لجبازی و مقاومت در برابر دستورات والدین و مربی‌ها از ویژگی‌های رایج دوران پیش دبستانی است. اگرچه لجبازی تا حدودی طبیعی و مورد انتظار است، اما اغلب باعث ناراحتی والدین و مربی‌ها می‌شود. لجبازی می‌تواند به شکل‌های مختلفی نمود پیدا کند؛ از جمله رد کردن دستورات، بحث کردن، جیغ و داد کردن، یا حتی بروز خشونت. درک دلایل لجبازی کودکان و یادگیری راههای موثر برای برخورد با آن ضروری است.
در این مقاله، علل و انواع مختلف لجبازی کودک پیش دبستانی بررسی می‌شود. همچنین راهکارهایی برای والدین در جهت برخورد مناسب و کاهش لجبازی ارائه خواهد شد. موضوعاتی که در این مقاله پوشش داده می‌شود عبارتند از: دلایل رشدی و روانشناختی لجبازی، تفاوت‌های فردی، نقش والدین، راهبردهای مدیریت رفتار و چگونگی ایجاد یک رابطه سالم با کودک لجباز. هدف از این مقاله کمک به والدین برای درک بهتر لجبازی کودکان و یادگیری مهارت‌های لازم برای برخورد موثر با آن است.
دلایل رشدی و روانشناختی لجبازی کودک پیش دبستانی
دلایل رشدی و روانشناختی اصلی لجبازی کودک پیش دبستانی عبارتند از:
- مرحله رشدی: کودکان پیش دبستانی در مرحله‌ای از رشد هستند که می‌خواهند استقلال و توانایی‌های خود را امتحان کنند. لجبازی راهی برای ابراز این استقلال است.
- نیاز به کنترل: کودکان در این سن احساس کنترل کمی بر محیط خود دارند. لجبازی راهی برای احساس کنترل بیشتر است.
- جلب توجه: کودکان از طریق لجبازی توجه والدین را جلب می‌کنند.
- استرس: تنش‌های عاطفی یا محیطی می‌تواند منجر به لجبازی شود.
- محدودیت‌های شناختی: کودکان در سن پیش دبستانی هنوز قادر به کنترل احساسات یا درک دیدگاه‌های دیگران نیستند.
- خلق و خوی طبیعی: برخی کودکان ذاتاً لجبازتر از سایر کودکان هم سن هستند.
- الگوبرداری از والدین: الگوهای لجبازی والدین می‌تواند به کودکان منتقل شود.
با آگاهی از این دلایل، والدین می‌توانند بهتر لجبازی کودک را درک کرده و با آن برخورد کنند. (منبع)
- بیشتر بخوانید: لجبازی شدید کودک
- بیشتر بخوانید: از پوشک گرفتن کودک بچه
- بیشتر بخوانید: کنترل خشم در مقابل کودکان
انواع مختلف لجبازی کودک پیش دبستانی
انواع مختلف لجبازی کودک پیش دبستانی عبارتند از:
- مقاومت در برابر دستورات: از جمله رد کردن درخواست‌های والدین یا مربی.
- بحث و جدل: بحث کردن با والدین یا مربی در مورد هر درخواستی.
- جیغ و داد: جیغ زدن، گریه کردن یا داد و فریاد برای نشان دادن نارضایتی.
- خشم و پرخاشگری: کوبیدن مشت، لگد زدن، گاز گرفتن یا حتی آسیب رساندن به خود یا دیگران.
- سماجت: اصرار مداوم و پافشاری بی‌پایان بر چیزی که می‌خواهند.
- بی‌توجهی: نادیده گرفتن والدین و انجام دادن کاری که از آنها خواسته نشده است.
