درک مفهوم جنسیت در کودک را از کجا شروع کنیم؟ هویت جنسی به احساس یک فرد نسبت به خود اشاره دارد. کودکان در اوایل زندگی خود و زمانی که نوزاد هستند، پیامهایی از جنسیت خود را از والدین دریافت میکنند. در این مقاله، موضوعات مربوط به جنسیت، میزان درک مفهوم جنسیت در کودک، روشها و حد و مرزهای جنسیتی برای کودک را بررسی خواهیم کرد.
موضوعات جنسیتی مهم عبارتند از:
- جنسیت از بدو تولد
- هویت جنسیتی
- بیان جنسی
- جاذبه جنسی
- نقشهای جنسیتی
درک مفهوم جنسیت در کودک در سنین مختلف به صورت زیر است:
- نوزادی تا 2 سالگی با دریافت پیام از والدین
- 2 تا 3 سالگی تشخیص تفاوت دختر و پسر
- 4 تا 5 سالگی احساسات قوی نسبت به جنسیت و مفاهیم کلیشهای
- 6 تا 7 سالگی اثبات جنسیت و نقش جنسیتی او
- 8 سال به بالا درک دقیق مفهوم جنسیت و قرارگیری در معرض مفاهیم تراجنسیتی
ویدیو روانشناسی کودکان: مسائل جنسی کودکان پسر!
سخنران: درنا شریفی، روانشناس کودک
جنسیت به طور دقیق شامل چه موضوعاتی میشود؟
جنسیت یک موضوع پیچیده است که جنبههای مختلفی را شامل میشود. تعاریف متفاوتی از جنسیت وجود دارد که والدین باید برای تربیت جنسی کودک خود، باید با این تعاریف آشنا باشند. جنسیت شامل موضوعات کلیدی است که در زیر آنها را معرفی کردهایم.
1_ جنسیت از بدو تولد
زمانی که یک کودک متولد میشود، جنسیت او براساس اندام تناسلی خارجی تعیین میشود. آناتومی جنسی تعیینکننده جنسیت کودک است. کودکی که آلت تناسلی دارد، پسر است و کودکی که واژن دارد، دختر است. ممکن است یک کودک با آناتومی جنسی خاصی به دنیا بیاید که نه دختر است و نه پسر! در این حالت، این کودک میانجنسی یا بیناجنسی شناخته میشود.
2_ هویت جنسیتی
هویت جنسیتی، یک حس درونی از فرد است که به طیف جنسی او اشاره دارد. به عبارت دیگر، هویت جنسی یعنی آنچه که خود را میدانید. به عنوان مثال، مرد، زن، میانجنسی یا سایر هویتهای جنسیتی را میتوان تعیین کرد. به این نکته باید توجه کنید که هویت جنسی افراد ممکن است از بدو تولد با آنچه که خود فرد میخواهد، یکی باشد یا یکی نباشد.
3_ بیان جنسی
بیان جنسی به این معنا است که شما خود را چگونه به دیگران نشان میدهید. نحوه رفتار، مدل لباس، مدل مو، نام و … فاکتورهایی هستند که فرد خود را در جامعه نشان میدهد. البته بیان جنسی ممکن است نشاندهنده هویت جنسی فرد نباشد و فرد آن را نشان ندهد.
تست احساس راحتی والدین در گفتگو در مورد موضوعات جنسی
نتیجه این تست روانشناسی به شما نشان میدهد که در گفتگو با فرزندتان درباره مسائل جنسی چقدر موفق هستید!
تا چه میزان هنگام صحبت در مورد موضوعات زیر با فرزندان خود احساس راحتی می کنید؟ برای شروع روی دکمه پایین بزنید:
4_ جاذبه جنسی
موضوع جاذبه جنسی یا گرایش جنسی به تمایل جنسی و عاطفی فرد به شخص دیگری اشاره دارد.
