طی مطالعه‌ای که در سال 2017 – 2018 در کشور ایران انجام شد، 29.8% از پسران و 7.5% از دختران حداقل یک بار مصرف مواد مخدر  و اعتیاد نوجوانان را تجربه کرده‌اند. با توجه به نرخ بالای این آمار، اگر شما هم یکی از والدین یک نوجوان یا حتی کودک هستید بایستی اطلاعات خود را در مورد مقوله اعتیاد نوجوانی بیشتر کنید.

اعتیاد نوجوانان به چه معناست و انواع آن چیست؟

اعتیاد به معنای وابسته شدن غیر عادی به یک ماده یا به یک رفتار است که فرد را به طرف استفاده زیاد آن می کشد. طبیعتا هر چقدر که انجام این رفتار، خارج از کنترل و اراده فرد باشد، میزان اعتیاد او بیشتر است. در نوجوانان، این پدیده به دلیل تغییرات هورمونی و فشارهای اجتماعی می‌تواند به سرعت پیشرفت کند.

انواع اعتیاد نوجوانان ممکن است  شامل اعتیاد به مواد مخدر، الکل، قمار، یا حتی انجام فعالیت‌های دیجیتال مثل بازی‌ها، تماشای فیلم و محتواهای پورن و همچنین خودارضایی باشد. البته امروزه به دلیل افزایش آمار دیابت در نوجوانی، اعتیاد به مصرف شیرینی جات و شکلات هم نوعی از انواع اعتیاد نوجوانی به شمار می رود. اعتیاد معمولاً با علائم جسمی و روانی همراه است که شناخت این علائم برای پدر و مادرها اجباری می باشد.

در ضمن در این بین، ممکن است مقالات افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان و رفتارهای جنسی خطرناک در کودکان و نوجوانان برای کمک بهتر به نوجوانتان مفید باشند.

چرا اعتیاد در نوجوانان شایع‌تر است؟

به چند علت، اعتیاد در نوجوانان شایع‌تر است. این دلایل عبارتند از:

• فشار اجتماعی: نوجوانان تحت فشار همسالان و جامعه برای تجربه مواد مخدر یا رفتارهای اعتیادآور قرار دارند.
• مشکلات روحی و روانی: خیلی از نوجوانان با مسائل روحی و روانی مثل اضطراب و افسردگی درگیرند که همین امر می‌تواند آن‌ها را به سمت مواد مخدر بکشاند.
• کنجکاوی: تمایل به تجربه چیزهای جدید و کنجکاوی در مورد مواد مخدر در کشیده شدن نوجوان به سمت اعتیاد بی تاثیر نیست.
• تغییرات هورمونی: نوجوانان در حال تجربه تغییرات هورمونی هستند که ممکن است بر رفتار و تصمیم‌گیری آن‌ها تأثیر بگذارد.

اعتیاد نوجوانان به بازی چگونه است؟

اعتیاد به بازی‌های موجود در گوشی ها و کنسول های بازی یکی از گونه های نوظهور اعتیاد در نوجوانان است. نوجوانان ممکن است ساعت‌های طولانی را صرف بازی کنند و از فعالیت‌های دیگر غافل شوند. اعتیاد به بازی می‌تواند منجر به کاهش تعاملات اجتماعی و روابط خانوادگی شود. از سوی دیگر از آن‌جایی که نوجوانان در سن مدرسه هستند و باید بر روی تحصیل خود متمرکز باشند، انجام بیش از حد بازی‌ها، افت تحصیلی و مشکلات در مدرسه را در پی خواهد داشت.

این موضوع را هم فراموش نکنیم که انجام مکرر و بی حد و حصر بازی های مجازی، به کمر، گردن و مفاصل آسیب می‌زند و البته نوجوان را از انجام بازی‌های سنتی که غالبا فیزیکی بودند بازمی‌دارد. بدیهی است که اضافه وزن و بالا رفتن قند خون و افسردگی از رگ گردن به این قبیل از نوجوانان نزدیک تر خواهد بود.

روش‌های ترک اعتیاد نوجوانان

ترک اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر نیازمند برنامه‌ریزی و حمایت است. ایجاد شبکه‌ای از حمایت اجتماعی از قبیل خانواده، دوستان و مشاوران را می توانیم به عنوان راهکار اول ذکر کنیم. از سوی دیگر نوجوان معتاد باید از ابزارها و محیط و افرادی که او را به یاد اعتیاد خود می اندازند دوری کند. در موارد جدی تر، مشاوره و حتی درمان دارویی نیز به عنوان یک روش شناخته می شوند. درگیر شدن فرد به فعالیت‌های مثبت و سازنده مثل یک یا چند ورزش خاص و هنرهایی مانند موسیقی، نقاشی و … بسیار سازنده است. البته مهارت‌هایی هم باید به نوجوان یاد داده شود. مهارت هایی مثل مقابله با استرس و کنار آمدن با فشارهای اجتماعی.

