به نقل از سازمان بهداشت جهانی (WHO)، 20 درصد از نوجوانان در سطح جهان با مشکلات رفتاری یا روانی روبرو هستند. این سازمان گزارش می‌دهد که اختلالات روانی در 50 درصد از موارد، از سن 14 سالگی شروع می‌شود. مؤسسه ملی سوء‌مصرف مواد آمریکا (NIDA) نیز نقل می‌کند که 22 درصد از نوجوانان 15 تا 19 ساله در آمریکا حداقل یک بار مصرف مواد مخدر را تجربه کرده‌اند. 12 درصد از نوجوانان نیز در سنین دبیرستان مصرف سیگار یا ویپ را تجربه کردند. این موضوع اهمیت فرزند پروری در دوره نوجوانی را بیشتر مهم می‌کند. ما در این مقاله می‌خواهیم درباره اصول و مهارت های فرزندپروری در دوره نوجوانی صحبت کنیم.
آنچه در ذهن نوجوانان می گذرد
شاید مهم‌ترین چیزی که برای فرزند پروری درست در دوره نوجوانی نیاز دارید بدانید، این است که در ذهن نوجوان شما چه می‌گذرد. در این دوره، اغلب نوجوانان باید از وابستگی‌های دوره کودکی خود جدا شوند و هویتی مستقل ایجاد کنند. فرزند شما در این سن انواع مختلفی از علایق، عقاید و چیزهای مختلف را امتحان می‌کند تا در نهایت بتواند به شخصیتی برسد که مناسب او است.
در واقع، شما به عنوان والد باید بدانید فرزند شما در حال یک نبرد تمام عیار است. او باید همزمان تلاش کند بفهمد می‌خواهد چه کسی باشد و تغییرات هورمونی گاهی گیج‌کننده را نیز مدیریت کند. نوجوانان همچنین باید با ظاهری که در حال تغییر است و بر اعتماد به نفس او تاثیر می‌گذارد کنار بیاید و با احساسات بسیاری برای اولین بار روبه‌رو شود.
شما همچنین باید بدانید مغز نوجوانان به شکل متفاوتی از بزرگسالان و البته کودکان عمل می‌کند. بزرگسالان با بخش جلویی مغز خود، یعنی قشر پیشانی که مسئول قضاوت خوب و پیامدهای بلند مدت است تصمیم می‌گیرند. این در حالی است که این بخش از مغز حداقل تا ۲۵ سالگی در افراد تکامل نمیابد. بنابراین، مسئولیت تصمیم‌گیری در نوجوانان بر عهده آمیگدال که بخش احساسی است قرار دارد. پس تا اینجا می‌توانیم کمی از تصمیمات ناگهانی و ریسکی نوجوانان را درک کنیم.
- بیشتر بخوانید: خطاهای فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: فرزند پروری چیست؟
- بیشتر بخوانید: سبک های فرزند پروری
تغییرات سبک فرزند پروری با ورود به دوره نوجوانی
بسیاری از والدین برخلاف این که آگاهی نسبتا کاملی نسبت به تغییرات جسمی و روانی فرزند خود در دوره نوجوانی دارند، نمی‌دانند چه تغییراتی را باید در سبک فرزند پروری نوجوان اعمال کنند. با رسیدن به سن نوجوانی والدین ممکن است به دلیل تغییرات در رفتار آنها، از فرزند خود بیش از قبل شکایت کنند و حتی به دلیل نگرانی که برای او دارند کمی کنترل‌گرانه‌تر رفتار کنند.
تمامی این رفتارها در نهایت باعث ایجاد تعارضات بین والدین و فرزند می‌شود که در دوره نوجوانی امری بسیار رایج است. اما با ورود به دوره نوجوانی، شما باید با فرزند خود مانند یک فرد بزرگسال رفتار کنید. اگر دوست دارید تا تعارضات رابطه شما و فرزندتان کاهش پیدا کند، باید به خواسته‌های او نیز احترام بگذارید، کمتر با او بحث کنید و انتظار نداشته باشید که فقط از گفته‌های شما اطاعت کند.
