تربیت فرزند یکی از مهم‌ترین و چالش‌برانگیزترین وظایف زندگی هر فردی است. همه ما در این مسیر اشتباهاتی مرتکب می‌شویم، چرا که هیچ پدر و مادر کاملی وجود ندارد. اما خطاهای فرزند پروری می‌تواند پیامدهای منفی کوتاه‌مدت و بلندمدتی برای کودکان داشته باشد. پس بیاید تا با هم رایج‌ترین اشتباهاتی که ممکن است در تربیت کودک انجام دهیم را به همراه راه‌های اصلاح آن بشناسیم.
رایج ترین خطاهای فرزند پروری چیست؟
پدر و مادر شدن بهترین احساس و یکی از افتخارات زندگی است. اما برخلاف عقیده بسیاری از پدر و مادرها، مسیر تربیت فرزند راهی پر از چالش‌ها و ناشناخته‌ها خواهد بود. هر کودکی که به خانواده اضافه می‌شود شخصیت منحصر به فرد خود را دارد و والدین هربار با دنیای جدیدی روبه‌رو می‌شوند.
بنابراین، در این مسیر ناشناخته اشتباه کردن عجیب نیست! البته هیچ مجموعه دستورالعمل از پیش نوشته شده‌ای برای این که چگونه بهترین پدر و مادر باشیم وجود ندارد. اما در هر سبک فرزندپروری، اشتباهات رایج و شناخته‌شده‌ای وجود دارد که می‌توان با آگاهی از آنها اجتناب کرد و اینگونه کودک سالم‌تری را پرورش داد.
1ـ اهمیت ندادن به احساسات کودک
پنهان کردن احساسات یکی از ریشه‌های اصلی افسردگی و اضطراب در کودکان است. در برخی از سبک‌های فرزند پروری مانند فرزندپروری مستبدانه، کودک به دلایلی مانند ترس از تنبیه شدن احساسات خود را پنهان می‌کند. به غیر از این، گاهی والدین با گفتن جملاتی مانند «این که چیز مهمی نیست» یا «دختر/پسر قوی من گریه نمی‌کنه» باعث می‌شوند تا کودک تصور کند احساسات او اهمیتی ندارد.
این در حالی است که کودک شما باید یاد بگیرد درباره احساسات خود صحبت کند و آنها را بشناسد. بنابراین، اگر می‌بینید کودک شما از چیزی ترسیده یا ناراحت است، به جای سرکوب احساسات با گفتن جملاتی مانند «می‌فهمم ترسیده‌ای» او را درک کنید. سپس بپرسید آیا اکنون چیزی وجود دارد که باعث شود او احساس بهتری داشته باشد؟ این یکی از نکات خوب والدگری برای والدین است که به بچه ها می‌آموزد که چگونه به طور مستقل احساسات خود را تنظیم کرده و با آن کنار بیایند.
بیشتر بخوانید:
2ـ داشتن انتظارات غیر واقع‌بینانه از کودک
هر پدری و مادری دوست دارد تا کودک او از دیگران بهتر باشد، در مدرسه نمرات عالی بگیرد، ساز بنوازد، ورزش کند و یک هنرمند شود. اما بهترین بودن یک انتظار غیرواقع‌بینانه و یکی از خطاهای رایج فرزند پروری است. همه کودکان به طور غریزی تمایل دارند تا مورد تایید والدین خود قرار بگیرند و دوست داشته شوند. اما اگر کودکان احساس کنند با برآورده نکردن انتظارات غیر واقعی، والدین خود را ناامید خواهند کرد، دچار استرس و اضطراب می‌شوند.(منبع)
این انتظارات همچنین می‌تواند باعث شود تا کودک فکر کند به اندازه کافی خوب نیست و از این بابت احساس شرم کند. در نهایت انتظارات غیر‌واقع‌بینانه‌ی والدین باعث کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس در کودک نیز خواهد شد. بنابراین، اطمینان حاصل کنید که انتظارات شما با سطح رشد کودک شما مطابقت دارد و خواسته‌های شما در راستای علایق و توانایی‌های کودک است. (توجه داشته باشید که تعیین انتظارات غیر منطقی و وابسته کردن حس ارزشمندی کودک به دستاوردهای او، مهم‌ترین دلایل ایجاد کمال‌گرایی در افراد است.)
