لجبازی در کودک یکی از رفتارهایی است که می‌تونه والدین رو به شدت کلافه و سردرگم کنه. بچه‌ها ممکنه به دلایل مختلفی لجبازی کنند مثل:

• مقایسه شدن کودک با همسالان
• ارتباط نادرست والدین و فرزندان
• درخواست‌های نامعقول از بچه‌ها 
• الگوبرداری از اطرافیان 
• و از همه مهم‌تر نیاز به آزادی در کودک 

اتفاق بیوفته. اما رفتار لجبازی در کودک نه‌تنها برای والدین خوشایند نیست بلکه می‌تونه آسیب‌هایی رو هم برای کودک به دنبال داشته باشه. برای همین، والدین می‌تونن به کمک راهکارهایی مثل:

• ارائه فرصت شنیده شدن به کودک
• دوست شدن با کودک
• داشتن الویت‌بندی
• دادن حق انتخاب به کودک

این رفتار رو کنترل و تا حد امکان کاهش بدهند.

بیشتر بخوانید: با کودک لجباز خود چه کنم؟

دلایل لجبازی کودکان

برای اینکه بتونیم مدیریت درستی روی رفتارهای فرزندمون داشته باشیم لازمه که ابتدا دلایل لجبازی بچه ها رو بررسی کنیم. که در ادامه به تعدادی از دلایل لجبازی بچه ها میپردازیم:

1-مقایسه بچه‌ها با هم: برخی از بچه‌ها، دائماً با دوستان یا خواهر و برادرشون مقایسه می‌شن، که این موضوع به مرور زمان می‌تونه برای کودک آزاردهنده باشه. در این مواقع، کودک، از لجبازی به عنوان راهی برای مقابله با این رفتار والدین، استفاده میکنه.

مثلا به بچه‌مون میگیم: بین داداشی چطور غذاش رو میخوره، ببین پسر داییت چقدر خوب مشق مینویسه، …. این حرفها نه تنها تاثیری در انجام اون کار نداره بلکه میزان لجبازی کودک رو هم افزایش میده و تاثیر منفی بر عملکرد کودک داره.

2-ارتباط نادرست والدین با فرزندان: یکی از عوامل مهم در لجبازی کودکان، برخورد نامناسب ما والدین با بچه هاس. بعضی وقتا ما فکر میکنیم رفتارمون درسته ولی خوب اینطور نیست. مثلا دائم برای انجام کارهای مختلف به بچمون تذکر میدیم مثلا لباستو بپوش، مسواکتو بزن، درستو بخون …. اما تا حالا به این موضوع فکر کردین که این تذکرات زیاد از ما چه تصویری تو ذهن بچمون میسازه؟

اگر دائماً سر فرزندمون فریاد بزنیم یا سعی کنیم اونو تنبیه و سرزنش کنیم، به مرور شدت لجبازیش بیشتر و بیشتر میشه. یعنی استفاده زیاد از کلمات تحکم امیز مثل “بکن” ، “نکن”، “بشین”، “مگه بهت نگفتم..”، “دست نزن”، “باز تو اینکارو کردی”، ” هزار بار بهت گفتم”….

اینها همه عواملیه که تاثیر بسیار زیادی روی لجبازی بچه ها داره. که در دوره جامع پدر و مادر حرفه ای به عنوان سمهای ارتباطی ازش یاد میشه و به طور کامل در این زمینه استاد شریفی توضیح دادن. برای اطلاعات بیشتر در مورد دوره پدر و مادر حرفه ای اینجا کلیک کنید.

دوره جامع پدر و مادر حرفه ای

3-درخواستهای نامعقول بچه ها: کودکان در سنین پایین، به دلیل آن که هنوز درک کاملی از محیط پیرامون و روابط علت و معلولی موجود در زندگی ندارن، نمی تونن بسیاری از مسائل رو درک کنند. به عنوان مثال موقع غذا خوردن یهو بهونه شکلات و بستنی میگیرن، یا نصف شب از ما درخواست پارک و سینما دارن. اگرچه در ذهن ما بزرگسالان، عدم تامین این موارد کاملا بدیهیه، اما از نظر کودکان این چنین به نظر نرسیده و سبب بروز لجبازی در اونها میشه.

4-الگوبرداری از اطرافیان: کودکان رفتار اطرافیانشون رو مشاهده می کنند. اگر ما یا هر عضو دیگه ای از خانواده، اغلب لجبازی رو تو خونه از خودمون نشون بدیم، به احتمال بسیار زیاد، فرزندمون هم همون رفتار رو از خودش نشون میده.

