لجبازی کودکان برای دستشویی رفتن داستان تازه‌ای است که با کنار گذاشتن پوشک و رسیدن کودک به سن دستشویی رفتن آغاز می‌شود. البته که مقاومت کردن کودک برای دستشویی رفتن می‌تواند به دلایلی مثل:
- سندرم توالت رفتن
- ترس از دستشویی
- سخت بودن کنترل مدفوع یا ادرار برای کودک
- و یا ترس از تغییر
رخ دهد، اما بخشی از آن نیز طبیعی است. با این حال، والدین می‌توانند با راهکارهایی مثل:
- پیدا کردن علت لجبازی
- کمک گرفتن از روش‌های تشویقی
- مراجعه به مشاور
- و البته صبور بودن
دستشویی رفتن را برای کودک ساده‌تر کنید.
پادکست صوتی: چطور کودک حرف‌گوش‌کن داشته باشیم؟!
سندروم توالت
سندروم امتناع از دستشویی رفتن (TRS) اختلالی شایع در کودکان خردسال است که با نشانه قبول نکردن پوشک یا درآوردن آن و امتناع از دستشویی برای دفع مدفوع مشخص می‌شود، در حالی که هراس از دستشویی (TP) اختلالی نادر است که در آن کودکان کاملا از دستشویی‌ها اجتناب می‌کنند. تاکنون مطالعات جامع و نظام‌مندی در مورد این دو اختلال در کودکان انجام نشده است.
TRS در کودکان پیش‌دبستانی مشکلی شایع است که با عوارض بالایی چون یبوست و مشکلات رفتاری همراه است. در مقابل، TP نادرتر است و پزشکان کودکان تشخیص آن را دشوارتر می‌یابند، اما اغلب با مشکلات جسمانی و رفتاری نیز همراه است. اگرچه مطالعات اندکی در مورد این اختلالات کودکان وجود دارد، پزشکان کودک باید این دو اختلال (TRS و TP) را به عنوان تشخیص‌های احتمالی در نظر داشته باشند و آگاهی داشته باشند که این دو اختلال می‌توانند در کودکان رخ دهند. (منبع)
- بیشتر بخوانید: لجبازی کودک
- بیشتر بخوانید: با کودک لجباز چه کنیم؟
- بیشتر بخوانید: لجبازی کودکان در غذا خوردن
علت لجبازی کودکان برای دستشویی رفتن چیست؟
علل مختلفی می‌تواند در پس رفتار لجبازی کودکان برای دستشویی رفتن باشد. گاهی کودکان نسبت به دفع ادرار و مدفوع اضطراب دارند و از آن وحشت دارند. روش‌های نادرست تربیتی همچون تنبیه‌های بدنی و کلامی نیز می‌تواند سبب شکل‌گیری این رفتار شود. برخی کودکان هم نوعی حس مالکیت نسبت به مدفوع و ادرار خود دارند و تمایل ندارند آن را دفع کنند.
بهتر است والدین با صبوری و آرامش با فرزندان خود رفتار کنند و از طریق پاداش‌دهی و تشویق، آنها را به سمت رفتارهای مطلوب هدایت نمایند. همچنین مراجعه به مشاوران کودک می‌تواند راهگشا باشد.
دلایل ترس از دستشویی
- برخی کودکان از صدای آب جاری یا صدای فلاش توالت وحشت دارند.
- فضا و محیط دستشویی برایشان ترسناک و ناآشناست.
- تاریکی یا تنها ماندن در دستشویی باعث وحشت آنها می‌شود.
دلایل مشکلات کنترل ادرار و مدفوع
- برخی کودکان در کنترل عضلات مثانه و مقعد مشکل دارند.
- عفونت‌های ادراری یا مشکلات دستگاه گوارش می‌تواند باعث بی‌اختیاری شود.
- یبوست مزمن باعث درد و عدم کنترل مدفوع می‌شود.
در مورد مقاومت در برابر تغییر
- برخی کودکان دوست ندارند روال و روش همیشگی خود را تغییر دهند.
- آنها احساس امنیت با پوشک می‌کنند و نمی‌خواهند آن را کنار بگذارند.