3ـ نداشتن قوانین و مقررات یا اجرا نکردن آنها
والدینی که سبک تربیتی سهل‌گیرانه را پیش می‌گیرند، بر این باورند که با دادن اختیار کامل به کودک برای انجام هر کاری که دوست دارد به او آزادی و مستقل شدن را یاد می‌دهند. این در حالی است که نبود قوانین و مقررات باعث می‌شود تا کودک بدون نظم و انضباط رشد کند و در آینده با مشکلات جدی مثل عدم مسئولیت‌پذیری روبه‌رو شود.
وقتی والدین قوانینی را برای کودک مشخص نکنند، باید انتظار رفتارهای پرخاشگرانه، سرپیچی، رفتارهایی برای جلب توجه و بهانه‌گیری را نیز داشته باشند. این خطای فرزند پروری می‌تواند در کوتاه مدت و بلندمدت روی بچه‌ها تأثیر بگذارد. مثلا در کوتاه مدت، کودکان ممکن است از مرزها فراتر رفته و احترام کمی برای والدین خود قائل شوند و در دراز مدت نیز می‌تواند این تصور را ایجاد کند که کودک حتی با وجود عملکرد ضعیف به خواسته خود می‌رسد.
4ـ نجات دادن کودک قبل از این که اشتباه کند
طبیعی است که بخواهید از فرزندان خود در برابر اشتباهات محافظت کنید، اما کودکان برای یادگیری و رشد باید مرتکب اشتباه شوند. اشتباهات فرصتی هستند تا کودک به کارهایی که انجام داده دوباره نگاه کند و بداند در آینده نباید آن را انجام دهد.
به یاد داشته باشید شکست بخش بزرگی از موفقیت است. اگر هرگز به بچه‌ها این فرصت داده نشود که درس‌هایی را که با شکست همراه است بیاموزند، آنها هرگز پشتکار لازم را برای برخاستن از یک شکست را یاد نمی‌گیرند. اجازه اشتباه ندادن به کودک همچنین یک مانع برای رشد عاطفی او خواهد بود و می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نفس او شود.
بیشتر بخوانید:
5ـ سبک فرزند پروری ناسازگار
در سلام آگاهی، ما درباره انواع سبک‌های فرزند پروری و مزایا و معایب آن صبحت کرده‌ایم. اما هیچ یک از خطاهای فرزند پروری که تاکنون گفتیم، نمی‌تواند به اندازه سبک فرزند پروری ناسازگار به کودک آسیب بزند. اگر گاهی اوقات در تربیت فرزند خود بسیار سخت‌گیر هستید، اما در مواقع دیگر در برابر خواسته‌های او به راحتی تسلیم می‌شوید، سبک فرزند پروری ناسازگار را پیش گرفته‌اید. فرزندپروری ناسازگار همچنین ممکن است در حالتی که پدر و مادر بر سر تربیت فرزند با یکدیگر تفاهم ندارند نیز رخ دهد.
این سبک رفتاری در والدین، سیگنال‌های متفاوتی را ارسال می‌کند و کودک نیز مضطرب می‌شود. سبک فرزند پروری ناسازگار همچنین می‌تواند باعث بی‌احترامی کودک به والد نیز شود.
6ـ گوش ندادن به کودک
کمترین خواسته‌ای که کودکان از والدین خود دارند این است که به آنها گوش دهند تا بتوانند احساسات و عواطف خود را به اشتراک بگذارند. اما با زندگی پر مشغله امروزی، اکثر والدین زمانی برای گفتگو با کودک خود ندارند. این یکی از جدی‌ترین خطاهای فرزند پروری است که والدین مرتکب می‌شوند و باید به هر قیمتی از آن اجتناب کرد.
کودک به تجربیات و ارتباطاتی نیاز دارد که به او نشان دهد انسان ارزشمندی است. توجه مثبت، واکنش‌ها و پاسخ‌های والدین یا سایر بزرگسالان به کودکان کمک می‌کند تا تصوری از میزان ارزشمندی خود داشته باشند.
7ـ دعوا کردن جلوی کودک
اختلاف نظر و دعوا به طور طبیعی در روابط اتفاق می‌افتد. اما دعوا کردن جلوی کودک می‌تواند آسیب‌های بسیاری را بر جسم و روح او وارد کند. تحقیقات نشان داده است دعوای مکرر والدین می‌تواند به کنترل عاطفی، رشد مغز و توانایی‌های ذهنی کودک آسیب برساند. همچنین می‌تواند منجر به افسردگی، عصبی شدن و حتی رفتارهایی مثل آسیب رساندن به خود در کودک شود. (منبع)
نکته: البته گاهی لازم است اختلاف‌نظر‌ها را جلوی کودک رفع کنیم تا شیوه‌ی مواجهه با نظرات مخالف و حل کردن تعارض‌ها را بیاموزد. اگر والدین شیوه‌ی صحیح حل اختلافات را بلد باشند، کودک می‌تواند شاهد یک پروسه‌ی امن و منطقی باشد.