بیشتر بخوانید:
ویژگی‌های کودکان لجباز
فقط به این دلیل که فرزند شما بر اعمال اراده خود پافشاری می‌کند، به معنای لجباز بودن او نیست. مرز باریکی بین مصمم بودن و لجبازی وجود دارد. در ادامه برخی از ویژگی‌های رفتار لجبازی را بررسی می‌کنیم:
- کودکان لجباز معمولاً همه چیز را زیر سؤال می‌برند که می‌تواند با شورش اشتباه گرفته شود.
- آنها می‌خواهند شنیده شوند و انتظار دارند مورد توجه قرار گیرند که باعث می‌شود مکرراً توجه شما را جلب کنند.
- آنها معمولاً مستقل و سخت‌گیر هستند.
- کنترل همه اعمال آنها در طول روز دشوار است زیرا اراده آزاد دارند.
- آنها ممکن است تشنج‌های خلقی مکرری داشته باشند.
- کودکان لجباز ویژگی‌های رهبری نشان می‌دهند و حتی ممکن است ارباب‌منش به نظر برسند.
- آنها تمایل دارند همه چیز را با سرعت عمل خودشان انجام دهند.
روان‌شناسی کودکان لجباز
برای برخورد درست با کودک لجباز خود، اولین قدم درک دلایل لجبازی است. مصمم بودن فرزند شما یک چیز است و لجباز بودن او چیز دیگری است. استقامت به معنای “استواری هدف” تعریف می‌شود، در حالی که لجبازی “امتناع از تغییر فکر، رفتار یا عمل تحت هر فشار خارجی” است. لجبازی می‌تواند ژنتیکی باشد و همچنین رفتاری اکتسابی که از طریق مشاهده دیگران آموخته می‌شود. اما این رفتار می‌تواند به نحوی هدایت شود که باعث باروری و شکل‌دهی فردی همه‌جانبه کودک شود.
چگونه باید با لجبازی کودک پیش دبستانی برخورد کرد؟
لجبازی می‌تواند در هر سنی سر باز کند و سپس تا بزرگسالی ادامه یابد. به عنوان والدین، مهم است راه‌هایی برای برخورد با کودک لجباز خود بیابید به گونه‌ای که بتوانید رفتار او را محدود کنید بدون اینکه خودتان یا او تحت فشار قرار بگیرید. در ادامه برخی تکنیک‌ها برای برخورد با کودک لجباز ارائه می‌شود:
1. بحث نکنید
کودکان لجباز همیشه آماده‌اند تا بحث را از سر بگیرند. پس این فرصت را به آنها ندهید. به جای آن، گوش شنوایی به حرفهای کودکتان باشید و آن را به یک گفتگو تبدیل کنید، نه بحث. وقتی نشان می‌دهید که آماده‌اید دیدگاه آنها را بشنوید، احتمال بیشتری وجود دارد که آنها نیز به حرفهای شما گوش کنند.
2. ارتباط برقرار کنید
کودک خود را مجبور به انجام کاری که نمی‌خواهد نکنید. این فقط باعث شورش بیشتر او می‌شود و مصمم می‌شود دقیقاً همان کاری را انجام دهد که نباید. پس اگر می‌خواهید کودکتان تماشای تلویزیون را متوقف کند و به جای آن تکالیفش را انجام دهد، ابتدا مدتی با او تلویزیون تماشا کنید. این کار همدلی ایجاد می‌کند و پس از مدت کوتاهی، می‌توانید از کودکتان بپرسید آیا دوست دارد تکالیفش را انجام دهد، در حالی که شما کتاب می‌خوانید یا کاری انجام می‌دهید و کنارش نشسته‌اید؟
3. چند انتخاب بدهید
به کودکان لجباز گفتن اینکه چه کاری انجام دهند، راهی مطمئن برای برانگیختن حس شورش آنها است. به جای آن، گزینه‌هایی به آنها بدهید تا احساس کنند کنترل زندگی خود را دارند و می‌توانند به طور مستقل تصمیم بگیرند که چه کاری می‌خواهند انجام دهند. انتخاب‌ها را محدود نگه دارید تا کودک سردرگم نشود و فقط دو یا سه گزینه بدهید. به عنوان مثال، اگر می‌خواهید اتاقش را مرتب کند، به جای اینکه بگویید “از کجا می‌خواهی شروع کنی؟” بپرسید آیا دوست دارد از تخت شروع کند یا کمد؟
4. خود را جای کودکتان بگذارید
موضوع را از دیدگاه فرزندتان نگاه کنید. سعی کنید دلیل این رفتار او را درک کنید. اگر قول داده‌اید او را به پارک ببرید اما به دلیل بد شدن آب و هوا نمی‌توانید ببرید، باید دلیل عملی نشدن این قول را به او توضیح دهید. کودک شما فقط آن را به عنوان وعده‌ای شکسته شده می‌بیند، اما با توضیح دلایل این موضوع و تعیین زمانی دیگر برای این برنامه، می‌توانید موقعیت را نجات دهید.
