علت گریه نوزاد یکی از رفتارهای طبیعی در دوره نوزادی است که به‌عنوان وسیله‌ای برای برقراری ارتباط با والدین عمل می‌کند. مطالعات نشان می‌دهند که در هفته‌های اول زندگی، نوزادان به‌طور متوسط روزانه حدود دو ساعت گریه می‌کنند و این میزان در برخی نوزادان به بیش از چهار ساعت نیز می‌رسد.  در این مقاله، به بررسی دلایل گریه نوزاد، تأثیر آن و راهکارهای علمی برای مدیریت و کاهش این رفتار پرداخته خواهد شد. (منبع)

علت گریه نوزاد چیست؟

گریه کردن نوزادان یکی از مهم‌ترین ابزارهای ارتباطی در ماه‌های اول زندگی است. نوزادان گریه می‌کنند چون گریه زبان آن‌هاست؛ تنها راهی که دارند تا نیازها و ناراحتی‌هایشان را به والدین منتقل کنند.

مطالعات علمی نشان می‌دهند که گریه نوزاد یک نشانه تطبیقی (adaptive signal) است. یعنی وقتی نوزاد احساس درد، گرسنگی، خستگی یا ناراحتی می‌کند، با گریه کردن باعث می‌شود مراقب به‌سرعت واکنش نشان دهد.

با گذشت زمان، والدین به انواع گریه نوزاد عادت می‌کنند و یاد می‌گیرند که هر ناله یا فریاد ممکن است نشان‌دهنده یک نیاز متفاوت باشد. البته بخشی از گریه‌ها ممکن است بی‌علت باشند یا بخشی از رشد طبیعی سیستم عصبی نوزاد تلقی شوند.

بنابراین، وقتی نوزادی گریه می‌کند، مهم است که والدین با آرامش و دقت گوش دهند. آن‌ها باید نیازهای پایه مانند تغذیه، تعویض پوشک، دمای محیط و احساس امنیت را بررسی کنند و بسته به شرایط، پاسخ مناسب بدهند.

در نهایت، گریه نوزاد فرصتی است برای ایجاد ارتباط عاطفی و اعتماد بین والد و کودک؛ پایه‌ای برای شکل‌گیری رابطه‌ای سالم و پایدار در آینده.

میزان طبیعی گریه نوزاد چقدر است؟

گریه نوزاد یکی از مهم‌ترین ابزارهای ارتباطی اوست و میزان آن در نوزادان سالم می‌تواند متفاوت باشد. مطالعات نشان می‌دهند که از حدود دو هفتگی، گریه طولانی آغاز می‌شود و در شش هفته اول، نوزادان به‌طور متوسط حدود دو ساعت در ۲۴ ساعت گریه می‌کنند. با این حال، حدود ۵٪ از نوزادان در هفته‌های ۵ تا ۶ ممکن است بیش از چهار ساعت در روز گریه کنند.

این میزان گریه به‌تدریج کاهش می‌یابد و در هفته‌های ۱۰ تا ۱۲ به حدود یک ساعت در روز می‌رسد. به‌طور کلی، گریه نوزاد در حدود دو ماهگی به اوج خود می‌رسد. دلیل این اوج، رشد سریع مغز و سیستم عصبی نوزاد است؛ در این سن، نوزادان به شدت به محرک‌ها واکنش نشان می‌دهند و وقتی گریه آغاز می‌شود، متوقف کردن آن دشوار است.

درک این الگو به والدین کمک می‌کند تا صبورتر باشند، با روش‌های مناسب به نیازهای نوزاد پاسخ دهند و حس امنیت و آرامش را در او تقویت کنند.

دلایل گریه نوزاد

گریه نوزاد اولین زبان ارتباطی او با والدین است. نوزاد با گریه نشان می‌دهد که نیاز یا ناراحتی دارد و نمی‌تواند آن را به شکل دیگری بیان کند. شناخت دلایل گریه به والدین کمک می‌کند بهتر به نیازهای کودک پاسخ دهند و احساس امنیت بیشتری برای او فراهم کنند.