راه های پیشگیری از اعتیاد در نوجوانان

پیشگیری از اعتیاد در نوجوانان با چند کار ممکن می شود. آموزش و آگاهی، فراهم آوردن محیطی امن و حمایتی در خانواده و تقویت مهارت‌های اجتماعی از جمله این راهکارها هستند. مشاوره را هم نمی‌توان نادیده گرفت. همچنین بایستی نوجوانان را به شرکت در فعالیت‌های ورزشی، هنری و اجتماعی تشویق کرد. ایجاد فضایی برای گفت ‌و گو در مورد مشکلات و چالش‌ها به ویژه در مورد مواد مخدر یک راهکار بسیار عالی برای پیشگیری از اعتیاد در نوجوانان به شمار می‌رود.

این نکته را هم خاطر نشان کنیم که پدر و مادرها و البته حاکمیت و سیستم آموزشی، بایستی الگوهای رفتاری مثبت را به نوجوانان نشان دهند. نداشتن الگوی مناسب قطعا احتمال اعتیاد نوجوان را محتمل تر می کند. امروزه بسیاری از سلبریتی های مطرح دنیا که اتفاقا طرفداران بسیار زیادی در میان قشر نوجوان دارند، معتاد به انواع مواد مخدر هستند. بدیهی است که از نوجوان طرفدار چنین شخصیتی، نمی‌توان انتظار رفتارهای معقول داشت.

شیوه‌ی صحبت درباره اعتیاد به مواد مخدر با نوجوانان

صحبت درباره اعتیاد به مواد مخدر در نوجوانان باید به‌طور مستقیم و بدون قضاوت انجام شود. این گفتگوها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• شرح دادن عواقب منفی مصرف مواد مخدر به‌طور واضح و صادقانه.
• ترغیب نوجوانان به بیان احساسات و تجربیات خود بدون ترس از قضاوت.
• ارائه اطلاعات دقیق و علمی درباره مواد مخدر و تأثیرات آن‌ها بر زندگی.
• شنیدن و درک نگرانی‌ها و احساسات نوجوانان در مورد فشارهای اجتماعی و مشکلات شخصی.

آیا اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر قابل درمان است؟

بله، اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر قابل درمان است. درمان اعتیاد نیازمند رویکردهای چند جانبه و شخصی‌سازی شده است. چند مورد از این راهکارها عبارتند از:

1_ مشاوره فردی

مشاوره روانشناسی و کمک به نوجوانان برای درک مشکلات و چالش‌های خود برای ترک اعتیاد نوجوان موثر است. گفت‌وگو درمانی یعنی استفاده از روش‌های گفت‌وگو برای تغییر الگوهای فکری و رفتاری نیز مفید است.

2_ درمان گروهی

شرکت در گروه‌های حمایتی که نوجوانان می‌توانند تجربیات خود را به اشتراک بگذارند. همچنین آموزش مهارت‌های زندگی و مقابله با فشارهای اجتماعی. این دو روش برای درمان گروهی اعتیاد نوجوانان پیشنهاد می شود.

3_ درمان دارویی

در برخی موارد، استفاده از داروهای خاص توصیه می شود. بدیهی است که هر دارویی، عوارضی هم به دنبال دارد.

4_ برنامه‌های توانبخشی

یک نوجوان درگیر اعتیاد با شرکت کردن در برنامه‌های توانبخشی که شامل فعالیت‌های اجتماعی و ورزشی است می تواند بر اعتیاد خود فائق بیاید.

5_ حمایت خانواده

والدین باید در فرآیند درمان مشارکت کنند و حمایت عاطفی و عملی ارائه دهند.

تفاوت بین سوء مصرف مواد مخدر و اعتیاد چیست؟

فرق اصلی بین سوء مصرف مواد مخدر و اعتیاد در شدت و نوع وابستگی است. سو مصرف به معنای استفاده غیرمجاز یا بیش از حد از مواد مخدر است، در حالی که اعتیاد به وابستگی شدید و غیرقابل کنترل به آن مواد اشاره دارد. در مصرف نادرست، فرد امکان دارد فرد درگیر با مشکل، به طور موقت از مواد استفاده کند، با این وجود در اعتیاد، فرد به طور مداوم و با نیاز شدید به مصرف آن‌ها ادامه می‌دهد.

 در ضمن، اگر تمایل به یادگیری عمیق‌تری درباره‌ی فرزند پروری نوجوان و اختلال لجبازی در نوجوانان دارید، پیشنهاد می‌کنیم این مطالب  را بخوانید.

نشانه های اولیه اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر

اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر یک سری علائم اولیه دارد که پدر و مادرها باید خیلی بر روی آن ها حساس باشند و در صورت مشاهده هر یک از آن ها به فکر جلوگیری از بدتر شدن اوضاع باشند.

• مشکلات خواب: بی‌خوابی یا خواب بیش از حد.
• تغییرات در روابط: فاصله گرفتن از دوستان و خانواده.
• تغییرات رفتاری: تغییرات ناگهانی در رفتار، مانند افزایش خشم یا انزوا.
• افت تحصیلی: کاهش عملکرد تحصیلی و عدم توجه به مدرسه.
• مشکلات جسمی: علائم جسمی مثل خستگی مفرط یا کاهش وزن.