- هرگونه تغییری می‌تواند باعث استرس در آنها شود. (منبع)
بیشتر بخوانید:
مقاومت کودک برای دستشویی رفتن طبیعی است؟
بله، لجبازی کودکان برای دستشویی رفتن تا حدودی طبیعی است. امتناع کودک از رفتن به دستشویی، دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد. کودکان در سنین ۲ تا ۴ سالگی وارد مرحلهای از رشد می‌شوند که به آن “سن مخالفت” یا “دوران لجبازی” می‌گویند. در این سن، کودکان می‌خواهند استقلال و قدرت خود را نشان دهند.
کودکان ممکن است به دلایل مختلفی از جمله مشغول بودن در بازی، لجبازی یا جلب توجه والدین، از رفتن به دستشویی خودداری کنند. البته گاهی برعکس، ممکن است به دفعات زیاد و بیش از اندازه به دستشویی بروند. برای مثال بعضی از کودکان واقعاً مشکل کنترل ادرار دارند و نمی‌توانند طولانی ادرار خود را نگه دارند.
به‌طور کلی، لجبازی در این سن طبیعی است، اما والدین باید با حوصله و آرامش به کودک کمک کنند تا این مرحله را به خوبی پشت سر بگذارد.
- بیشتر بخوانید: علت ادرار نکردن نوزاد
اکثر کودکان چه زمانی آمادگی استفاده از توالت را دارند؟ (سن مناسب)
اکثر کودکان بین 24 تا 30 ماهگی مهارت‌های لازم برای آموزش استفاده از توالت را کسب می‌کنند. برخی کودکان ممکن است تا 3 سالگی یا بیشتر آمادگی پیدا نکنند. این برای هر کودکی متفاوت است.
کودک شما باید قبل از شروع آموزش استفاده از توالت برای مدفوع و ادرار کردن، بتواند موارد زیر را انجام دهد:
- طی روز حداقل به مدت 2 ساعت خشک بماند
- به شما نشان دهد یا بگوید که نیاز به رفتن به دستشویی دارد
- کلمات “خیس”، “خشک”، “شلوار” و “دستشویی” را درک کند
- دستورات ساده مثل “لطفا روی صندلی بنشین” و “لطفا مداد رنگی را به من بده” را انجام دهد.
برای آموزش توالت رفتن، علاوه بر این که باید آمادگی کودک را بسنجید، باید آمادگی خانواده را نیز در نظر بگیرید. به عنوان مثال، اگر در میانه نقل مکان هستید، قصد دارید به سفر بروید، یا برای مثال یک نوزاد جدید در خانه دارید، اگر منتظر بمانید تا روتین‌های خانه دوباره ثابت شوند، راحت‌تر می‌توانید این مسیر را طی کنید.
چرا برخی از کودکان همچنان مدفوع خود را در شلوار یا پوشک می‌کنند؟
گاهی اوقات کودکانی که قبلاً رفتن به توالت را یاد گرفته اند، به طور اتفاقی مدفوع خود را در شلوار یا پوشک می‌کنند. این مسئله معمولاً به دلیل یبوست (ناتوانی در دفع آسان مدفوع) است. کودکان مبتلا به یبوست ممکن است یک یا چند علامت زیر را داشته باشند:
- مدفوع بسیار کوچک، سفت، خشک یا سنگ مانند
- مدفوع دارای رگه‌های خونی
- درد یا گریه هنگام مدفوع کردن
- درد شکم
- بدخلقی یا بی‌قراری طی روز
- کاهش اشتها
اگر کودک شما علائم یبوست را نشان می‌دهد، او را نزد پزشک کودکان ببرید. اما برخی کودکانی که قبلا یاد گرفته‌اند طی روز از توالت برای ادرار کردن استفاده کنند، همچنان مدفوع خود را در شلوار می‌کنند. این کودکان دچار یبوست نیستند و به نظر هیچ مشکل پزشکی ندارند. آنها هنوز یاد نگرفته‌اند که از توالت برای مدفوع کردن استفاده کنند. معمولاً تقریباً هر روز مدفوع خود را در پوشک یا شلوار می‌کنند و مدفوع طبیعی دارند. (منبع)
- بیشتر بخوانید: بچه حرف گوش نکن
- بیشتر بخوانید: کنترل خشم در مقابل کودکان
چه زمانی برای آموزش دستشویی رفتن به کودک مناسب است؟
سن مناسب برای شروع آموزش استفاده از توالت به کودک، بستگی به آمادگی جسمی و ذهنی او دارد، اما به طور کلی:
- اکثر کارشناسان توصیه می‌کنند بین 18 تا 24 ماهگی شروع کنید. البته برخی کودکان تا 30 ماهگی هم آماده نمی‌شوند.
