لجبازی کودک دو ساله به چه دلایلی ایجاد می‌شود و چگونه می‌توان آن را کنترل کرد؟ ممکن است فکر کنید یک بچهی کوچولوی 2 ساله به فکر بازی و شیرین کاری است تا لجبازی و سلطه‌گری. این کودک چه می‌داند لجبازی و خودرأی بودن چیست؟! اما بهتر است بدانید که کودکان از سنین دو تا یازده الی دوازده سالگی، لجبازی‌های خاص خودشان را دارند که باید والدین به آن‌ها آگاه باشند. کودکان در این سن در حال پردازش و کشف دنیای اطراف هستند و اگر کسی مانع این کشف و لذت شود با او مقابله می‌کنند.
دلیل لجبازی کودک دو ساله چیست؟
قبل از هر چیزی در نظر داشته باشید که فرزند شما 2 ساله است و چون توانایی‌هایی مثل راه رفتن، تحرک و سخن گفتن را تا حد زیادی یاد گرفته و می‌تواند بعضی از کارهایش را به صورت شخصی انجام دهد، طبیعتا دوست دارد از تمام توانمندی‌هایی که به دست آورده است استفاده کند. در نتیجه زمانی که به دنبال کشف و جست‌و‌جو می‌رود تا جای ممکن مانع او نشوید تا با شما برخورد بدی نداشته باشد!
اجازه دهید توانمندی‌هایش را کشف کند تا بتواند رشد به موقع و سریع‌تری داشته باشد. اما در کنار اینکه او بر اساس پروسه رشدی خود یک جاهایی برخلاف تمایل شما و در جهت خواسته‌های خود عمل میکند، والدین هم باید متوجه یک سری موارد باشند تا از بروز لجبازی جدی از سن 2 سالگی جلوگیری کنند، که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
۱ـ کاری که انجام می‌دهد برایش لذت‌بخش است
به جای اینکه نتیجه کنجکاوی‌هایش برایش مهم باشد، فرایند آن کاری که دارد انجام می‌دهد برایش جالب و لذت بخش است. پس اگر یک لیوان آب را روی سرامیک می‌ریزد و روی آن سر می‌خورد، به زمین خوردن و خیس شدن زمین فکر نمی‌کند؛ به لذت سر خوردن روی سرامیک خیس فکر میکند و اگر مانع بازی و کشف لذت او شوید با شما برخورد خواهد کرد!
بیشتر بخوانید:
۲ـ همه چیز را از دید خود می‌بیند نه از دید شما!
او با لذت بستنی می‌خورد و دست‌هایش را به مبل و میز و فرش می‌مالد و از بستنی خوردن آزادانه خود لذت می‌برد و به این فکر نمی‌کند که شما مخالف این رفتار او هستید. در نتیجه شما مدام به او تذکر می‌دهید و جلوی لذت بردن او را میگیرید؛ اما او متوجه مخالفت شما نمی‌شود و با بی خیالی به کار خود ادامه می‌دهد.
۳ـ صحت داشتن توضیحات شما را آزمایش میکند!
فرض کنید کودک دو ساله شما گوشی موبایل را برداشته و آماده پرتاب کردن است. شما خیلی با حوصله مانع او می‌شوید و برایش توضیح می‌دهید که اگر موبایل را پرتاب را کند ممکن است به آن آسیب برسد؛ او هم مثل یک بچه حرف گوش کن به صحبت‌های شما گوش میکند. به محض اینکه تذکرهایتان تمام شد موبایل را به طرفی که میخواهد پرت میکند! شما اینجا ناامید می‌شوید که انگار بچه من حرف گوش کن نیست و دچار لجبازی شده است. غافل از اینکه او میخواهد گفته‌های شما را اجرا کند تا متوجه صحت داشتن یا نداشتن توضیحات شما شود؛ چون او در سنی است که باید چیزهایی که به او آموزش می‌دهید را تا جای ممکن با چشم خود ببیند. (بچه‌ها در این سن از روش‌های عینی برای درک و پذیرش استفاده می‌کنند.)
