خودارضایی در کودکان رفتاری است که باعث وحشت والدین می‌شود. این رفتار علت‌های مختلفی در کودکان دارد که عبارتند از:

• رشد طبیعی
• کنجکاوی
• اضطراب و تروما
• اجبار و وسواس

اما والدین چه کار می‌توانند بکنند؟

• آرام بمانند و پرخاشگری نکنند
• برای کودک توضیح دهند
• حواس او را پرت کنند
• درباره این رفتار به کودک آموزش دهند

سن طبیعی خودارضایی در کودکان

مسائل جنسی، یک موضوع غریزی و طبیعی حتی در کودکان است. در واقع، درست مثل سایر جنبه‌های رشد مانند مهارت‌های حرکتی یا هوش هیجانی، رفتار جنسی نیز نشانه‌ای از سلامت و کاملا مورد انتظار است(منبع).

اکثر بچه‌ها آلت تناسلی خود را در مرحله مشابهی از رشد اولیه کشف می‌کنند. در واقع، چیزی که ممکن است والدین به عنوان خودارضایی کودکان بدانند، تنها به این دلیل است که کودک قسمت‌های جدیدی از بدنش را کشف کرده و یا به خاطر این که حس خوبی می‌دهد، با آن بازی می‌کند.

گاهی اوقات، کودک ممکن است به دیدن اندام تناسلی دیگران نیز علاقه نشان دهد. این رفتار اغلب در حدود ۲ سالگی شروع می‌شود و در پسران و دختران بعد از ۶ سالگی کاهش می‌یابد(منبع).

اگرچه علاقه یک کودک خردسال به اندام تناسلی خود یا شخص دیگری بخشی طبیعی از رشد جنسی است، اما ممکن است برای برخی از اعضای خانواده یا دوستان نگران‌کننده یا احساس ناخوشایندی باشد. در یک محیط عمومی، خودلمسی در کودکان، هر چند بی‌منظور، می‌تواند لحظات شرم‌آور را برای پرستار کودک، والدین یا حتی سایر کودکان ایجاد کند.

در بیشتر موارد، خودارضایی کودکان جای نگرانی ندارد و بخشی از رشد جنسی سالم است. با این حال، برخی از رفتارها نیز نشان‌دهنده استرس یا موارد دیگر نیز باشند.

بیشتر بخوانید:

• نام صحیح اندام تناسلی برای کودکان
• آموزش اعضای خصوصی بدن به کودکان

نشانه های خودارضایی در کودکان چیست؟

این که شما کودک خردسال خود را در حال لمس بدن خود یا دیگر کودکان ببینید، چیزی طبیعی است و تا حدی جای نگرانی ندارد. حتی نوزادان نیز گاهی اوقات درست همانطور که پاهای خود را می‌گیرند آلت تناسلی خود را هنگام تعویض پوشک به عنوان راهی برای کشف اعضای بدن لمس می‌کنند.

بدین ترتیب، از سن ۲ تا ۶ سالگی، همه رفتارهای جنسی اولیه رایج هستند و حتی در سنین پیش‌دبستانی که کودکان شروع به شناخت تفاوت‌ها میان بدن جنس مخالف می‌شوند نیز کنجکاوی‌ها طبیعی است. در مجموع برخی از رفتارهایی که کودک انجام می‌دهد و می‌توان به عنوان نشانه‌های طبیعی خودارضایی دانست عبارتند از:

• علاقه به نگاه کردن به افراد دیگری که برهنه هستند
• نگاه کردن یا دست زدن به اندام تناسلی خواهر و برادر
• لمس خود در خانه یا در جمع
• نشان دادن اندام تناسلی خود به همسالان
• نشستن یا ایستادن خیلی نزدیک به دیگران

توجه داشته باشید که رفتارهای این چنینی به ندرت انجام می‌شوند و کودک نیز به راحتی می‌تواند از انجام آن‌ها صرف‌نظر کند(منبع). اما چه زمانی ما می‌گوییم خودارضایی در کودکان رخ داده است؟