در ادامه به مهمترین دلایل گریه کردن نوزادان می‌پردازیم:

۱ـ گرسنگی

گرسنگی رایج‌ترین علت گریه نوزاد است. نوزاد ممکن است انگشت یا دستش را بمکد، لب‌هایش را حرکت دهد یا دهانش را باز و بسته کند. در این حالت، گریه معمولاً کوتاه و مکرر است. والدین با دیدن این نشانه‌ها می‌توانند سریع‌تر تشخیص دهند که نوزاد نیاز به تغذیه دارد. 

۲ـ خستگی و نیاز به خواب

وقتی نوزاد خسته است، علائمی مثل مالیدن چشم‌ها یا بی‌قراری زیاد دیده می‌شود. در این حالت، گریه نشانه‌ای از فشار بدن برای استراحت است. والدین باید فرصت خواب به‌موقع برای او فراهم کنند تا از گریه‌های بیشتر جلوگیری شود.

۳ـ قولنج یا درد شکمی (کولیک)

کولیک حالتی است که نوزاد سالم به نظر می‌رسد اما در ساعات خاصی با گریه شدید واکنش نشان می‌دهد. نشانه‌ها شامل قرمزی صورت، انقباض شکم و جمع کردن پاها به سمت شکم است. این نوع گریه معمولاً در شب‌ها بیشتر دیده می‌شود. 

۴ـ ناراحتی جسمی (پوشک کثیف، گرما/سرما یا لباس تنگ)

نوزاد هنگام لمس شکم یا تغییر دما واکنش نشان می‌دهد. اگر پوشک مرطوب باشد یا لباسش تنگ یا گرم باشد، ممکن است گریه کند. بی‌قراری هنگام تماس با بدن یا احساس عدم راحتی نشان‌دهنده وجود مشکل است.

۵ـ نیاز به نزدیکی و آغوش

برخی از گریه‌ها به دلیل نیاز نوزاد به تماس فیزیکی، گرمی و احساس امنیت هستند. وقتی نوزاد را بغل می‌کنید، به آرامش می‌رسد و گریه‌اش متوقف می‌شود.

۶ـ درد یا بیماری (مانند دندان درآوردن یا عفونت)

اگر نوزاد دچار بیماری باشد، ممکن است علائمی مثل تب، استفراغ یا گریه غیرمعمول داشته باشد. در این حالت، گریه ممکن است بلند، مداوم و متفاوت از حالت‌های عادی باشد و نیاز به بررسی پزشکی دارد.

رمزگشایی انواع صدای گریه نوزاد

یافتن علت گریه نوزاد ابزار اصلی ارتباط او با والدین است. نوع و آهنگ گریه می‌تواند سرنخی درباره نیازها یا ناراحتی‌های جسمی و روانی نوزاد بدهد. توجه به تفاوت صداها به والدین کمک می‌کند سریع‌تر علت گریه را تشخیص دهند و پاسخ مناسبی ارائه دهند.

۱ـ گریه گرسنگی

این نوع گریه معمولاً کوتاه، تکراری و با مکث‌های کم است. نوزاد ممکن است همزمان دهان خود را حرکت دهد یا دستش را بمکد. این نشانه‌ها بیانگر نیاز فوری به تغذیه هستند و والدین باید سریعاً اقدام کنند.

۲ـ گریه خستگی

وقتی نوزاد خسته است، صدای گریه معمولاً آهسته، طولانی و همراه با مالیدن چشم‌ها یا بی‌قراری قبل از خواب شنیده می‌شود. این نوع گریه نشان‌دهنده نیاز به استراحت و خواب کافی است.

۳ـ گریه درد

گریه ناشی از درد معمولاً تیز، بلند و به‌صورت ناگهانی آغاز می‌شود. ممکن است همراه با تغییر رنگ صورت یا انقباض بدن باشد. این وضعیت نیازمند توجه فوری والدین و بررسی علت درد است.