- بیشتر بخوانید: لجبازی شدید کودک
- بیشتر بخوانید: از پوشک گرفتن کودک بچه
- بیشتر بخوانید: کنترل خشم در مقابل کودکان
۴ـ نمی‌تواند منظورش را برساند
یک بچه 2 ساله بیشتر از آن میزانی که صحبت میکند، درک میکند و زمانی که نمی‌تواند منظورش را برساند و شما متوجه درخواستش نمی‌شوید شروع میکند به قشرق به پا کردن. پس زمانی که می‌بینید نمی‌تواند منظورش را به شما برساند، با صبوری به تلاش‌هایش توجه نشان دهید تا بتواند شما را متوجه منظور خودش کند؛ نه اینکه به او بی توجهی کنید تا او هم با شما لج کند.
۵ـ از باید و نباید‌های بیش از حد خسته شده است
برخی از والدین خیال می‌کنند با مدیریت و جهت دهی افراطی کودک 2 ساله خود می‌توانند از ابتدا او را جوری بار بیاورند که مراقب رفتار خود باشد و از چهارچوب‌ها خارج نشود. اما همین کنترل‌گری‌ها و مقاومت‌های والدین باعث می‌شود که بچه‌ها یاد بگیرند برای رسیدن به مقاصد خود باید مقاومت زیادی نشان دهند؛ همانطور که پدر و مادرشان در برابر خواسته‌های آن‌ها مقاومت می‌کنند.
8 راهکار برای درمان لجبازی کودک دو ساله
تا به این‌جای کار، اصلی‌ترین دلایل لجبازی در کودکان دو ساله را بررسی کردیم؛ اما چگونه می‌توان لجبازی کودک را کاهش داد و رفتار مناسب در این شرایط چیست؟
۱ـ ببینید واقعا چه نیازی از او تامین نشده است
معمولا کودکان وقتی نیاز برطرف نشده‌ای دارند، شروع به لجبازی می‌کنند تا با کلافه کردن والدین خود با بهانه گیری و لجبازی‌هایشان به خواسته خود برسند. مثلا کودک 2 ساله‌ای که دلش میخواهد بازی کند و به هر دلیلی والدین نمی‌توانند برای او زمان بگذارند، کلافگی خود از بابت برطرف نشدن این نیاز را با لجاجت نشان می‌دهند. بنابراین اولین و مهم‌ترین راهکار، تشخیص خواسته‌ی اصلی کودک است.
۲ـ به صحبت‌هایش اهمیت بدهید
نگذارید کار به جایی برسد که تنها راه چاره را در لجبازی و داد و بیداد ببیند! گاهی والدین به دلیل خستگی یا بی‌توجهی به درخواست‌های ساده فرزند خود اهمیت نمی‌دهند، به عنوان مثال ممکن است به سوالات یا صحبت‌های او توجه نکنند؛ در نتیجه، کودک دو ساله به صورت غریزی سعی میکند با خشونت و لجبازی به خواسته‌اش برسد.
بیشتر بخوانید:
۳ـ آزمون و خطا را با لجبازی کردن اشتباه نگیرید
کودکان کم سن و سال اصولا بیشتر لجبازی‌هایشان بخاطر این است که می‌خواهند دنیای اطرافشان را کشف کنند؛ در نتیجه ممکن است در مسیر کشف کردن دنیای پیرامون، کارهایی را خلاف میل والدین انجام دهند. بنابراین به عنوان والد باید بدانید که او با شما لج نمی‌کند، بلکه تمام تلاشش را برای یادگیری انجام می‌دهد و از هیچ شکستی نمی‌ترسد!
۴ـ آرامش خود را حفظ کنید و سر او داد نزنید
با داد زدن و تنبیه کردن فقط باعث می‌شوید که او از شما بترسد و یا مثل شما با پرخاشگری رفتار کند. به جای آن ببینید چه موقعیت‌هایی باعث لجبازی کودک می‌شود و پیش از آنکه با آن وضعیت رو به رو شوید، راه چاره‌‌ای بیندیشید. مثلا زمان‌هایی که تنظیم خواب کودک به هم می‌ریزد، بهانه گیری و لجبازی‌هایش عود میکند؛ پس قبل از اینکه با قشقرق ناشی از بی خوابی مواجه شوید، او را به موقع بخوابانید.
۵ـ زمان‌هایی که کار درستی انجام می‌دهد، او را تشویق کنید
معمولا والدین کارهای اشتباه بچه‌ها را پررنگ‌تر می‌بینند و توجهی به کارهای مثبت آن‌ها ندارند. در نتیجه بهتر است برای اینکه ارتباط بهتری با بچه‌ها برقرار کنید و جلوی لجبازی شدید آن‌ها را بگیرید، به کارهای درستی که انجام می‌دهند هم توجه نشان دهید تا انگیزه‌ی کودک را برای رفتار و برخورد صحیح افزایش دهید.