نوجوان‌ها گاهی نظرات همسالان خود را بر والدین ترجیح می‌دهند و ممکن است همیشه عواقب تصمیمات خود را تشخیص ندهد، اما والدین باید مثل فانوس دریایی باشند تا نوجوانان را به سمت بندر امن راهنمایی کند. به عبارت دیگر، والدین محدودیت‌هایی را تعیین می‌کنند اما به بچه‌ها اجازه می‌دهند آب را آزمایش کنند. تا زمانی که انتخاب‌های آنها تهدیدکننده زندگی نباشد.
به یاد داشته باشید که شما مهم‌ترین الگوی فرزندتان هستید. اگرچه نوجوانان تاثیر زیادی از همسالان و گروه دوستان خود می‌گیرند اما نحوه رفتار و انجام مسئولیت‌های شما تأثیر عمیق و طولانی مدت بر فرزندان خواهد داشت. چند تغییری که در سبک فرزند نوجوان می‌تواند به شما کمک کند عبارتند از:
- درباره پیامد رفتارها با آنها صحبت کنید
- با چیزهایی که برای نوجوانتان مهم است آشنا شوید
- از نوجوان خود بپرسید که آیا می‌خواهد وقتی مشکلاتی به سراغ شما می‌آید، پاسخ دهید یا فقط می‌خواهد شما گوش دهید.
- از نصیحت کردن نوجوانان بپرهیزید زیرا این کار باعث فاصله گرفتن آنها از شما می‌شود
- تا جایی که می‌توانید از فرزند خود حمایت کنید تا او بتواند به شما اعتماد کند
9 نکته ضروری در فرزند پروری نوجوان
چالش‌های رابطه والدین و فرزندان در دوره نوجوانی به اوج خود می‌رسد. روش‌های تربیتی که تا پیش از این به خوبی عمل کرده بود دیگر کار نمی‌کند و در این دوره با خواسته‌های جدیدی از فرزند خود روبه‌رو می‌شوید. این در حالی است که برخی از این خواسته‌ها و انتخاب‌ها ممکن است شما را بترساند و برخی دیگر شما را امیدوار کند. اما چطور باید نوجوان را راهنمایی کنیم تا با کمترین آسیب از این مرحله عبور کند. در ادامه ما ۱۰ نکته ضروری در فرزند پروری نوجوان را بررسی میکنیم که می‌تواند در این مسیر راهنمای شما باشد.
بیشتر بخوانید: تربیت بچه ای که حرف زشت میزنه
۱_ زمانی را برای با هم بودن اختصاص دهید
یک مکالمه چند دقیقه‌ای با نوجوان در حالی که بعد از شام یا درست قبل از خواب در حال تمیز کردن منزل هستید، می‌تواند درهای ارتباطی شما و فرزندتان را باز نگهدارد و شما را در جریان کارها قرار دهد. حتی نوجوانانی که به نظر می‌رسد فراموش کرده‌اند که والدینشان چه کسانی هستند در ۲۳ ساعت دیگر در روز، معمولاً وقتی در رختخواب می‌نشینند، به یک آغوش شب بخیر و چت حضوری پاسخ می‌دهند. به جز این صحبت‌های کوتاه، زمانی را برای یک کار اختصاصی با نوجوان خود، مانند باشگاه رفتن، اختصاص دهید.
- بیشتر بخوانید: آموزش سلام کردن به بچه ها
- بیشتر بخوانید: آرایش کردن کودکان
- بیشتر بخوانید: جدا کردن جای خواب کودک
- بیشتر بخوانید: خودارضایی در کودکان
۲_ به خواسته‌های او احترام بگذارید
انتظار نداشته باشید که نوجوان شما هر چیزی که می‌گویید را بدون چون و چرا قبول کند. سال‌های نوجوانی، دوره امتحان کردن عقاید و آدم‌های مختلف است و این کار برای پیدا کردن هویت نوجوان ضروری به‌شمار می‌رود. بنابراین اشکالی ندارد اگر شما و فرزندتان در برخی موارد تفاهم نداشته باشید و یا به چیزهای متفاوتی علاقمند باشید. برای خواسته‌ها و کشفیات نوجوان خود گوش شنوا داشته باشید زیرا هرچه بیشتر به گفته‌های او احترام بگذارید او نیز می‌آموزد تا به دیدگاه شما احترام بگذارد.