5-نیاز به آزادی: هر چه کودک بزرگتر میشه، نیازش به مستقل شدن بیشتر میشه. اگه کودک ما این احساس رو داشته باشه که توسط ما کنترل میشه و زیاد بکن نکن داشته باشیم. از لجبازی به عنوان راهی برای اثبات استفلال خودش استفاده میکنه. پس به فرزندمون اجازه بدیم خودش چیزها رو کشف کنه، تا زمانی که خطرناک نباشه و یا ضرری به فرزندمون نمیرسونه.

6-عوامل روانپزشکی: گاهی اوقات دلایل لجبازی در کودک جدی‌تر از چیزی که تصور می‌کنیم. این یعنی بعضی از مشکلات یا اختلالات روانپزشکی مثل اضطراب، ADHD و یا حتی افسردگی هم می‌تونه باعث لجبازی در کودک بشه. بنابراین، اگر همه راهکارها رو امتحان کردین و تغییری توی رفتار کودک رخ نداد، می‌تونین از یک مشاور یا روانشناس کمک بگیرین. 

راهکارهای کاهش لجبازی در کودکان

1-به کودکمون فرصت شنیده شدن بدیم:

بچه ها دوست دارند احساسات و نیازهاشون به رسمیت شناخته بشه و شنیده بشه. و اگر این نیاز اونها تامین نشه به هر دلیلی، با رفتارشون این شنیده نشدن و درک نشدن رو نشون میدن. وقتی فرزندمون برخلاف میل ما کاری انجام میده، خیلی خوبه سعی کنیم:

1-کمتر حرف بزنیم، چون نصیحت کردن و صحبت کردن اینجور وقتها جواب نمیده و نتیجه عکس میده

2-خوب بشنویم: بدون قضاوت به نیازهاش گوش بدیم.

3-نیازش رو تامین کنیم و اگه نمیتونیم اون نیاز رو تامین کنیم، نشون بدیم نیازش رو درک میکنیم.

برای درک بهتر این موضوع و شنیدن مثال بیشتر از زبان استاد درنا شریفی ، این پادکست رو همین الان گوش کنید.

2-محبوب فرزندمون باشیم:

برای فرزندمون وقت بذاریم و ازش انتقاد نکنیم، بکن و نکن‌هامون رو کم کنیم و برای رفع مشکلات فرزندمون برنامه ریزی داشته باشیم. برای تغییر، صبر و  حوصله داشته باشیم و آروم آروم تغییرات رو ایجاد کنیم.

3-اولویت بندی داشته باشیم:

لیستی از عادتهای مثبتی که میخوایم ایجاد کنیم و عادتهای منفی که باید حذف کنیم رو بنویسیم و بررسی کنیم که کدوم یکی از این موارد دارای اهمیت بیشتریه، اون رو اولویت خودمون قرار بدیم.

بعد از اماده کردن این لیست، رفتاری که بیشتر روش بکن نکن داریم و اذیتمون میکنه رو انتخاب میکنیم، در این مرحله چیزی که مهمه اینه که به بقیه رفتارها توجهی نکنیم. به عنوان مثال اگه لجبازی، پرخاشگری، مسواک نزدن، به موقع نخوابیدن و …. رو نوشته باشیم،

اولویت اصلیمون رو لجبازی بچمون بذاریم، چون تا زمانی که بچه هامون به حرفمون گوش نمیدن نمیتونیم عادتی در فرزندمون ایجاد کنیم. چیزی که مهمه در این قسمت، اینه که وقتی خواستیم به فرزندمون تذکری بدیم یا بکن نکنی داشته باشیم اولین بار از خودمون بپرسیم که رابطه مهمتره یا این موضوع، 

4- به فرزندمون فرصت انتخاب بدیم:

 وقتی به کودک لجباز امرونهی کنیم و بهش فرصت انتخاب ندیم، لجبازتر میشه. دادن حق انتخاب به کودک، باعث میشه احساس کنه بر زندگیش کنترل بیشتری داره و میتونه مستقلانه چیزی را که میخواد انتخاب کنه. حواسمون باشه تعداد انتخاب ها زیاد نباشه چون باعث سردرگمی فرزندمون میشه.

داشتن دو یا سه حق انتخاب کافیه. مثلا وقتی میخوایم بهش بگیم یه لباس رو بپوش و میدونیم ممکنه مخالفت کنه، براش حق انتخاب مشخص میکنیم مثلا 3 تا لباس براش میاریم و میگیم کدوم یکی رو دوست داری بپوشی، اینجوری کودک خودش رو تحت فشار نمیدونه و میتونه راحت تر انتخاب کنه.

5- با کودکمون مذاکره کنیم:

 کودکان لجباز همیشه آماده رویارویی با مشاجره هستند. بنابراین، نباید این فرصت رو به اونها بدیم. درعوض، به حرف های فرزندمون گوش بدیمو به جای مشاجره، کودک رو  به یک گفتگو دعوت کنیم. وقتی نشون میدیم که آماده گوش دادن به صحبت اونها هستیم، باعث مبشه که اونا هم به چیزی که ما میگید گوش بدن.