۶ـ از تنبیه استفاده نکنید
تنبیه کردن آخرین مرحله است که تازه آن هم اصول خاص خودش را دارد؛ تنبیه نادرست عواقب بسیار بدی به دنبال خواهد داشت و موجب می‌شود کودک ترسو و با اعتماد به نفس پایین بار می‌آید یا کودک قلدری شود که دیگر هیچ تنبیهی روی او کارساز نیست و آزار دادن دیگران را یک راه طبیعی برای پیش بردن اهداف خود قلمداد کند.
- بیشتر بخوانید: لجبازی کودک
- بیشتر بخوانید: با کودک لجباز چه کنیم؟
- بیشتر بخوانید: لجبازی کودکان در غذا خوردن
۷ـ جلوی کشف محیطی او را نگیرید
وقتی شما وارد یک محیط جدید می‌شوید، دوست دارید آنجا را تا جای امکان بگردید و کشف کنید؛ چون سر در آوردن از آن محیط برایتان جالب است. پس جلوی کشف محیطی کودکی که فقط 2 سال دارد و امتحان کردن همه چیز برایش هیجان انگیز است را تا جای ممکن نگیرید، فقط محیط را امن نگه دارید تا به خودش، دیگری و یا وسایل آسیب نزند.
۸ـ صمیمت و قاطعیت را در راستای هم رعایت کنید
اگر فقط صمیمی و سهل‌گیر باشید یا فقط مستبد و بدون انعطاف، در آینده با یک کودک لجباز مواجه خواهید شد. چون کودکی که همیشه با او سهل‌گیرانه رفتار می‌شود اگر به هر دلیلی با مخالفتی رو به رو شود، شروع میکند به لجبازی و مخالفت کردن؛ چون عادت به شنیدن چیزی که مطابق میلش نیست ندارد. از آن طرف هم کودکی که مدام با او مخالفت می‌شود و هیچ انعطافی از جانب والدین نمی‌بیند، عادت میکند که همه چیز را با لجبازی و یک دندگی به دست بیاورد.
۹ـ پیامد کارهای اشتباه را با زبان بدن به او آموزش دهید
به عنوان مثال اگر میخواهد به یک فنجان چای داغ دست بزند، با زبان بدن حس بدی که به دنبال سوختن به آدم دست می‌دهد را به او نشان دهید یا از آواهای خاص با تن صدای مناسب (نه با خشونت) استفاده کنید مثل: “آخ آخ آخخخخ دستت میسوزهههه!”
۱۰ـ حساسیت خود را روی مسائل کم اهمیت، کاهش دهید
اینکه فرزند شما میخواهد دو لباس روی هم بپوشد اشکالی ندارد، یا اگر میخواهد با دست سالاد بخورد مسئله‌ای نیست….و کلی مثال دیگر. فقط کافی‌ست قبل از اینکه عصبانی شوید و او را به لجبازی دعوت کنید، ببینید آیا واقعا نیاز هست که با کارهای او مخالفت کنید یا خیر.
۱۱ـ از تحسین کلامی استفاده کنید
برای اینکه بتوانید کودک خود را به انجام کار درست ترغیب کنید، حتما از تحسین کلامی به جای سم‌های ارتباطی استفاده کنید. مثلا اگر کودک میخواهد در آوردن میوه و پیش دستی به شما کمک کند اما توانایی حفظ تعادل خود را ندارد، به جای اینکه او را سریعاً از انجام این کار منع کنیم که “نه نه دست نزن بشقاب‌ها رو می‌شکنی…” باید به این صورت با او ارتباط برقرار کنیم: “عزیزم ممنون که میخوای به مامان کمک کنی، بیا یه بشقاب رو شما بیار دو تا دیگه رو من…”. به این صورت هم تحسین انجام می‌شود و هم او را برای کاری که دوست دارد انجام دهد همراهی می‌کنیم.
۱۲ـ در آرامش با او صحبت کنید
معمولا وقتی کودکان شروع به لجبازی می‌کنند، همان لحظه گوش شنوایی برای پذیرش و توجه به تذکرهای شما ندارند و اگر بخواهید در آن لحظه شروع به نصیحت، سرزنش و توضیح دادن کنید، به احتمال زیاد او لجبازی خود را تشدید میکند. پس بهترین حالت برای یاد دادن یا تذکر دادن یک موضوع حالتی است که در زمان مناسب و با لحن مناسب کودک خود را به بعضی از مسائل آگاه کنیم.