رایج‌ترین موارد اعتیاد زا در بین نوجوانان

امروزه بازی‌های کامپیوتری، از همه انواع مواد اعتیاد زا، در بین نوجوانان رایج‌تر است. منظور ما از بازی‌های کامپیوتری، انواع بازی‌های موجود در گوشی‌های موبایل، کامپیوترها و کنسول های بازی است. اعتیاد به این بازی‌ها تا همین دو دهه پیش، خیلی مورد توجه نبود ولی امروزه به دغدغه و مشکل میلیون‌ها خانواده در ایران و سراسر جهان تبدیل شده است. مواد اعتیاد زا که مصرف آن روز به روز درحال افزایش است نیز عبارتند از:الکل یکی از مواد رایج اعتیادآور است که به راحتی در دسترس می باشد. متاسفانه سن مصرف انواع نوشیدنی‌های الکلی هم در حال کاهش است. از طرف دیگر مواد مخدر تجویزی مانند مسکن‌ها و آرام‌بخش‌ها نیز به وفور توسط نوجوان‌ها مصرف می شوند. مواد محرک زیادی هم مانند کوکائین، سیگار و تنباکو، مواد مخدر سنتی،  قرص اکس و … در بین نوجوانان طرفدار دارند.

7 عامل تاثیرگذار در اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر

عوامل متعددی می‌توانند در اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر تأثیرگذار باشند.

1. وجود مشکلات خانوادگی، مانند طلاق یا خشونت
2. اختلالات روانی مانند اضطراب و افسردگی
3. فشار همسالان و تمایل به پذیرش اجتماعی نوجوانان
4. دسترسی آسان به مواد مخدر
5. تغییرات در جامعه، مانند بحران‌های اقتصادی یا اجتماعی
6. نداشتن اطلاعات کافی درباره عواقب مصرف مواد مخدر
7. تجربه‌های منفی در گذشته، مثل سوءاستفاده یا آسیب‌های جسمی

به نقل از ژان کیلبورن:

“Addiction begins with the hope that something ‘out there’ can instantly fill up the emptiness inside.”

“اعتیاد با این امید آغاز می‌شود که چیزی در آنجا وجود دارد که می‌تواند به‌صورت آنی، همه چیز را درست کند.” منبع: goodreads

10 مشکل ناشی از اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر

اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر می‌تواند به مشکلات متعددی منجر شود که شامل موارد زیر است:

1. کم شدن روابط اجتماعی و انزوا
2. شکست در مدرسه و افت تحصیلی.
3. ایجاد مشکل در روابط خانوادگی.
4. مواجهه با مشکلات قانونی و عواقب آن.
5. مواجهه با مشکلات اقتصادی به دلیل هزینه‌های بالای تأمین مواد مخدر.
6. کاهش فرصت‌های شغلی و تحصیلی.
7. خطرات مرگ
8. بروز بیماری‌های جسمی و مشکلات سلامتی.
9. زیاد شدن اضطراب و افسردگی.
10. احتمال مرتکب شدن جرایم به دلیل نیاز به تأمین مواد.

مشکلات جسمی ناشی از اعتیاد در نوجوانان

قطعا اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر، مشکلات جسمی زیادی را در پی خواهد داشت. در وهله اول، کاهش وزن ناشی از عدم تغذیه مناسب و سوءتغذیه را می توانیم ذکر کنیم. در وهله بعدی، افزایش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی محتمل است. مشکلات تنفسی ناشی از مصرف مواد مخدر را هم نمی‌توان نادیده گرفت. مشکلات کبدی و گوارشی و البته اختلال در تعادل هورمونی هم موارد دیگر مشکلات جسمی ناشی از اعتیاد در نوجوانان به شمار می روند. بی‌خوابی یا خواب بیش از حد را هم نباید از قلم بیندازیم.

تاثیر مواد مخدر بر مغز در نوجوانان

مواد مخدر بر مغز نوجوانان هم تاثیرات مخربی خواهد داشت. مغز نوجوانان در حال رشد است و مصرف مواد مخدر می‌تواند صدمات زیادی به آن وارد نماید. قدرت تصمیم گیری نوجوانان درگیر اعتیاد، کمتر از نوجوانان سالم و ورزشکار خواهد شد. مواد مخدر می‌توانند تعادل شیمیایی مغز را مختل کنند و به اختلالات روانی منجر شوند. همچنین توانایی یادگیری و حافظه را هم تحت تاثیر قرار می دهند. از طرف دیگر نوجوانانی که مواد مخدر مصرف می‌کنند، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به اختلالات روانی قرار دارند.

کلام آخر

اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر یک مشکل جدی و پیچیده است که نیازمند توجه و اقدام فوری خانواده است. پیشگیری از اعتیاد نوجوانان و درمان آنان، علاوه بر تلاش‌های خانواده، اهتمام سیاستمداران را هم می طلبد. بدیهی است که هر چقدر فضای تفریحی و ورزشی بیشتری برای نوجوانان یک شهر یا یک منطقه وجود داشته باشد، آن نوجوان‌ها کمتر در دام اعتیاد خواهند افتاد.