۳_ انتظارات خود را به صورت واضح بیان کنید
بسیاری از مواقع فرزندان یک خانواده به دلیل این که نمی‌دانند والدین دقیقا چه چیزی از آنها می‌خواهند احساس سردرگمی می‌کنند. شما باید انتظارات خود را به صورت واضح بیان کنید تا نوجوان بداند باید چطور عمل کند. درباره انتظارات و خواسته‌های خود با فرزندتان ضحبت کنید و نظرات او را نیز در این باره بشنوید. به این ترتیب می‌توانید خواسته‌ها و اهداف را با یکدیگر همسو و در یک جهت حرکت کنید.
۴_ قوانین مشخصی را برای خانه معین کنید
این که نوجوان شما اعلام کند که می‌خواهد مستقل باشد، در این مقطع سنی اصلا چیز عجیبی نیست. بنابراین، خوب است تا پیش از آن خود را برای دوره‌های سرکشی آماده کنید. همانطور که گفتیم، در فرزند پروری نوجوان والدین باید بتوانند انتظارات روشنی داشته باشند و علاوه بر آن محدودیت‌ها و پیامدهایی ایجاد کنند تا دلسوزانه آن انتظارات و مرزها را اعمال کنند.
به عنوان مثال، برای حمایت از ارزش مهربانی نسبت به یکدیگر، ممکن است دستورالعملی را تعیین کنید که صدای بلند، فریاد زدن یا کوبیدن درهای خانه وجود نداشته باشد. برای حمایت از اینکه چقدر برای ارتباط مداوم بین اعضای خانواده ارزش قائل هستید، ممکن است تصمیم بگیرید که کل خانواده حداقل سه بار در هفته با هم شام بخورند.
البته این نکته بسیار ضروری است که در هنگام تعیین قوانین خانه انتظارات و خواسته‌های نوجوان خود را نیز در نظر بگیرید. همچنین در صورتی که با او موافق نبودید توضیح دهید چرا این کار را باید برای خانواده انجام دهید.
۵_ یک شنونده همدل باشید
گوش دادن فعال به همراه همدلی و اهمیت دادن یکی از مهم ترین نکات در فرزند پروری نوجوان است. تحقیقات نشان داده است الگوهای مغز افراد زمانی که از نزدیک به یکدیگر گوش می‌دهند و صحبت کردن یکدیگر را تماشا می‌کنند، هماهنگ می‌شود. در نتیجه ارتباط بین آنها قوی‌تر می‌شود.(منبع) احساس شنیده نشدن می‌تواند به گوشه‌گیری و کاهش اعتماد به نفس منجر شود و در نهایت ممکن است احتمال اضطراب، افسردگی و مصرف مواد را افزایش دهد.(منبع) بنابراین، گوش دادن را جدی بگیرید.
۶_ به نوجوان اعتماد داشته باشید
درست است که نوجوانان شاید دچار مشکلات زیادی شوند، اما توجه خود را روی کار‌های بدی که در گذشته انجام داده‌اند، نگذارید. حتی اگر فرزندتان خیانت بزرگی به اعتمادتان کرده باشد، برای هر 2 شما اهمیت دارد که این اعتماد را دوباره ترمیم کنید.
اگر فکر می‌کنید که نوجوان می‌خواهد کاری را انجام دهد، از او بخواهید که درباره این کار به شما توضیح دهد. شما باید یاد بگیرید که به‌جای نتیجه‌گیری عجولانه، سؤال بپرسید.
7_ با او مثل یک نوجوان رفتار کنید، نه یک کودک
نوجوان شما دیگر یک کودک ناآگاه نیست، بنابراین مهم است که دیگر با او مثل یک کودک رفتار نکنید. با این حال نوجوانان هنوز وارد دوران بزرگسالی نشده‌اند، بنابراین نباید آنها را مانند یک بزرگسال کامل هم دانست. مغز نوجوان در میانه مرحله حیاتی رشد قرار دارد، بنابراین باید در این مرحله از زندگی کنار او باشید. مغز او در این بازه سنی هنوز مهارت تصمیم‌گیری، استدلال یا تکانشگری را نیاموخته، بنابراین باید برای برخی رفتارهای غیرمنطقی‌اش آماده شوید.