۱۳ـ به جای تعیین باید و نباید‌های زیاد، محیط را امن کنید
وقتی یک بچه 2 ساله را مدام از جنب و جوش کردن منع می‌کنید که مبادا سر و صدایی ایجاد شود یا آسیبی به جایی برسد، طبیعی نیست که با شما لج کند؟! پس تا جای امکان فضای خانه را امن کنید تا هم او با خیال راحت محیط را کشف کند هم شما نگران آسیب رسیدن به وسایل منزل نشوید. مثلا وسایل شکستنی و خطرناک را جمع‌آوری کنید یا اگر لبه‌ی میز تلویزیون تیز است و شما نگران دویدن فرزندتان هستید که به میز نخورد، میتوانید تلویزیون را روی دیوار نصب کنید.
بیشتر بخوانید:
۱۴ـ به جای پرسیدن سوال، گزینه‌های متنوع را روی میز بگذارید!
کودکان به راحتی کلمه “نه” را یاد می‌گیرند و اگر در قالب یک سوال از آن‌ها درخواستی داشته باشید، به راحتی به درخواست شما جواب رد می‌دهند. مثلا: “میای دستاتو بشوری؟ نه!”، “بریم تلویزیون رو خاموش کنیم؟ نه!”، “میشه وقتی خوراکی تو دستته راه نری؟ نه!” و اینجا والدین فکر می‌کنند بچه از در لجبازی وارد شده است! بنابراین یکی از راهکارهای کاهش لجبازی کودک دو ساله این است که دو گزینه به او بدهید تا بتواند یکی را انتخاب کند؛ مثلا: “دوست داری الان کاپشن آبی رو بپوشی یا نارنجی؟ آبی”، “شیر میخوری یا شیرکاکائو؟ شیرکاکائو”… . پس زمانی که ما به این صورت درخواستمان را مطرح می‌کنیم، هم به خواسته او احترام گذاشته‌ایم و هم چیزی که می‌خواستیم را عملی کرده‌ایم.
نحوه رفتار با کودک لجباز
به عنوان نکته‌ی آخر، بیایید نکات مهم در رفتار با کودک لجباز را بررسی کنیم.
- سعی کنید موقعیت‌هایی که باعث بروز لجبازی در فرزندتان می‌شود را قبل از وقوع، کنترل کنید تا نه خودتان به دردسر بیوفتید و نه او شروع به لجبازی کند. معمولا کودکان در این سن از پوشک گرفته می‌شوند، یاد می‌گیرند که کم‌کم خودشان غذا بخورند، از کلمات معدودی می‌توانند برای رساندن منظورشان استفاده کنند، برای انجام خیلی از کارها مهارت کافی ندارند و مثل یک کارآگاه کوچک هر چیزی را امتحان می‌کنند، بدون اینکه متوجه عواقب رفتار و اعمال خود باشند.
- اگر خودتان دچار خشم هستید، برای برطرف کردن آن حتما اقدام کنید. چون بیشتر اوقات عدم توانایی کنترل خشم در والدین، باعث بروز لجبازی و کاهش صبوری در کودکان می‌شود.
- زمانی که کودک 2 ساله با شما لج میکند به جای اینکه مدام به او تذکر دهید یا با او دعوا کنید، سعی کنید بفهمید چه چیزی او را در لحظه آرام میکند.
- به او برچسب نزنید که تو بچهی لجبازی هستی، مدام یک‌دندگی میکنی، همیشه حرف خودت را میزنی و… . چون به مرور، کودک این برچسب‌های منفی را درونی‌سازی میکند و به این باور می‌رسد که واقعا یک بچه ناسازگار است.
- به علایق او اهمیت دهید و تا جای امکان سعی کنید چیزهایی که او را خوشحال میکند را برایش مهیا کنید.
کلام آخر
به پایان مقاله‌ی لجبازی کودک دو ساله رسیدیم. اصلی‌ترین دلیل لجبازی در کودکان، نیازهای برطرف نشده و تلاش برای جلب توجه والدین است. بنابراین به عنوان والد باید سعی کنیم رابطه‌ی باکیفیت و صحیحی با فرزند خود داشته باشیم و به خواسته‌ها و احساسات او اهمیت دهیم.