۴ـ گریه کولیک

کولیک اغلب در عصر یا شب رخ می‌دهد. گریه در این حالت طولانی، شدید و گاهی به نظر جنون‌آمیز می‌رسد. نوزاد ممکن است پاهایش را جمع کند و آرام کردن او دشوار باشد. این نوع گریه معمولاً در نوزادان زیر سه ماه دیده می‌شود و نیاز به صبوری و مراقبت ویژه دارد.

۵ـ گریه بی‌حوصلگی

وقتی نوزاد از تنهایی یا بی‌حوصلگی رنج می‌برد، گریه‌اش نامنظم، ضعیف و گاهی شبیه صداهای بازیگوش است. در این شرایط، تماس فیزیکی و آغوش والدین می‌تواند نوزاد را آرام کند و احساس امنیت بیشتری به او بدهد.

لازم به ذکر است که برای آشنایی بیشتر با مباحث علت جیغ زدن کودک و کنترل خشم در برابر کودکان می‌توانید به همین مقالات مراجعه کنید.

روش‌های موثر آرام کردن گریه نوزاد بعد از یافتن علت گریه نوزاد

گریه نوزاد زبان او برای بیان نیازها و ناراحتی‌ها است. پاسخ سریع و آرام به گریه، حس امنیت و آرامش را به نوزاد می‌دهد و ارتباط والد و کودک را تقویت می‌کند. بررسی نیازهای اولیه مانند گرسنگی، پوشک، دما و راحتی نوزاد اولین قدم است. روش‌های ساده مانند قنداق کردن، ماساژ شکم، حرکات پا و پخش صداهای آرام می‌توانند به کاهش گریه کمک کنند. رعایت تغذیه منظم و توجه به نشانه‌های نوزاد، هم سلامت او را تضمین می‌کند و هم استرس والدین را کاهش می‌دهد.

در ادامه به معرفی چند روش کاربردی برای کاهش گریه نوزاد بعد یافتن علت گریه نوزاد و افزایش آرامش او می‌پردازیم:

۱ـ بررسی نیازهای اولیه نوزاد

ابتدا مطمئن شوید که نوزاد نیازهای اساسی خود را دریافت کرده است. این موارد شامل گرسنگی، تمیزی پوشک، دمای مناسب بدن و راحتی لباس‌ها می‌شود. بررسی کنید آخرین بار چه زمانی نوزاد شیر خورده و آیا پوشک او خیس یا کثیف است. رفع این نیازهای اولیه اغلب باعث کاهش گریه نوزاد می‌شود. همچنین، نوزادان ممکن است هنگام سردی یا گرمای زیاد بی‌قرار شوند؛ بنابراین تنظیم دمای محیط و انتخاب لباس مناسب بسیار مهم است.

۲ـ قنداق کردن و تکان دادن آرام

قنداق کردن نوزاد با پارچه‌ای نرم، حس امنیت ایجاد می‌کند و محیطی شبیه رحم مادر فراهم می‌سازد. تکان دادن آرام نوزاد در آغوش یا گهواره، راهکاری موثر برای آرام کردن گریه نوزاد است. تحقیقات نشان می‌دهد حمل نوزاد و راه رفتن با او در آغوش می‌تواند گریه را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد و حتی در عرض چند دقیقه باعث خواب نوزاد شود. توجه داشته باشید که تکان دادن شدید ممنوع است و می‌تواند خطرناک باشد.

۳ـ ماساژ شکم و حرکات دوچرخه‌ای

برای کاهش ناراحتی ناشی از کولیک یا گاز شکمی، می‌توان شکم نوزاد را به‌آرامی ماساژ داد. حرکات دایره‌ای در جهت عقربه‌های ساعت و خم و راست کردن آرام پاها (حرکات دوچرخه‌ای) به آزاد شدن گاز و کاهش درد کمک می‌کند. بهتر است نوزاد در حالت آرام باشد تا ماساژ موثرتر واقع شود. این روش‌ها باعث حس راحتی و آرامش در نوزاد می‌شوند.