بیشتر بخوانید:
تاثیر خطاهای فرزند پروری بر کودکان
همانطور که گفتیم، تربیت کودک وظیفه‌ای بسیار حساس و چالش بر‌انگیز برای والدین است. آنها باید بتوانند محیطی آرام، امن و شاد برای کودک فراهم کنند تا فرزند آنها بتواند در رفاه و آسایش رشد کند. اما از آنجا که خانواده اولین و تاثیرگذارترین محیط برای کودکان است، در صورت بروز مداوم خطاهای فرزندپروری، کودک ممکن است مشکلات جدی را تجربه کند.
خطاهای تربیتی می‌تواند تاثیرات منفی کوتاه مدت و بلندمدت مختلفی بر کودکان داشته باشد. این تاثیرات می‌تواند شامل:
- مشکلات رفتاری: کودکانی که در معرض خطاهای فرزند پروری قرار می‌گیرند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به مشکلات رفتاری مانند پرخاشگری، لجبازی، اضطراب و افسردگی هستند.
- مشکلات یادگیری: خطاهای فرزند پروری می‌تواند بر تمرکز، حافظه و انگیزه کودک برای یادگیری تأثیر بگذارد و منجر به مشکلات یادگیری در مدرسه شود.
- مشکلات عاطفی و اجتماعی: کودکانی که در معرض خطاهای فرزند پروری قرار می‌گیرند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به مشکلات عاطفی و اجتماعی مانند عزت نفس پایین، اضطراب و انزوای اجتماعی هستند.
علاوه بر موارد گفته شده، بسیاری از اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب، دو قطبی و .. می‌تواند به علت خطاهای فرزند پروری و محیطی که کودک در آن رشد کرده رخ دهد.
بیشتر بخوانید:
چطور خطاهای فرزند پروری را اصلاح کنیم؟
اصلاح خطاهای فرزند پروری، یک فرآیند است که به صبر و حوصله و البته استقامت والدین نیاز دارد. اولین و مهم‌ترین قدم در این فرآیند شناخت خطا است. برای شناخت خطا شما می‌توانید به رفتارهایی از کودک که آزاردهنده و ناراحت‌کننده شده‌اند، دقت کنید. این رفتارها می‌تواند یک سرنخ مهم برای کشف خطاهایی باشد که در تربیت او مرتکب شده‌اید.
در مرحله بعد کافی است اشتباهات خود را بپذیرید و برای تغییر روش خود تلاش کنید. در ادامه چند نکته برای اصلاح خطای فرزند پروری را مرور می‌کنیم:
- از فرزندتان در صورت انجام کارهای خوب تمجید کنید و به او نشان دهید که از او راضی هستید. تشویق و تمجید می‌تواند اعتماد به نفس و عزت نفس کودک را افزایش دهد.
- صبر داشته باشید. اصلاح خطاهای فرزند پروری یک فرایند زمان‌بر و نیازمند صبر و حوصله است و رفتار فرزند نیز به یک‌باره تغییر نمی‌کند.
- قوانین و مقررات مشخصی برای فرزندتان تعیین کنید و آنها را به طور واضح به او توضیح دهید.
- زمانی را به بازی با کودک یا صحبت با نوجوان خود اختصاص دهید.
- با کودک بحث و جدل نکنید و تصمیمات خود را با توضیحی کوتاه بیان کنید.
در نهایت، می‌توانید برای آگاهی بیشتر از خطاهای فرزند پروری که ممکن است کودک شما را تهدید کند، به یک روانشناس متخصص مراجعه کنید.
کلام آخر
شخصیت کودک از ابتدا از تعامل با والدین و محیط خانه شکل می‌گیرد. بنابراین، روش تربیتی و رفتار والدین تاثیر مستقیمی بر شخصیت و آینده کودک دارد. در این مقاله به بررسی رایج‌ترین خطاهای فرزند پروری میان پدر و مادرها پرداختیم تا والدین نیز بتوانند با آگاهی از اشتباهات خود در جهت اصلاح آنها گام بردارند و یک کودک سالم و شاد پرورش دهند.