8_ به او آزادی دهید
اگر نوجوان شما تلاش می‌کند و مسئولیت‌پذیری به اندازه کافی دارد، به آزادی بیشتری هم نیاز خواهد داشت. اگر او معمولاً انتخاب‌های نادرستی می‌کند، آزادی را محدودتر کنید. شما باید به نوجوان خود نشان دهید که رفتار او می‌تواند آزادی‌اش را بیشتر یا محدودتر کند و این انتخاب‌های او هستند که نتایج را رقم می‌زنند.
9_ در طوفان های خشم نوجوان آرام بمانید
غیرمعمول نیست که نوجوانان احساسات شدیدی را تجربه کنند و گاهی با فریاد و بدرفتاری باعث ناراحتی شما شوند. بهترین راهکار در چنین مواقعی این است که سعی کنید تا جای ممکن آرامش خود را حفظ کنید. فریاد نزنید و از رفتارهای واکنشی آنها مانند به هم کوبیدن درها، دور زدن و درگیر شدن در رفتار بی صدا تقلید نکنید.
به یاد داشته باشید که نوجوان در حال خطا و آزمایش است و مقابله به مثل شما در دعواها ممکن است او را از شما دور کند. مطمئن شوید که آنها می دانند که هر کاری که انجام می دهند، شما آنها را بدون قید و شرط دوست دارید و در کنار آنها هستید. مطالعات نشان می‌دهد که هر چه وقت والدین بیشتر باشد، نتایج بهتری برای نوجوانان خواهد داشت (منبع).
- بیشتر بخوانید: اختلال لجبازی در نوجوانان
وقتی فرزندتان ناراحت است یا روز سختی را سپری می‌کند، سعی کنید با همدلی، کنجکاوی، صبر و شفقت کامل شرایط را رهبری کنید تا به نوجوان خود بفهمانید که مهم نیست چه اتفاقی می‌افتد، شما همیشه طرف او هستید.
چطور درباره مسائل مهم با نوجوان صحبت کنیم؟
همانطور که نوجوانان به سمت مستقل شدن و پیدا کردن شخصیت خود حرکت می‌کنند، ممکن است با انتخاب‌های دشواری در مورد جنسیت، هویت، ملاقات با جنس مخالف، رابطه جنسی، الکل، مواد مخدر و سیگار و موارد دیگر مواجه شوند. در چنین مواردی، ساده‌ترین کاری که والدین انجام می‌دهند دیکته کردن درست و غلط به فرزند خود است که در اغلب موارد نیز نتیجه عکس دارد.
اما چه باید کرد؟ اگر دقت کرده باشید، نوجوانان اغلب در مورد کارهایی که بچه‌های دیگر انجام می‌دهند، یا گرایش‌ها در مدارس یا گروه‌های همسالانشان صحبت می‌کنند. آنها در واقع با این روش راهی برای ایجاد اعتماد میان والدین و صحبت درباره پیامد انتخاب‌های خاص یا خطرات و نگرانی‌های مختلف ایجاد می‌کنند. بنابراین شما تنها با گوش دادن به نوجوان خود می‌توانید در مواقع لازم او را راهنمایی کنید. به خاطر داشته باشید تا زمانی که راه‌های ارتباطی باز بماند، می‌توانید مطمئن باشید که اگر مشکلی پیش بیاید، فرزندانتان همچنان برای تأیید یا حمایت به سراغ شما می‌آید.
در میان گفتگوها، شما همچنین می‌توانید در مورد تجربیات خود صادقانه صحبت کنید و اطلاعات و تجربیات خود را در اختیار کودک قرار دهید. در فرزند پروری نوجوان این نکته مهم است که نوجوان بداند تصمیم‌گیری به عهده خودش بوده و نه تحت فشار خانواده و اجتماع گرفته نشده‌اند.
کلام آخر
نوجوانی را می‌توانیم پر چالش‌ترین دوره زندگی هر فردی بدانیم که اگر با راهنمایی و قرار گرفتن در مسیر درست طی نشود، ممکن است پیامدهای آن تمام طول زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. از این رو، اهمیت وظیفه والدین در فرزند پروری نوجوان دوچندان می‌شود و پدر و مادرها باید نهایت تلاش خود را برای راهنمایی درست فرزند خود انجام دهند. از این رو، پیشنهاد میکنیم اگر فرزند شما در دوره نوجوانی یا در حال ورود به این دوره است، حتما از یک روانشناس متخصص کمک بگیرید تا بتوانید این دوره پرچالش را به خوبی پشت سر بگذارید.