۴ـ استفاده از صداهای آرام و شبیه‌سازی رحم

پخش صدای سفید یا صداهای ملایم شبیه رحم مادر می‌تواند نوزاد را آرام کند. این صداها شامل جریان آب، ضربان قلب یا موسیقی آرام هستند. کافی است نوزاد را در جای راحت قرار دهید و صدای ملایم را در پس‌زمینه روشن کنید. این صداها محیطی آشنا و امن برای نوزاد ایجاد می‌کنند و باعث کاهش گریه نوزاد می‌شوند.

۵ـ تحریک حواس و تغییر محیط

گاهی تغییر محیط یا تحریک حواس نوزاد کمک می‌کند تا از ناراحتی خود دور شود. بازی ملایم، نشان دادن اشیاء رنگارنگ، پیاده‌روی کوتاه یا حمام گرم می‌تواند مؤثر باشد. این روش‌ها توجه نوزاد را از ناراحتی منحرف کرده و به آرامش او کمک می‌کنند. مهم است که محیط آرام و بدون استرس باشد تا اثرگذاری این روش افزایش یابد.

۶ـ تغذیه منظم و جلوگیری از گازهای شکمی

شیردهی یا تغذیه با شیشه شیر به‌صورت منظم، از گرسنگی و گریه ناشی از آن جلوگیری می‌کند. هنگام تغذیه، اطمینان حاصل کنید که نوزاد به‌درستی آروغ می‌زند. همچنین مادران شیرده می‌توانند از مصرف غذاهای نفاخ مانند حبوبات یا کلم پرهیز کنند تا ناراحتی گوارشی نوزاد کاهش یابد. تغذیه منظم و صحیح نقش مهمی در کاهش گریه نوزاد و افزایش آرامش او دارد.

چه زمانی گریه نوزاد نگران‌کننده است؟

گریه نوزاد معمولاً طبیعی است، اما در برخی شرایط می‌تواند نشانه‌ای از مشکل جدی باشد و باید والدین را نگران کند. در ادامه، مهم‌ترین مواردی که نیاز به توجه ویژه دارند، آورده شده است:

۱ـ گریه غیرمعمول یا شدید

اگر نوزاد گریه‌ای تیز، طولانی یا غیرقابل توقف دارد که با روش‌های معمول آرام‌سازی متوقف نمی‌شود، ممکن است نشان‌دهنده ناراحتی جدی یا درد شدید باشد.

۲ـ علائم بیماری یا درد

گریه همراه با تب، استفراغ، اسهال، مشکل در تنفس یا تورم شکم می‌تواند نشانه‌ای از بیماری یا عفونت باشد. همچنین، اگر نوزاد هنگام لمس بدن یا جابجایی واکنش دردناک نشان دهد، باید فوراً توسط پزشک متخصص اطفال بررسی شود.

۳ـ تغییر در رفتار یا تغذیه

کاهش اشتها، بی‌قراری شدید هنگام تغذیه، خواب زیاد یا بی‌خوابی غیرعادی و تغییرات ناگهانی در رفتار نوزاد می‌تواند هشداردهنده باشد و نیاز به بررسی دارد.

۴ـ گریه همراه با علائم خطر

اگر نوزاد سرد یا خیلی گرم است، دچار رنگ‌پریدگی یا کبودی پوست شده یا حرکت طبیعی ندارد، این علائم می‌توانند نشانه‌ای از وضعیت اورژانسی باشند و باید فوراً به پزشک مراجعه شود.

۵ـ گریه مداوم با نشانه‌های کولیک شدید

گرچه کولیک در نوزادان رایج و معمولاً بی‌خطر است، اما اگر گریه بسیار طولانی باشد یا همراه با جمع کردن پاها به شکم، تهوع و بی‌قراری شدید باشد، باید توسط پزشک بررسی شود تا احتمال وجود مشکل گوارشی یا دیگر اختلالات رد شود.

نکته مهم: اگر والدین نسبت به گریه نوزاد احساس نگرانی یا عدم اطمینان دارند، مراجعه به متخصص اطفال یا مراقب سلامت بهترین اقدام است. تشخیص زودهنگام می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند.