- زمانی که کودک می‌تواند به مدت 2-3 ساعت پوشک خشک نگه دارد، نشانه آمادگی جسمی است.
- همچنین کودک باید بتواند دستورات ساده را درک کند، ارتباط برقرار کند و علاقه‌ای به مستقل شدن نشان دهد.
- زمانی که کودک خودش علاقه‌مند به توالت رفتن می‌شود یا ناراحتی خود را از پوشک خیس ابراز می‌کند، زمان مناسبی است. (منبع)
اریکسون معتقد بود آموزش دستشویی رفتن مرحلهای مهم برای ایجاد حس استقلال در کودک است. او معتقد بود یادگیری کنترل عملکردهای بدن منجر به احساس کنترل و احساس استقلال می‌شود (منبع).
چگونه لجبازی کودکان برای دستشویی رفتن را کاهش دهیم؟
دستشویی نرفتن کودکان یکی از مشکلات رایجی است که مادران با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. اغلب کودکانی را می‌بینیم که ادرار خود را نگه می‌دارند و از رفتن به دستشویی امتناع می‌ورزند، اما پس از خروج از آنجا شلوار خود را خیس می‌کنند. معمولاً والدین در پی یافتن راه حلی برای این معضل هستند. برای مدیریت مقاومت کودک در برابر دستشویی رفتن و یادگیری روش‌های از پوشک گرفتن کودک، این مطلب را بخوانید
در ادامه برای هرکدام از موارد پیشنهادی برای کاهش لجبازی کودکان در رفتن به دستشویی، توضیحاتی ارائه می‌شود:
1- با آرامش و صبر با کودک رفتار کنید
فریاد زدن، تنبیه یا اجبار کودک برای رفتن به دستشویی مؤثر نیست و ممکن است مقاومت او را بیشتر کند. سعی کنید با آرامش و صبوری با کودک صحبت کنید و او را درک نمایید. از تهدید، تحقیر یا مقایسه کودک با دیگران خودداری کنید.
2- علت لجبازی را پیدا کنید
سعی کنید بفهمید چرا کودک لجبازی می‌کند. آیا از دستشویی می‌ترسد؟ مشغول بازی است؟ می‌خواهد توجه جلب کند؟ با معلم و مربی مهد کودک صحبت کنید تا ببینید آیا فقط در خانه لجبازی می‌کند یا در مهد هم همین حالت را دارد. همچنین از پزشک کمک بگیرید تا مشکلات پزشکی مثل یبوست شناسایی شود.
3- برنامه‌ریزی منظم داشته باشید
ساعات مشخصی را در طول روز برای رفتن کودک به دستشویی تعیین کنید مثلاً بعد صبحانه، ناهار و شام.کودک را تشویق کنید که این برنامه را رعایت کند. خودتان الگوی خوبی باشید و ساعات مشخصی برای رفتن به دستشویی داشته باشید.
4- از تشویق‌های مثبت استفاده کنید
هربار که کودک به دستشویی رفت، او را تحسین و نوازش کنید. برای انجام موفقیت‌آمیز، به او پاداشی کوچک بدهید مثل برچسب، مدال یا بادکنک. پاداش‌ها را تدریجاً کم کنید ولی همچنان او را تشویق کنید.
5- الگوی مثبت باشید
خودتان مرتباً از دستشویی استفاده کنید تا الگوی مناسبی برای کودک باشید. کودک را تشویق کنید تا شما را همراهی کند و مثل شما عمل کند. به او بگویید که همه افراد بزرگ از دستشویی استفاده می‌کنند.
6- درگیر کردن کودک
از کودک بخواهید در فعالیت‌های بهداشتی مثل شستن دست‌ها کمک کند. بگذارید خودش دکمه فلاش را بزند. این کار باعث علاوقه‌مندی بیشتر او می‌شود.
7- مراجعه به مشاور
در صورت عدم بهبود وضعیت، به مشاور و روان‌شناس کودک مراجعه کنید. آنها می‌توانند رفتار کودک را بررسی کرده و راهنمایی‌های لازم را ارائه دهند.