پس گاهی وقتا لازمه با کودکمون مذاکره و صحبت کنیم. معمولا بچه‌ها اگر خواسته‌شون محقق نشه کج‌خلق و عصبی میشن. اما اگر می‌خواهیم کودک لجبازمون حرف‌شنوی داشته باشه، باید بدونیم که علت مخالفتش چیه؟ برای شروع می‌توانیم بپرسیم: «چی باعثِ ناراحتیت شده؟» یا «چیزی می‌خوای؟» تا کودکمون به صحبت کردن ترغیب بشه.

با این رفتار بهش نشون میدیم که برای خواسته‌هاش احترام قائل هستیم. اما چیزی که مهمه اینه: هدف مذاکره لزوما این نیست که در نهایت تسلیم خواسته‌های کودکمون بشیم. بلکه قراره نشون بدیم که نسبت به خواسته‌هاشون بی‌اعتنا نیستیم. مثلا اگر کودکمون حاضر نیست شب‌ها در ساعت مقرر بخوابه، به‌جای اجبار کردن بنشینیم و با او در مورد ساعت خواب مذاکره کنیم و نهایتا ساعتی رو در نظر بگیریم که مورد رضایت هر دو طرفمون باشه.

6-کودکمون رو درک کنیم:

برای اینکه بخوایم کسی رو بیشتر درک کنیم کافیه لحظه ای با کفشهای او راه بریم. یعنی سعی کنیم از دید او به موقعیت نگاه کنیم و همدلی رو تمرین کنیم. خودمون رو به جای فرزندمون بذاریم و سعی کنیم تصور کنیم که او باید چه شرایطی رو تحمل کنه تا چنین رفتاری داشته باشد.

هرچه بیشتر رفتارهای فرزندمون رو بشناسیم، بهتر می‌تونیم با لجبازی او مقابله کنیم. با کودکمون همدلی کنیم حتی در حالی که تسلیم خواسته های او نمیشویم. می تونیم عصبانیت یا ناامیدی کودک رو درک کنیم و در عین قاطعیت از اونها حمایت کنیم.

به عنوان مثال اگر فرزندمون کارهای زیادی برای انجام دادن داره یا قادر به تمرکز نیست، می تونیم با تقسیم کارها به بخشهای کوچکتر بهش کمک کنیم. مثلا برای انجام تکالیف می تونیم استراحت های کوتاه، یک یا دو دقیقه ای بین کارها داشته باشیم تا استرس کمتری داشته باشن.

7- بازی تعامل مثبت(بازی درمانی):

برای داشتن یک رابطه امن و صمیمی با بچه هامون و رفع ریشه ای لجبازی و پرخاشگری اونا، کلی راهکار وجود داره که لازمه به ترتیب و دقیق انجام بشه که در  دوره جامع پدر و مادر حرفه ای بطور کامل توضیح داده شده، یکی از این راهکارهای اساسی که حسابی کاربردیه، بازی به سبک تعامل مثبته،

در این بازی همه تمرکزمون روی خوشگذرونی با بچه هامونه، کودک بازی رو انتخاب میکنه، در این بازی آموزش نداریم، اصول اخلاقی رو نمیگیم، تذکر و بکن نکن نداریم و تمام تلاشمون اینه که فرزندمون از بودن با ما و بازی کردن لذت ببره..

بخش سختش اینه که تو این بازی باید حواسمون باشه حتی اگه بچمون حرف زشتی زد سکوت کنیم و واکنشی انجام ندیم، یک سکوت هدفمند و آگاهانه…

از طرفی درگیر شدن در بازی، فرصتی فوق العاده برای افزایش عزت نفس در کودک فراهم میکنه. علاوه بر این تحقیقات نشون میده که وقتی اجازه میدیم بازی به کارگردانی کودک باشه، پیوند عاطفی بیشتر بین کودک و والد ایجاد میشه و هر چقدر بتونیم ارتباط بهتری با بچه هامون ایجاد کنیم میزان لجبازی و به تناسب اون پرخاشگری بچه ها کمتر میشه. 

پس بیاید از امروز تلاش کنیم که بازی هامون به سبک تعامل مثبت باشه..

