کننده است، هم باعث بهبود ارتباطات و مهارت‌های اجتماعی و شناختی او می‌شود.
- کارهایی را امتحان کنید که هر دو از آن‌ها لذت می‌برید؛ مثل آشپزی، تماشای انیمیشن و بازی‌های فکری، گِل‌بازی، درست کردن کاردستی و… .
- به دامان طبیعت پناه ببرید! بودن در طبیعت علاوه بر تقویت سلامت جسمی و روحی کودک و خود شما، ارتباط قوی‌تری بین شما و کودک‌تان ایجاد می‌کند.
۹ـ الگوی خوبی برای بچه‌ها باشید
شنیده‌اید می‌گویند: «بچه‌ها می‌بینند، بچه‌ها یاد می‌گیرند»؟ شاید کمی کلیشه‌ای به نظر برسد، ولی دقیقاً همین طور است که می‌گویند!
کودکان با دیدن و شنیدن یاد می‌گیرند و تربیت می‌شوند، نه اینکه به آن‌ها بگویید چه کار بکنند و چه کار نکنند. کودکان، مخصوصاً در سنین قبل از دبستان، مثل یک نوار خالی هستند که رفتارها و حرکات والدین و اطرافیان‌شان را در آن ثبت و ضبط و از آن الگوبرداری می‌کنند.
بنابراین برای اینکه بتوانید لجبازی پسر ۶ ساله‌تان را درمان کنید، اول باید خودتان برای کودک‌تان الگوی خوبی باشید.
۱۰ـ از یک روان‌شناس کمک بگیرید
اگر همه ۹ راه‌حل قبلی را امتحان کردید و از هیچ کدام جواب نگرفتید، بهتر است مسئله را با یک روان درمانگر یا روان‌شناس کودک در میان بگذارید. لجبازی شدید کودک معمولاً نیاز به درمان ریشه‌ای دارد و لازم است که روش‌ها و درمان‌های حرفه‌ای‌تری، بر اساس نوع و میزان لجبازی کودک و سن او توسط روان‌شناس تجویز شود.
البته می‌توانید دانش خودتان را با استفاده از منابع آموزشی معتبر بالا ببرید و روش‌های درست برخورد با کودک لجباز را از این منابع بیرون بکشید.
اگر انتخاب‌تان روش دوم است، پیشنهاد می‌کنیم پادکست خانم درنا شریفی با موضوع «با لجبازی فرزندم چطور برخورد کنم؟» را حتماً گوش کنید.
حرف آخر
بچه‌ها شخصیت‌های متفاوتی دارند و در محیط‌های مختلفی رشد می‌کنند؛ برای همین هم ممکن است روشی که برای کاهش لجبازی یک کودک جواب می‌دهد، برای دیگری موثر نباشد.
برای همین پیشنهاد می‌کنیم صبور باشید و روش‌های مختلف را امتحان کنید تا بالاخره مناسب‌ترین روش برخورد با کودک لجبازتان را پیدا کنید.
امیدواریم این مقاله به تمام سوالات شما پاسخ داده باشد؛ با این حال اگر فکر می‌کنید چیزی از قلم افتاده یا همچنان سوالی دارید، می‌توانید از قسمت نظرات با ما در ارتباط باشید.