• درگیر شدن در هر یک از رفتارهای جنسی فوق بیش از گاهی اوقات
• قرار دادن اشیا در اندام تناسلی خود
• تقلید از اعمال جنسی یا مقاربت
• مالیدن بدن خود به دیگران
• دست زدن به اندام تناسلی بزرگسالان

علت خودارضایی در کودکان

کشف بدن خود، رشد طبیعی، مقابله با چیزی مانند استرس و یا حتی تروما، همه دلایلی هستند که می‌توانند باعث خودارضایی کودک شوند. والدین با شناخت علت این رفتار، می‌توانند راحت‌تر با آن مقابله کنند و این رفتار را در کودک کاهش دهند.

1- کودک در پی کشف اعضای بدن خود است

کودکان برای کشف دنیای اطراف خود ساخته شده‌اند. مانند زمانی که یک نوزاد متوجه می‌شود که دست‌هایی که به آن‌ها نگاه می‌کند متعلق به او است! بسیاری از کودکان، اما نه همه، متوجه خواهند شد که مالش اندام های خصوصی آن‌ها لذت بخش است. باور کنید یا نه، حتی جنین‌های داخل رحمی نیز شناخته شده‌اند که دستگاه تناسلی خود را تحریک می‌کنند. بنابراین، گاهی اوقات خودتحریکی به سادگی یک «ترفند بدنی» است که احساس بسیار خوبی دارد. بدین ترتیب، کشف بدن در کودکان نوپا طبیعی است و شواهدی که نشان دهد این کار منجر به مشکلات آینده می‌شود وجود ندارد مگر اینکه مسائل دیگری نیز با این رفتارها ترکیب شوند.

2- این هم بخشی طبیعی از رشد است

با رشد کودک، خود ارضایی ممکن است به دلایل دیگری مانند جنسیت، معنویت، روابط و انسانیت مرتبط شود. کودکان آگاهی بیشتری نسبت به آنچه مناسب، مضر و «طبیعی است» به دست خواهند آورد. از منظر رشد جنسی، خودارضایی می‌تواند وسیله‌ای بدون مشکل برای بیان ماهیت جنسی در حال تکامل فرد باشد. این کار همچنین می‌تواند راهی برای درک خود و جنسیت باشد.

بیشتر بخوانید:

• درک مفهوم جنسیت در کودک
• علت خود ارضایی در کودکان

3- کودک تلاش می کند با چیزی مقابله کند

برای بسیاری از کودکان، کشف لذت خودارضایی می‌تواند با تجربیات عاطفی دیگر نیز همپوشانی داشته باشد. لذت جنسی آنقدری قدرتمند است که بتواند برای مدتی خلق و خو را تغییر دهد. این کار ممکن است باعث شود کسالت، عصبانیت، اندوه، ناتوانی یا ناامنی حداقل برای مدت کوتاهی از بین بروند و با لذت جایگزین شوند.

بدین ترتیب خودارضایی می‌تواند احساسات را تنظیم کند و مهم‌تر از همه استرس را تسکین دهد. برانگیختگی جنسی می‌تواند منجر به یک حالت بسیار آرام شود، به خصوص سرخوشی پس از ارضا، می‌تواند به راحتی برای از بین بردن اضطراب استفاده شود.

4- وسواس یا عادت کودک را مجبور به این کار می‌ کند

گاهی اوقات، وسواس‌های فکری در کودک می‌تواند در رفتارهای او نیز تاثیر بگذارد و باعث شود تا او برخی رفتارها را به اجبار انجام دهد. در واقع، یک فکر آزاردهنده در ذهن کودک باعث می‌شود تا او برای فرار از آن رفتاری را به اجبار انجام دهد. اجبار هر رفتاری است که علیرغم تلاش برای اجتناب یا تعدیل آن، به صورت مکرر اتفاق می‌افتد.

اگر خودارضایی اجباری باشد، ممکن است شروع به تداخل با سایر فعالیت‌های ارزشمند کند یا به رفتارهای مکرر، شدید یا پرخطر تبدیل شود.