5. صلح را در خانه حفظ کنید
مطمئن شوید خانه برای کودکتان همیشه مکانی شاد، راحت و امن باشد. با همه‌ی اعضای خانواده به ویژه همسرتان محترمانه رفتار کنید؛ زیرا کودکان از طریق مشاهده یاد می‌گیرند و احتمالاً آنچه را می‌بینند تقلید می‌کنند. بنابراین حفظ صلح و پرهیز از بحث و مشاجره و توهین در مقابل کودک ضروری است.
- بیشتر بخوانید: لجبازی کودک
- بیشتر بخوانید: با کودک لجباز چه کنیم؟
- بیشتر بخوانید: لجبازی کودکان در غذا خوردن
6. مهارت‌های مذاکره خود را بهبود ببخشید
کودکان لجباز در پذیرش نظرات مخالف مشکل دارند. بنابراین، به جای تحمیل قانون، سعی کنید با آنها مذاکره کنید. به عنوان مثال، اگر کودکتان اصرار دارد دو داستان قبل از خواب بشنود، او را متقاعد کنید و به توافق برسید که امشب یک داستان و فردا شب داستان دیگری انتخاب کند.
بیشتر بخوانید:
7. رفتار مثبت را تشویق کنید
خودتان الگوی مثبتی باشید و همیشه نگرش مثبت داشته باشید. اگر خیلی از کلمات “نه”، “نمی‌تواند” یا “نخواهد” استفاده کنید، کودکتان نیز احتمالاً همین کار را خواهد کرد. به جای منفی بودن در مورد لجبازی کودکتان، آن را مثبت ببینید. سعی کنید بازی‌ای از آن بسازید و سوالاتی بپرسید که پاسخ “بله” یا “نه” داشته باشد. سوالات را طوری طرح کنید که اکثر پاسخ‌ها “بله” باشد. این برخورد، پیامی می‌دهد که کودک شنیده می‌شود و به نظرات او اهمیت داده می‌شود.
8. روتین‌ها را توسعه دهید
پایبندی به روتین‌های روزانه و هفتگی می‌تواند به بهبود رفتار و عملکرد کودکتان در مدرسه کمک کند. زمان خواب باید مشخص باشد و به گونه‌ای تنظیم شود که استراحت کافی برای کودک فراهم کند. کمبود خواب و خستگی می‌تواند منجر به مشکلات رفتاری در کودکان ۳ تا ۱۲ ساله شود.
9. قوانین و پیامدها را مشخص کنید
کودکان لجباز برای رشد، نیاز به قوانین و مقررات دارند؛ پس مرزها را مشخص کنید و انتظاراتتان را در جلسه‌ای خانوادگی روشن سازید. از کودکتان بخواهید نظرش را درباره قوانین و پیامدهای هرکدام بگوید. ثبات مهم است، اما این به معنای سختگیری نیست. انعطاف‌پذیری اهمیت بیشتری دارد؛ مثلاً هنگام مسافرت یا زمانی که کودک رفتار نمونه نشان می‌دهد. این به او القا می‌کند که پیروی از قوانین می‌تواند با پاداش همراه باشد و هدف آن محدود کردن نیست.