8- صبور بودن
به خاطر داشته باشید لجبازی کودکان امری طبیعی است و نیاز به صبر و حوصله دارد. با اصرار و فشار نمی‌توانید آن را حل کنید، بلکه باید به تدریج کودک را هدایت نمایید. باور داشته باشید که وضعیت با گذشت زمان بهبود می‌یابد. (منبع)
بیشتر بخوانید:
اگر اجازه استفاده از پوشک به کودکم را ندهم چه اتفاقی می‌افتد؟
کودکان می‌توانند برای مدت طولانی مدفوع و ادرار خود را نگه دارند. اگر واقعاً نمی‌خواهند از توالت یا صندلی توالت استفاده کنند، ممکن است برای مدت زمان طولانی مدفوع خود را نگه دارند تا دچار یبوست شوند. اگر فکر می‌کنید این اتفاق برای کودکتان افتاده است، با متخصص کودکان صحبت کنید. آنها باید درمان با ملین‌ها را پیشنهاد کنند تا به حل یبوست کمک کند. (منبع)
چرا کودکان دیر به دستشویی می‌روند؟
دلایل اصلی دیر رفتن کودکان به دستشویی عبارتند از:
- عدم آمادگی جسمانی و ذهنی: برخی کودکان تا سنین 4-5 سالگی کنترل کامل بر ادرار و مدفوع خود پیدا نمی‌کنند.
- ترس از دستشویی: بچه‌ها گاهی از تاریکی، سر و صدا یا فضای دستشویی وحشت دارند.
- مشغولیت بیش از حد: گاهی کودکان آنقدر غرق بازی هستند که یادشان می‌رود به موقع به دستشویی بروند.
- لجبازی و جلب توجه: برخی کودکان با دیر رفتن به دستشویی سعی در جلب توجه والدین دارند.
- یبوست: یبوست مزمن می‌تواند باعث درد و سوزش هنگام مدفوع شود و کودک را از رفتن به دستشویی منصرف کند.
- مشکلات روانی: اضطراب، استرس یا مشکلات عاطفی می‌تواند سبب عدم کنترل ادرار شود.
- بیماری: عفونت‌های ادراری یا مشکلات دستگاه ادراری مانع کنترل ادرار می‌شود. (منبع: ipac)
- بیشتر بخوانید: خطاهای فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: فرزند پروری چیست؟
- بیشتر بخوانید: سبک های فرزند پروری
در صورت امتناع کودک از رفتن به دستشویی، چه زمانی به فرد متخصص مراجعه کنیم؟
در صورت امتناع کودک از رفتن به دستشویی، توصیه می‌شود در موارد زیر به متخصص مراجعه شود:
- اگر کودک با وجود آموزش‌های کافی، بیش از 3-4 ماه از شروع آموزش، همچنان از دستشویی رفتن امتناع دارد.
- اگر امتناع کودک باعث بروز مشکلاتی مثل عفونت ادراری مکرر یا یبوست شدید شده است.
- در صورتی که امتناع کودک با رفتارهای پرخاشگرانه یا افسردگی همراه شده باشد.
- اگر والدین متوجه اضطراب و وسواس شدید کودک در مورد دستشویی شدند.
- هرگاه اختلالات دیگری مثل بی‌اختیاری شبانه ادرار نیز وجود داشته باشد.
- در صورتی که اقدامات والدین برای حل مشکل موثر واقع نشده و والدین نیاز به مشاوره تخصصی دارند.
به طور کلی در صورت طولانی شدن امتناع و بروز مشکلات جانبی، مراجعه به روان‌شناس یا متخصص کودک ضروری است. برای این‌که با تکنیک‌های مقابله با لجبازی کودکان بیشتر آشنا شوید، پادکست «با لجبازی فرزندم چطور برخورد کنم؟» را گوش کنید.
سخن نهایی
در این مقاله سعی کردیم در مورد نکات و راهکارهایی برای والدینی که کودکشان در استفاده از توالت لجبازی می‌کند، بحث کنیم. لجبازی کودکان برای دستشویی رفتن، امری طبیعی است. پیشنهاد می‌شود والدین با صبر و حوصله و بدون فشار زیاد عمل کنند.توصیه می‌شود به کودک فرصت و زمان کافی برای رفتن به دستشویی داده شود. اجازه دهید کودک به موقع و بدون عجله برای انجام نیاز خود به دستشویی برود. روش‌هایی مثل پاداش دادن، الگوسازی، ساده کردن روند و جلب مشارکت کودک، توصیه می‌شود. به والدین توصیه می‌کنیم برای امتناع کودک از رفتن به دستشویی از تنبیه کردن خودداری کنند. تأکید بر این است که همراهی والدین در این فرایند حیاتی است. در نهایت، والدین را به صبر و استقامت دعوت می‌کنیم.