5- ممکن است کودک تروما و اتفاقات ناگواری را پشت سر گذشته باشد

یکی دیگر از محرک‌های خودارضایی در کودکان می‌تواند تروما باشد. تروما به نوعی آسیب روحی و روانی عمیق گفته می‌شود که در اثر تجربه‌های بسیار ناراحت‌کننده و دشوار به وجود می‌آید.

برای مثال، هنگامی که سوء استفاده جنسی رخ می‌دهد، یک کودک، نوجوان یا بزرگسال ممکن است حول رفتارها یا موضوعات مرتبط با تجربیات آزاردهنده کارهایی را انجام دهد تا از تکرار داستان حادثه در ذهن خود جلوگیری کند.

البته، تروما فقط به دلیل آسیب جنسی رخ نمی‌دهد. آسیب‌های غیرجنسی، مثل مشاهده دعوای پدر و مادر، نیز می‌تواند کودک را وادار کند تا به روش‌های مقابله‌ای که ایجاد کرده، از جمله خودارضایی، بیشتر تکیه کند.

خود ارضایی در سنین بالاتر به چه دلیل رخ می‌دهد؟

اما به طور معمول، هرچه کودک به سنین بلوغ نزدیک‌تر می‌شود، رفتارهای جنسی نیز در او افزایش می‌یابد. در واقع، می‌توانیم اینگونه بگوییم که با افزایش سن، احتمال خودارضایی در کودک نیز بیشتر می‌شود.

این اتفاق در مرحله اول به دلیل کنجکاوی رخ می‌دهد. همزمان با بزرگ شدن و رسیدن به بلوغ، چیزهای جدید و جالبی را احساس می‌کنند. او متوجه می‌شود که با لمس برخی از قسمت‌های بدن می‌تواند احساس خوشایندی را تجربه کند و سپس به این کار ادامه می‌دهد.

اما علاوه بر کنجکاوی جنسی، رسیدن به بلوغ مهم‌ترین دلیل خودارضایی در کودکان و نوجوانان است. بر اساس NICHD، پسران در سنین 9 تا 14 سالگی و دختران بین 8 تا 13 سالگی به بلوغ می‌رسند. در این زمان، نوجوانان شروع به تجربه یک طوفان هورمونی در بدن خود می‌کنند که به آن‌ها میل جنسی بسیار بالایی می‌دهد. بنابراین برای رهایی بخشی از این تنش جنسی به خودارضایی روی می‌آورند (منبع).

احساس قدرت نیز می‌تواند یکی از دلایل خودارضایی نوجوانان باشد. همه ما به یاد داریم که ۱۶ ساله بودیم و روز شماری می‌کردیم تا بزرگ به حساب بیایم. بچه‌های کوچکتر کفش‌های پاشنه بلند مادرشان را می‌پوشند یا سبیل‌های تقلبی می‌گذارند. برعکس، در ذهن یک نوجوان، چیزی که آن‌ها را از بزرگسالان متمایز می‌کند، رابطه جنسی است. کسانی که می‌توانند این کار را انجام دهند، و بقیه خودارضایی می‌کنند. این اولین قدم به سوی بزرگسالی است و می‌تواند برای آن‌ها احساس قدرت ایجاد کند.

بیشتر بخوانید:

• پاسخ به سوالات جنسی کودکان
• چگونه رفتار جنسی کودک خود را کنترل کنیم

در برابر خود لمسی کودکان چه واکنشی نشان دهیم؟

فرقی نمی‌کند کودک چهار ساله خود را در حال بازی با ناحیه تناسلی ببینید یا این رفتار را در نوجوان خود مشاهده کنید، در هر صورت این رفتار از لحاظ فرهنگی به عنوان یک کار خجالت‌آور شناخته می‌شود و از این رو، این که با دیدن چنین صحنه‌هایی ندانید چه واکنشی باید نشان دهند طبیعی است.