5_ نقشهای جنسیتی
نقشهای جنسیتی موضوعی است که به انتظارات جامعه و فرهنگ درمورد نحوه رفتار افراد با توجه به جنسیتی که دارند، تعیین شده است. نقشهای جنسیتی شامل رفتارها، نگرشها و مسئولیتهای مناسب برای زنان و مردان است. این نقشها در طول زمان تکامل پیدا میکنند؛ اما همچنان مفاهیم مردانگی و زنانگی در جوامع مختلف به چشم میخورد.
درک مفهوم جنسیت در کودک از تولد تا 8 سالگی
اکثر کودکان درک نقشهای جنسیتی را از سنین پایین آغاز میکنند و اکثرا بازیهایی را انجام میدهند که با جنسیت آنها مطابقت دارد. در اینجا درک مفهوم جنسیت در کودک را در سنین مختلف بررسی میکنیم و آموزشهای لازم توسط والدین به کودک را شرح خواهیم داد.
1_ نوزادی تا 2 سالگی
در دوران نوزادی، کودک پیامهای مربوط به جنسیت را از ظاهر، رفتار و فعالیتهای والدین و بزرگسالان خود میگیرد. تعاملات کودک با والدین بر اساس جنسیت او شکل میگیرد و یک راه برای درک مفهوم جنسیت در کودک به شمار میرود. از 18 ماهگی تا 2 سالگی نیز کودک با استفاده از پیامها، جنسیت را تعریف میکند و احساساتی از خود نشان میدهد. به عنوان مثال، کودک به دنبال الگوهایی در خانه میگردد.
2_ بازه سنی 2 تا 3 سالگی
اغلب کودکان در سن 2 سالگی توانایی تشخیص تفاوتهای دختر و پسر را دارند. در سن 3 سالگی نیز اکثر کودکان توانایی این را دارند که خود را پسر یا دختر معرفی کنند و جنسیت افراد دیگر را نیز بگویند.
آموزش والدین:
در سنین 2 تا 3 سالگی والدین میتوانند اصول اولیه هویت جنسی که شامل جملاتی مانند تو دختر هستی یا تو پسر هستی را به کودک آموزش دهند. همچنین میتوانند نامهای مناسب برای اعضای بدن را نیز به فرزند خود یاد بدهند. در نتیجه، کودک میتواند خود را به درستی شناسایی کند.
2_ بازه سنی 4 تا 5 سالگی
در سنین 4 تا 5 سالگی، کودک حس قویتری نسبت به هویت جنسیتی خود دارد و بر اساس هنجارهای اجتماعی، ارتباط جنسیتی خود را آغاز میکند. این ارتباط شامل فعالیتها، اسباببازیها و لباسها خواهد بود. کودک در این سنین مفاهیم کلیشهای مانند رنگ صورتی برای دخترها و رنگ آبی برای پسرها را درک میکند. کودک در 5 سالگی این موضوع را درک میکند که پسرها تبدیل به پدر و دخترها به مادر تبدیل میشوند.
آموزش والدین:
والدین باید هویت جنسیتی کودک را تقویت کنند و به او بگویند که هرکسی میتواند هر رنگ اسباببازی یا لباسی را بدون در نظر گرفتن دختر بودن یا پسر بودن، انتخاب کند.
3_ بازه سنی 6 تا 7 سالگی
جنسیت در ذهن کودکان 6 تا 7 سال، ثابتتر میشود و ممکن است سوالات آنها درمورد کلیشههای جنسیتی آغاز شود. کودکان در این سنین نقشها و انتظارات جنسیتی را درک میکنند. کودک ثبات جنسیتی را به دست میآورد و متوجه میشود که جنسیت دائمی و در اکثر موارد، غیرقابل تغییر است.