8– به فرزندمون نه نمیگیم و در صورت نیاز جایگزین براش انتخاب میکنیم:

نه گفتن های مکرر به بچه ها اونها رو وارد فاز لجبازی میکنه و مقدمه ای میشه برای اینکه در مواقع مختلف به ما نه بگن، و این یعنی با دست خودمون دکمه لجبازی بچه هامون رو فشار میدیم؛ وقتی فرزندمون از ما خواسته ای داره سعی میکنیم تعداد دفعاتی که” نه” میگیم خیلی زیاد نباشه،

هر چه تعداد :نه” گفتن ما بیشتر باشه میزان لجبازی فرزندمون بیشتر میشه. و اگر میخوایم در مقابل خواسته ای “نه” بگیم، سعی کنیم جایگزین جذاب و دوست داشتنی براش انتخاب کنیم. به عنوان مثال به جای اینکه به بچمون بگیم که وسایل رو پرت نکن، میگیم مامانی بیا توپ رو پرت کنیم.

نکته مهم

وقتی فرزندمون برای اولین بار کاری رو انجام میده، رفتار مناسبی داشته باشیم تا این موضوع حل بشه و با توجه به رفتاری که در لحظه فرزندمون نشون میده سعی کنیم با آرامش و آگاهی برخورد کنیم حتی اگه اون لحظه داریم از دست کارش دیوونه میشیم! سعی کنیم با آگاهی برخورد کنیم و برای حل رفتارش برنامه ریزی کنیم وفکر کنیم چیکار میتونم بکنم که بچه‌م دیگه این کارو نکنه. 

اگه اون کارو قبلا هم انجام داده بود اول مکث کنیم. سعی کنیم از تکنیک بازسازی موضوع استفاده کنیم. نکته اصلی این تکنیک اینه که وقتی فرزندمون کاری انجام میده، در لحظه واکنشی نشون ندیم و بریم به رفتار فرزندمون فکر کنیم و ببینیم چه رفتای برای این موقعیت بهتره انجام بدیم، تا دفعه بعدی که اتفاق افتاد بتونیم بهترین برخورد رو با فرزندمون داشته باشیم و رفتارش رو بتونیم به خوبی مدیریت کنیم.

اگه لجبازی درمان نشه….

لجبازی بچه ها اگر در کودکی درمان نشه تبدیل میشه به اختلال odd. تو مرحله لجبازی بچه ما نمیخواد ما رو اذیت کنه و فقط هدفش رسیدن به خواستشه. اما اینجا بچه ما به حرفمون گوش نمیده تا ما رو اذیت کنه. معمولا کودکانی که به این اختلال مبتلا هستند، در مقابل کسانی که در موضع قدرت هستند، رفتارهایی همراه با خشونت، نافرمانی، لجبازی و خشم دارند.

طبق گفته CDC، اختلال ODD یک رفتار مخرب است که در کودکان و نوجوانان تشخیص داده می‌شود. این اختلال معمولا در سنین ۸ سالگی و حداکثر تا ۱۲ سالگی شروع می شود. همچنین اختلال ODD در کودکی در صورت درمان نشدن می‌تواند به اختلال شخصیت ضد اجتماعی در بزرگسالی تبدیل شود (منبع). 

این کودکان نسبت به واکنش اطرافیان خیلی حساس هستند و در مقابل انجام دستورها و درخواستها مقاومت میکنن. همچنین در جمع خانواده، دوستان و یا همکلاس ها و حتی در سنین بالاتر، مشکلات زیادی رو برای خودشون ایجاد میکنن. البته ممکنه بعضی از بچه در برخورد با اطرافیان کاملا رفتار مناسبی داشته باشن، اما در مقابل والدین لجبازی و نافرمانی داشته باشن.

علائم و نشانه های اختلال odd:

• خیلی زود از کوه در میرن و سر هر چیز کوچیکی عصبانی میشن.
• بسیار زود رنج  وحساس هستن و از هر چیزی ناراحت میشن.
• کارهای یانجام میدن که عمدا کسی رو ناراحت کنن.
• بخاطر اشتباهات خود، بقیه رو مقصر میدونن و اونها رو سرزنش میکنن.
• موقع عصبانیت از الفاظ و کلمات نامناسب استفاده میکنن.
• خشمگین و کینه جو هستن و لجبازی زیادی از خودشون نشون میدن.
• در صورتی که این رفتارها درمان نشه تبدیل میشه به اختلال سلوک.

حرف اخر…

دوست عزیزم، نقطه ضعف خودتو پیدا کن و دنبال کارهایی باش که نمیکنی و دقت کن که حرف های تو با رفتارت متناقض نباشه. سعی کن فزندی تربیت کنی که مستقل باشه. همچنین  تا زمانی که گفت و گوی دلنشین و لذت بخشی بین تو و فرزندت رد و بدل نشده از رسیدن به هدفت دست برندار.

تلاش کن محبوب فرزندت باشی،مقبول فرزندت باشی. الویت بندی کن و عادت های بد رو از بین ببر و با حس و حال خوب برای ایجاد عادت های درست تلاش کن. ….

راستی، یه پادکست صوتی درباره لجبازی با صدای استاد شریفی تهیه شده میتونی از اینجا گوش بدی