 تاثیر گریه نوزاد بر رابطه والد و کودک

گریه نوزاد راهی طبیعی برای بیان نیازهای جسمی و روانی اوست، اما فراتر از آن، فرصتی برای نزدیک‌تر شدن والدین و کودک فراهم می‌کند. وقتی پدر و مادر با محبت و سرعت عمل به گریه پاسخ می‌دهند، حس امنیت و اعتماد در نوزاد شکل می‌گیرد.

این واکنش‌ها مانند بغل کردن، صحبت کردن یا نوازش باعث آرامش سیستم عصبی نوزاد می‌شود و پایه‌های یک رابطه عاطفی قوی را بنا می‌گذارد. تحقیقات نشان می‌دهند مادرانی که به گریه فرزندشان توجه می‌کنند، فعالیت مغزی بیشتری در مناطق مرتبط با همدلی دارند.

این پیوند عاطفی به کودک کمک می‌کند تا در آینده روابط اجتماعی سالم‌تری داشته باشد. والدین می‌توانند با آرامش، صبر و محبت به گریه پاسخ دهند؛ مثلاً با نوازش، لالایی خواندن یا تماس چشمی. این لحظات ساده نه‌تنها گریه نوزاد را کاهش می‌دهد، بلکه عشق و نزدیکی بین والدین و کودک را بیشتر می‌کند.

گرچه گریه نوزاد گاهی سخت و چالش‌برانگیز است، اما بخشی از رشد طبیعی او محسوب می‌شود و فرصتی برای والدین است تا نشان دهند که همیشه کنار او هستند. این ارتباط عمیق، اعتماد کودک را تقویت کرده و به رشد عاطفی سالم او کمک می‌کند.

مدیریت استرس والدین هنگام گریه طولانی نوزاد

گریه نوزاد به‌ویژه وقتی طولانی و مداوم باشد، می‌تواند برای والدین استرس‌زا و فرساینده باشد. تحقیقات نشان می‌دهند که حفظ آرامش والدین در این شرایط نه‌تنها برای سلامت روانی خودشان بلکه برای آرامش نوزاد نیز ضروری است.

یکی از روش‌های مؤثر برای کاهش استرس، استفاده از تکنیک‌های تنفسی مانند نفس عمیق است. این تمرین ساده می‌تواند به تنظیم ضربان قلب و کاهش اضطراب کمک کند.

همچنین، در مواقعی که والدین دچار اضطراب شدید هستند، ایجاد فاصله کوتاه از نوزاد (در حالی که کودک در محیطی ایمن و تحت مراقبت قرار دارد) می‌تواند از بروز واکنش‌های ناخواسته مانند تکان دادن شدید جلوگیری کند.

گفت‌وگو با شریک زندگی، دوست قابل اعتماد یا مشاور روان‌شناسی کودک نیز راهی مؤثر برای کاهش فشار روانی و دریافت حمایت عاطفی است.

یادمان باشد که گریه نوزاد بخشی از رشد طبیعی اوست و والدین با حفظ آرامش و دریافت حمایت می‌توانند بهتر از پس این مرحله بربیایند.

پاسخ فرهنگی به گریه نوزاد در جوامع مختلف

گریه نوزاد در جوامع مختلف به شیوه‌های متفاوتی پاسخ داده می‌شود. این تفاوت‌ها به باورها، سنت‌ها و فرهنگ‌های تربیتی والدین بستگی دارد.

در برخی جوامع آسیایی و آفریقایی، والدین معمولاً کودک را در آغوش نگه می‌دارند یا از بندهای حمل نوزاد استفاده می‌کنند تا او را آرام کنند. این رفتار باعث کاهش گریه نوزاد و افزایش احساس امنیت در کودک می‌شود.

در مقابل، در برخی فرهنگ‌های غربی، گریه کودک گاهی به‌عنوان بخشی از فرآیند مستقل شدن او در نظر گرفته می‌شود. والدین ممکن است در این جوامع، به‌جای واکنش فوری، اجازه دهند کودک مدتی گریه کند تا به تنظیم احساسات خود عادت کند.