اما واکنش مناسب به بازی کودکان با قسمت‌های خصوصی خود یا نشان دادن علاقه به اندام تناسلی دیگران بستگی به این دارد که این رفتارها کجا رخ می‌دهد و چقدر مداوم هستند. اکثر متخصصان کودک هشدار می‌دهند که تفاوت زیادی بین خودلمسی بدون منظور و رفتار جنسی وجود دارد که دیگران را آزار می‌دهد یا نشان‌دهنده ناراحتی فرزند شما است. وآ

بدین ترتیب، برخی از نکاتی که باید در حین واکنش نشان‌دادن به خودارضایی بچه در نظر داشته باشید عبارتند از:

• در صورتی که فرزند خود را در حین خودارضایی در خانه یا اتاقش پیدا کردید، از سرزش او خودداری کنید. کودک احتمالا یک کار طبیعی را انجام می‌دهد و برداشتی که بزرگسالان از این رفتار دارد را نداشته است.
• در صورتی که کودک شما بدن خود را در معرض دید دیگران قرار می‌دهد یا به بدن بدون لباس دیگران علاقه نشان می‌دهد، ممکن است نشان‌دهنده این باشه که باید با او در مورد نام و عملکرد اصلی اندام‌های جنسی صحبت کنید.
• اگر کودکی در یک محیط عمومی با اندام خصوصی خود بازی می کند یا در حال معاینه خود است، با آرامش این رفتار را متوقف کنید.
• به کودک توضیح دهید که این رفتار نامناسب است و با توضیح دلیل از او بخواهید که این کار را انجام ندهد

 راهکارهایی برای درمان خود ارضایی در کودکان

گاهی اوقات، بچه های کوچک ممکن است به دلیل شرایط خاص جدید یا قرار گرفتن در معرض در خانه یا جای دیگر، رفتار جنسی بیشتری از خود نشان دهند. به عنوان مثال، یک خواهر یا برادر تازه متولد شده که اندام تناسلی او در هنگام تعویض پوشک دیده می شود یا والدین شیردهی که بیش از حد معمول در معرض قرار می گیرند، می توانند باعث کنجکاوی بچه ها در مورد اندام خصوصی خود یا دیگران شوند.

اما برای این که بتوانیم کودک را از معرض آسیب‌های این رفتار دور کنیم باید چه کنیم؟

1- آرام و خونسرد بمانید

مهم‌ترین کاری که باید در برابر خودلمسی کودک انجام دهید، این است که آرام بمانید و از عصبانی شدن و دعوا کردن کودک پرهیز کنید. به یاد داشته باشید که کودک شما ممکن است هیچ ایده‌ای درباره این کار نداشته باشد و تنها به دلیل تقلید و یا کنجکاوی آن را انجام می‌دهد.

با آرامش چیزی که لازم است را به کودک توضیح دهید و تلاش کنیم که حواس کودک را از موقعیت پرت کنیم.

2- از تهدیدهای ترسناک بپرهیزید

والدین در بسیاری از موارد برای دور نگه داشتن کودک خود از خودارضایی، داستان‌های ترسناکی را از عوارض وحشتناک این کار می‌گویند که باعث حساس شدن و ترس کودک می‌شود و به عزت نفس او آسیب می‌زند. به یاد داشته باشید که میل جنسی یک موضوع طبیعی و غریزی است و نمی‌توان آن را حذف کرد.

بنابراین، به جای تهدید کودک به «زگیل زدن» و یا «کور شدن» روش‌های دیگری مثل خواندن کتاب درباره این موضوع را جایگزین کنید.

3- ذهن کودک را درگیر کنید

گاهی اوقات رفتارهای خودلمسی تنها به دلیل رشد طبیعی کودک و کاملا گذرا است. از این رو بهتر است واکنش هیجانی نشان ندهید و به این رفتار یک بی‌توجهی آگاهانه داشته باشید. بسیاری از مواقع والدین با پرخاشگری و نشان دادن حساسیت به خودلمسی کودک باعث تقویت آن می‌شود.