10. به کودکتان اجازه کاوش بدهید
دنیا جایی شگفت‌انگیز است و کودک شما فقط می‌خواهد آن را کشف کند. پس در حد معقول به او اجازه دهید خودش چیزها را کشف کند. اگر در پارک هستید، به طور مداوم دنبال کودکتان نروید. به جای آن به او اجازه دهید آزادانه بدود و طبیعت و اطراف را کشف کند. این باعث می‌شود احساس استقلال کند و منجر به کاهش رفتار لجبازی می‌شود.
مشکلات رایج والدین با لجبازی کودک پیش دبستانی
والدگری کودکی لجباز، کار آسانی نیست. اگر به دنبال کشف دلایل لجبازی کودک و یافتن راه‌حل نباشید، هر مسئله کوچکی می‌تواند به مبارزه‌ای تبدیل شود.
1. لجبازی در غذا خوردن
اکثر کودکان ممکن است در مورد غذا و وعده‌های غذایی سخت‌گیر باشند؛ به ویژه اگر کودک خلق و خوی لجبازی داشته باشد. خلاقیت می‌تواند در اینجا مفید باشد، می‌توانید به کودکتان پرس‌های کوچکی از غذاهای مختلف بدهید و بگذارید خودش انتخاب کند که از کدام بیشتر می‌خواهد بخورد. همچنین می‌توانید با درست کردن غذاهای خلاقانه و سالم او را جذاب کنید. سعی کنید کودکتان را در کارهای سفره‌چینی مثل چیدن میز درگیر کنید. پاداش دادن هم می‌تواند بسیار مفید باشد؛ به عنوان مثال می‌توانید دسر مورد علاقه‌ی کودک را به عنوان پاداشی برای تمام کردن غذا در نظر بگیرید.
بیشتر بخوانید:
2. انجام دادن تکالیف مدرسه
ببینید آیا کودک مشکلی در انجام تکالیف محول‌شده دارد یا خیر. گاهی حجم زیاد تکالیف و سردرگمی کودک نیز از دلیل کلافگی و لجبازی او است. اگر چنین به نظر می‌رسد، می‌توانید تکالیف را به قسمت‌های کوتاه‌تری تقسیم کنید تا مرحله به مرحله انجام شود. استراحت‌های کوتاه بین انجام تکالیف می‌تواند از خستگی و کاهش بازدهی جلوگیری کند. راه‌حل بعدی، ترکیب آن با فعالیت دیگر است. به عنوان مثال، یادگیری املا می‌تواند هنگام آبیاری باغچه با کمک کودکتان انجام شود.
3. لجبازی در لباس پوشیدن
انتخاب لباس مناسب یکی از موارد اختلاف‌نظر رایج بین والدین و کودکان است. راه‌حل‌هایی برای کاهش این اختلاف وجود دارد:
- لباس‌های کودک را به طور مرتب تعویض و مرتب کنید تا همیشه لباس‌های مناسب و تمیزی در اختیار داشته باشد. لباس‌های نامناسب برای آب و هوا را کنار بگذارید تا یک دلیل کمتر برای نارضایتی وجود داشته باشد.
- هنگام تعویض لباس کودک، چند گزینه پیشنهادی آماده کنید و از او بخواهید خودش یکی را انتخاب نماید. این کار باعث می‌شود احساس تصمیم‌گیری و انتخاب داشته باشد و شما هم دیگر نگران انتخاب لباس مناسب نخواهید بود.