آموزش والدین:
والدین باید کلیشههای جنسیتی را برای کودک به چالش بکشند. به عنوان مثال، میتوانید نمونههایی از افراد را به کودک نشان دهید که با کلیشهها مطابقت ندارند. یک راننده کامیون زن را به کودک نشان دهید و به او بگویید که هویت جنسی فراتر از ظاهر انسانها است.
4_ بازه سنی 8 سال به بالا
درک مفهوم جنسیت در کودک در سن 8 سال یا بزرگتر، دقیقتر است. همچنین ممکن است کودک در معرض مفاهیم بیشتری از جمله مسائل تراجنسیتی و گرایش جنسی نیز قرار بگیرد. به این نکته توجه داشته باشید که ممکن است کودک با این مفاهیم آشنا شود، اما درکی از آنها نداشته باشد.
آموزش والدین:
سن 8 سالگی برای گفتگو در مورد بیان جنسیت مناسب است. والدین میتوانند به کودک بگویند که با مدل لباس، مدل مو و سایر فاکتورهای ظاهری، میتواند جنسیت خود را به جامعه و مردم بیان کند.
کودکان برای ابراز جنسیت خود از چه روشهایی استفاده میکنند؟
کودکان برای ابراز جنسیت خود میتوانند از روشها و رفتارهای مختلف استفاده کنند. بخشی از ابراز جنسیت توسط کودکان به علت تأثیر گرفتن از الگوهای رفتاری افراد زندگیشان است. آنها با احساس دختر یا پسر بودن خود همزاد پنداری میکنند. در زیر چند مثال از روشهایی که کودکان ممکن است برای ابراز جنسیت خود استفاده کنند آورده شده است:
- کودکان شاید از انتخاب لباسها و ظاهری که نسبت به جنسیت خود مرتبط میدانند، استفاده کنند. به عنوان مثال، یک پسر ممکن است بخواهد لباسهایی با نقشهای قهرمانان مردانه یا ورزشکاران پوشیده یا یک دختر احتمالا لباسهای رنگارنگ و دارای طرحهای مرتبط با جنسیت زنانه را انتخاب کند. حتی مدل موهایی که یک دختر و پسر برای خود انتخاب میکنند متفاوت است.
- کودکان ممکن است در بازیها و نقشآفرینیهای خود نشانههایی از جنسیت خود را بیان کنند. به عنوان مثال، یک دختر شاید بازی با عروسکها و نقش مادر یا پرنسس را ترجیح دهد، در حالی که یک پسر ممکن است بازی با اسباببازیهای خودرو و نقش پلیس یا آتشنشان را انتخاب کند.
- کودکان ممکن است در انتخاب دوستان و بازی در گروههایی که با جنسیت آنها سازگار است، تمایل نشان دهند. این ممکن است به عنوان یک راه برای ابراز جنسیت خود و ارتباط برقرار کردن با همسالانی که جنسیت مشابهی دارند باشد. روابط اجتماعی کودک و کسانی که از آنها تقلید میکند، نمایانگر درک مفهوم جنسیت است.
برای درک مفهوم جنسیت در کودک به عنوان والد چه کارهایی لازم است انجام دهیم؟
همه کودکان نیازمند فرصتی برای درک مفهوم جنسیت هستند. به عنوان والد، شما میتوانید به شکلهای زیر در درک مفهوم جنسیت در کودکان کمک کنید:
- میتوانید از پازلها یا کتابهای آموزشی که زنان و مردها را در نقشهای مختلف و متنوع نشان میدهند، استفاده کنید؛ برای مثال زنانی که شاغل هستند یا پدران یا مردانی که افسر پلیس هستند. طیف گستردهای از اسباب بازیها مانند اکشن فیگورها یا عروسکها وجود دارند که میتوانند به درک مفهوم جنسیت در کودک کمک کنند.
- مطالعه در مورد مفاهیم جنسیت و هویت جنسی میتواند به شما کمک کند تا مفاهیم اساسی را درک کنید. مطالعه درباره تفاوت بین جنس بیولوژیکی و هویت جنسی، نقش جنسیت در جامعه و تاثیر آن بر رشد کودکان، میتواند در درک بهتر موضوع کمک کننده باشد.