پیشنهاد می‌کنیم به یک بازی که دست‌های کودک رو درگیر می‌کند، مثل رنگ‌های انگشتی یا خمیربازی بپردازید و یا کودک را با پرسیدن سوالی از قضیه دور کنید.

4- رفتار خودلمسی کودک را ردیابی کنید

دقت کنید کودک چه میزان در روز خودارضایی می‌کند و چه زمان‌هایی این کار را بیشتر انجام می‌دهد. برای مثال، در زمان‌های بازی یا وقتی که حوصله کودک سر رفته است. بررسی کنید که آیا عاملی مثل استرس، دعوا یا .. باعث بیشتر شدن این رفتار می‌شود یا خیر.

این کار به شما کمک می‌کند تا علت درست این رفتار را پیدا کنید و با حل کردن آن این رفتار را کاهش دهید.

5- درباره رفتارهای جنسی به کودک آموزش دهید

اما بهترین روش مقابله با خودارضایی در کودکان، آموزش است. از سن پنج تا شش سالگی کودک به درک تفاوت‌های جنسیتی می‌رسد و از این رو می‌توانید به راحتی نکات لازم را به او توضیح دهید. کمک گرفتن از کتاب‌های آموزشی و داستان‌ها نیز می‌تواند در این مرحله مفید باشد.

6- انرژی کودک را تخلیه کنید

خودارضایی گاهی به دلیل انرژی زیادی که کودک دارد و نمی‌داند با آن چه کار کند رخ می‌دهد. در واقع، کودک این کار را صرفا چیزی برای سرگرم شدن می‌بیند. بنابراین، شما می‌توانید با مشغول کردن کودک و انجام بازی‌هایی مانند فوتبال که فعالیت و انرژی زیادی می‌طلبند، انرژی کودک را کاهش دهید.

چه زمانی به روانشناس مراجعه کنیم؟

به طور کلی، آگاهی جنسی زودرس و خودارضایی‌های مکرر آسیب‌های مختلفی برای کودک به دنبال دارد که می‌تواند در ادامه زندگی او تاثیرگذار باشد. برای مثال، خودارضایی دختر بچه می‌تواند عفونت ادراری را به همرا داشته باشد. ‌بنابراین، در صورت مشاهده موارد زیر، باید به روانشناس مراجعه کنید و به دنبال راهکار جدی‌تری باشید:

• زمانی که متوجه شدید کودک شما درکی بیش از آنچه باید، از روابط جنسی دارد یا رابطه جنسی با کودک دیگری را شبیه‌سازی می‌کند.
• اگر رفتار اجباری به نظر می‌رسد و به سختی می‌توان کودک را از انجام آن متوقف کرد یا حواس او را منحرف کرد.
• اگر کودک مضطرب است و به نظر می‌رسد که در تلاش است خود را در طول خود تحریکی آرام کند.
• اگر کودک تا این حد درگیر خودتحریکی باشد که ناحیه مورد نظر خراش، کبودی یا آسیب دیده است.

با این حال، درک این نکته نیز مهم است که برخی از رفتارهای جنسی اولیه می‌تواند نشانه‌ای از آزار کودک باشد (منبع). بنابراین، در صورتی که رفتار جنسی به صورت اجباری، پرخاشگرانه و با ناراحتی انجام می‌شود به دنبال کمک حرفه‌ای بگردید.

کلام آخر

خودارضایی در کودکان یکی از مواردی است که می‌تواند باعث نگرانی والدین شود. این در حالی است که رفتار خودلمسی که کودک انجام می‌دهد در بسیاری از مواقع مفهومی که بزرگسالان تصور می‌کنند ندارد و تنها به دلیل کنجکاوی یا رشد طبیعی اتفاق می‌افتد. با این حال، در صورت مشاهده این رفتارها پیشنهاد می‌کنیم ابتدا شرایط را با یک روانشناس در میان بگذارید و سپس برای برخورد با آن تصمیم بگیرید.