پاسخ‌های فرهنگی در ایران به گریه نوزاد

در ایران، روش‌های سنتی و فرهنگی برای پاسخ به گریه نوزاد همچنان رایج و موثر هستند. مادران اغلب با آغوش گرفتن کودک، خواندن لالایی‌های سنتی یا پخش موسیقی ملایم، نوزاد را آرام می‌کنند.

استفاده از قنداق کردن و حرکات آرام‌دهنده نیز از گذشته در فرهنگ ایرانی مرسوم بوده و همچنان به‌عنوان روش‌هایی مؤثر در کاهش گریه نوزاد شناخته می‌شوند. این شیوه‌ها حس امنیت و آرامش را در کودک تقویت کرده و پایه‌ای برای ایجاد اعتماد و رابطه عاطفی سالم بین والد و کودک فراهم می‌کنند.

شناخت این تفاوت‌های فرهنگی به والدین کمک می‌کند تا روش‌هایی را انتخاب کنند که هم با فرهنگ و باورهای شخصی‌شان هماهنگ باشد و هم در آرام کردن گریه نوزاد موثر واقع شود—بدون آنکه والدین دچار احساس گناه یا نگرانی بی‌مورد شوند.

در نهایت، فارغ از سبک تربیتی یا فرهنگ خاص، مهم‌ترین اصل در پاسخ به گریه نوزاد، توجه به نیازهای واقعی کودک و ایجاد محیطی امن و محبت‌آمیز است.

“Healthy human mothers are likely to pick up and hold and to speak to their infants in response to their infants’ cry, and this specific complex of behavioral responsiveness is known to calm infants.”

مادران سالم انسان، معمولاً در پاسخ به گریه نوزاد، او را بلند کرده، در آغوش می‌گیرند و با او صحبت می‌کنند. این مجموعه خاص از رفتارهای پاسخ‌دهی، به‌عنوان الگویی شناخته شده است که به‌طور مؤثر نوزاد را آرام می‌کند. (منبع)

تفاوت واکنش پدران و مادران به گریه نوزاد

گریه نوزاد واکنش‌های متفاوتی در مغز مادران و پدران ایجاد می‌کند. بر اساس پژوهش‌ها، در مادران، شنیدن گریه نوزاد باعث کاهش فعالیت در بخش‌هایی از مغز می‌شود که با تفکرات روزمره مرتبط‌اند؛ از جمله قشر پیش‌پیشانی پشتی و سینگولات خلفی. این تغییر نشان‌دهنده تمرکز فوری ذهن بر نیازهای کودک و آمادگی برای مراقبت و محبت است.

در مقابل، در پدران، این نواحی مغزی همچنان فعال باقی می‌مانند؛ به این معنا که گریه نوزاد روند عادی تفکر آن‌ها را مختل نمی‌کند و واکنش‌شان ممکن است کمتر فوری باشد. این تفاوت‌ها، حتی مستقل از تجربه والدگری، بیانگر الگوهای زیستی متفاوت در پردازش گریه نوزاد هستند.

از دیدگاه تکاملی، این ویژگی‌ها می‌توانند به تقسیم نقش‌های مراقبتی کمک کنند؛ به‌گونه‌ای که مادران به‌طور غریزی برای پاسخ سریع به نیازهای نوزاد آمادگی بیشتری دارند. آگاهی از این تفاوت‌ها به والدین کمک می‌کند تا با هماهنگی و همدلی، وظایف مراقبتی خود را به‌درستی انجام دهند و محیطی امن و آرام برای رشد کودک فراهم کنند.

این تعاملات عاطفی، حس امنیت را در نوزاد تقویت کرده و به رشد روانی و اجتماعی سالم او در آینده کمک می‌کند. (منبع)

کلام آخر

در پایان، علت گریه نوزاد نه‌تنها بیانگر نیازهای فوری اوست، بلکه فرصتی طلایی برای ایجاد ارتباط عاطفی و اعتماد پایدار بین والد و کودک محسوب می‌شود. آگاهی از دلایل گریه نوزاد، مدیریت استرس والدین و بهره‌گیری از روش‌های آرام‌بخش، محیطی امن، آرام و سرشار از محبت فراهم می‌کند.