- با کودکان خود در مورد جنسیت و هویت جنسی صحبت کنید. پاسخ به سوالات آنها، ارائه اطلاعات صحیح و کمک به ایجاد فضای باز برای بحث و بررسی میتواند به درک مفهوم جنسیت در کودک کمک کند.
- توجه به نشانهها و رفتارهای کودکان میتواند به شما در درک بهتر هویت جنسی آنها کمک کند. بررسی علاقههای کودکان به بازیها، لباسها و نحوه ارتباط آنها با همسالانشان، در درک شناخت مفهوم جنسیت در کودک بسیار کمک کننده است.
چه حد و مرزهایی را برای کودک تعیین کنیم؟
تعیین حد و مرزها برای کودکان در مورد جنسیت چالش برانگیز است؛ زیرا هر کودک نسبت به سن خود، قادر به درک مفهوم جنسیت است. در اینجا چند راهنمایی کلی برای تعیین حد و مرزهای لازم را ارائه دادهایم:
- باید به توسعه روانی، اجتماعی و قدرت درک کودک توجه کنید. درک سطح تواناییها و تفهیم کودک در مورد هویت و جنسیت در هر مرحله سنی، میتواند به شما در تعیین حد و مرزهای مناسب کمک کند. تماشای برنامههای تلویزیونی یا ویدیوهای شبکههای اجتماعی را برای کودک محدود کنید. کودکان با توجه به رشد شناختی و عاطفی خود توانایی تحلیل دارند، برنامههای بزرگسالان خارج از محدوده درک آنها است.
- برای درک مفهوم جنسیت در کودک لازم است که آگاهی لازم را در این زمینه کسب کنید؛ زیرا شما باید بتوانید برای آنها حد و مرز تعیین کنید. برای مثال درباره اندامهای جنسی آنها از نامهای علمی استفاده کنید و حد و مرز لازم در این زمینه را به آنها یاد دهید. اطلاعات درست در زمینه مسائل جنسی مربوط به جنسیت او را در اختیار کودک قرار دهید، تا از منابع غلط آنها را دریافت نکند.
- قوانین و مرزبندیها را برای کودکان به سادگی و کاملا واضح بیان کنید تا آنها بتوانند درک کنند. به عنوان مثال به کودک خود بیاموزید که حق حفظ حریم شخصی خودش را دارد. تعیین حد و مرزهای سالم به رشد و سلامت روان و فیزیک آنها کمک میکند.
حد و مرزهای جنسیتی را در تربیت کودک فراموش نکنید
- درباره مرزهای شخصی و رعایت آنها و نحوه رفتار دیگران در برخورد با مرز کودک، با او صحبت کنید. برای درک مفهوم جنسیت در کودک و یادگیری حد و مرز، از دوستان او شروع کنید. به کودک مرزبندیها را در روابط دوستانه نشان دهید؛ برای مثال به او درباره اینکه “چه نسبتی با این افراد دارد”، “با دوست چگونه باید رفتار کند” و “رفتار مورد قبول از سمت دوست” را کامل توضیح دهید. پس از این مرحله، میتوانید درباره مرزبندی با افراد غریبه و کسانی که نمیشناسد صحبت کنید.
کلام آخر
مهم است که به خواستهها و نیازهای کودک خود گوش کنید و از ارتباط با او، برای درک مفهوم هویت جنسیت در کودک استفاده کنید. هرچقدر در این زمینه اطلاعات کسب کنید، به کودک خود در زمینه حد و مرز داشتن و رفتار سالم کمک میکنید. بهعلاوه با آموزش به کودک در زمینه درک مفهوم جنسیت، به او کمک میکنید تا در روابط شخصی با دیگران، مورد سوء استفاده قرار نگیرد.