بیشتر بخوانید:
4. لجبازی برای خوابیدن
هنگامی که زمان خواب نزدیک می‌شود، کودک شما شروع به دویدن در اطراف می کند و تلاش می کند تا آدرنالین را بالا ببرد تا به راحتی به خواب نرود. بنابراین، حدود 30 دقیقه قبل از خاموش کردن چراغ ها، موسیقی آرامش بخشی را روشن کنید و نورها را کم کنید. تلویزیون را خاموش کنید و از کودکتان بخواهید که لباس خوابش را بپوشد.
در اینجا از درگیر شدن در جنگ و دعوا خودداری کنید و به کودکتان این امکان را بدهید که خودش لباس شب را انتخاب کند و بپوشد یا از کمک شما استفاده کند. قبل از اینکه او را به سمت اتاق خواب هدایت کنید، چند دقیقه‌ای وقت بگذارید تا با فرزندتان ارتباط برقرار کنید و از او بپرسید که آیا می خواهد چیزی در مورد روزش برایتان تعریف کند یا سوال ساده ای مبنی بر اینکه آیا امروز روز خوب یا بدی بوده است.
بیشتر بخوانید:
5. مشکل در برقراری ارتباط اجتماعی
کودکان لجباز ممکن است در برقراری ارتباط و دوست‌یابی مشکل داشته باشند؛ زیرا غالباً نیاز دارند که همه چیز به خواسته خودشان پیش برود. هنگامی که با افراد بیشتری آشنا می‌شوند، ممکن است ببینند که همه نمی‌خواهند کارها را به روش آنها انجام دهند و این موضوع باعث بحث و جدل می‌شود. بهترین راه برای مقابله با چنین وضعیتی این است که به کودکتان نشان دهید که تمام کارها در جمع، نیاز به استقلال دوطرفه دارد و کودک گاهی باید کارهایی را به روش دوستانش هم انجام دهد.
آیا طبیعی است که کودک شما رفتار لجبازانه داشته باشد؟
لجبازی یک راه مطمئن برای آزمودن صبر هر والدی است و شما و کودکتان از این وضعیت مستثنی نیستید. اما این سرکشی کاملاً طبیعی است؛ زیرا کودک شما در حال بزرگ شدن است و مرزها را آزمایش می‌کند. با توجه به تغییرات زیاد فردی و اجتماعی، کودکان اغلب ممکن است رفتار لجبازانه‌ای داشته باشند که کاملاً طبیعی است. فقط مطمئن شوید که مرزها را مشخص کنید، دلایل لجبازی کودک خود را بشناسید و از راهکارهای مناسب برای کاهش این مشکل استفاده کنید.
- بیشتر بخوانید: آموزش سلام کردن به بچه ها
- بیشتر بخوانید: دارو دادن به کودکان
- بیشتر بخوانید: آرایش کردن کودکان
- بیشتر بخوانید: جدا کردن جای خواب کودک
داشتن یک کودک لجباز چیز بدی نیست. در واقع، دیده شده است که کودکانی که این ویژگی‌ها را دارند، اغلب در دروس و همچنین در زندگی کاری خود موفق می‌شوند. آنها کمتر تحت تاثیر فشار همسالان قرار می‌گیرند که به آنها کمک می‌کند از کارهای اشتباهی که دوستانشان ممکن است در آن درگیر باشند، دوری کنند. (منبع)
کلام آخر
در این مقاله درباره لجبازی کودک پیش دبستانی و راهکارهای مقابله با آن صحبت کردیم. لجبازی کودکان امری طبیعی است و نشانه رشد استقلال و شخصیت آنهاست. والدین باید مرزها و قوانین مشخصی برای کودک تعیین کنند و با لجبازی برخورد جدی داشته باشند. راه‌هایی مثل آرامش، انعطاف‌پذیری، ارتباط مؤثر و الگو بودن برای کودک می‌تواند مفید باشد. لجبازی می‌تواند باعث پرخاشگری، بی‌قراری و مشکلات اجتماعی شود که باید به موقع برطرف شود. کودکان لجباز اگر درست هدایت شوند، می‌توانند بزرگسالان موفق و مستقلی شوند.
