مهارت های فرزند پروری شامل چه مواردی است؟ شیوه‌ی فرزندپروری تأثیر زیادی بر شکل‌گیری شخصیت، رفتار و سلامت روانی فرزندان دارد. با این‌حال، متاسفانه بسیاری از والدین امروزی فاقد مهارت‌ها و دانش لازم در زمینه‌ی فرزندپروری هستند. طبق آمارها حدود 40 درصد والدین اذعان دارند که در فرزندپروری با چالش‌ها و مشکلات زیادی روبرو هستند.
از جمله رایج‌ترین این مشکلات می‌توان به مواردی همچون برقراری ارتباط مؤثر، تنظیم قوانین و مقررات و حل تعارض‌ها اشاره کرد. پرسش اساسی این است که چگونه می‌توان این چالش‌ها را برطرف کرد و والدین را با مجموعه‌ای از مهارت های فرزند پروری آشنا ساخت؟ هدف از نگارش این مقاله، بررسی جامعی از مهم‌ترین مهارت های فرزند پروری است.
مهارت های فرزند پروری برای والدین
یادگیری نحوه فرزندپروری بهتر، اولویت اصلی مادران، پدران و مراقبان در سراسر جهان است؛ اما منابع معتبر کمیاب هستند. تحقیقات انجام شده توسط ZERO TO THREE، یک سازمان غیرانتفاعی که روی اوایل کودکی مطالعه می‌کند، نشان می‌دهد 54٪ والدین می‌خواهند اطلاعات بیشتری در مورد بزرگ کردن بچه‌ها داشته باشند.
همچنین تمایل رو به رشدی در میان والدین وجود دارد تا فرایند فرزندپروری را به شیوه‌ای متفاوت از دوران کودکی خودشان پیش ببرند. بر اساس گزارش مرکز تحقیقات پیو (Pew)، تقریباً نیمی از والدین می‌گویند قصد دارند فرزندانشان را متفاوت از روش والدین خودشان بزرگ کنند. روانشناس‌های حوزه کودک، از والدین می‌خواهند تا به نحوه تعاملشان با فرزندان توجه کنند و همیشه با احترام و مثبت‌اندیشی پاسخ دهند.
بی‌شک فرزندپروری پیچیده است، اما چه والدین ملایم باشید یا سبک والدگری متفاوتی داشته باشید، می‌توانید با تقویت مهارتهای زیر، والد بهتری شوید.
1_ ارتباط با فرزند
والد بودن شامل ارتباط مداوم است. در سنین خردسالی، این ارتباط ممکن است به صورت “دست نزن” “نکن” یا “آن را نخور!” باشد و وقتی بچه‌هایتان بزرگ‌تر می‌شوند، این عبارات معمول ممکن است تبدیل به “تا ساعت 9 شب خانه باش!” و “انتخاب‌های خوبی داشته باش!” شود.
صرف نظر از اینکه بچه‌هایتان چند ساله هستند، توسعه مهارتهای ارتباطی قوی از همان ابتدا مسیر والدگری را آسان‌تر و موثرتر خواهد کرد. از زبان مناسب سن استفاده کنید که با عدالت و ذهن باز به آموزش فرزند بپردازد. پاسخ دادن به رفتارها با آرامش و زبان شفاف همیشه آسان نیست؛ اما یک رابطه مثبت از ارتباط شروع می‌شود.
بیشتر بخوانید:
2_ گوش دادن به حرف فرزند
بسیاری از کودکان دوست دارند حرف بزنند. آنها می‌خواهند در مورد اسباب‌بازی‌هایشان، حشره‌ای که در پارک دیده‌اند و میلیون‌ها فکر دیگری که به ذهنشان خطور می‌کند، با شما صحبت کنند. به عنوان یک والد، سال‌های اولیه زندگی فرزندتان زمان مناسبی است برای تمرین گوش دادن فعال و اثبات اینکه آنها چه می‌گویند.
در این سنین، کودکان در حال شکل‌گیری مهارتهای ارتباطی خود هستند و گوش دادن با دقت و اعتماد به آنها می‌تواند به رشد این مهارت‌ها کمک کند. این امر همچنین به کودکان احساس امنیت و پذیرفته شدن می‌دهد که برای رشد سالم آنها حیاتی است.
هرچه بیشتر این مهارت را تمرین کنید، به بچه‌هایتان یاد می‌دهید که می‌توانند برای هر موضوعی به سراغ شما بیایند. این قضیه زمانی مهم‌تر تلقی می‌شود که بزرگ‌تر می‌شوند و مشکلات بزرگ‌تری پیدا می‌کنند.
3_ همدلی با کودک
به عنوان یک بزرگسال، آسان است که چالش‌های سن کودکی را فراموش کنیم. وقتی بچه‌ها به دستورات شما گوش نمی‌دهند یا شروع به جیغ و داد می‌کنند، ناراحتی شما افزایش می‌یابد.
مغز کودکان تا اواسط و اواخر بیست سالگیشان در حال توسعه است؛ بنابراین همیشه توانایی انجام آنچه از آنها خواسته می‌شود را ندارند. علاوه بر این، بخشی از مغز کودک که مسئول تنظیم هیجانات است، تا هشت یا نه سالگی شکل نمی‌گیرد. نزدیک شدن به کودکان با همدلی و مهربانی به آنها اجازه می‌دهد تا ذهنشان بدون فشار یا سردرگمی اضافی توسعه یابد.
4_ تاثیر آموزش به کودکان
به عنوان یک والد، احتمالاً شما اولین معلم فرزندتان هستید. شما به آنها یاد می‌دهید که چگونه غذا بخورند، راه بروند و حرف بزنند، خیلی قبل از اینکه وارد آموزش رسمی شوند. حتی وقتی بچه‌ها مدرسه می‌روند، شما هنوز هم با کمک به تکالیف و تشویق رفتارهای مثبت به آنها آموزش می‌دهید.
در سال‌های اولیه، صبر و شکیبایی کلید موفقیت در برقراری ارتباط با فرزندتان است. گوش دادن فعال به آنچه می‌گویند و توجه به رفتارها و علائم غیرکلامیشان، به شما کمک می‌کند نیازها و خواسته‌های واقعی آنها را درک کنید. همچنین پاسخ‌های آرام، محترمانه و در سطح درک آنها، می‌تواند اعتماد را در روابطتان تقویت کند. صبر و مهربانی در این دوران، پایه‌ای محکم برای یک ارتباط سالم و پرمحبت در آینده خواهد ساخت.
این راهکار عملی و قابل اجرا برای هر والدی است؛ بدون نیاز به آموزش‌های تخصصی مربیگری. تاکید اصلی آن بر گوش دادن صبورانه، پاسخ‌دهی محترمانه و برقراری یک رابطه با اعتماد و مهربانی است.
بیشتر بخوانید:
5_ تعریف و تمجید از کودک
تحقیقات نشان می‌دهد که تعریف والدین از فرزندان موجب افزایش تاب‌آوری و عزت نفس در آنها می‌شود. در واقع، تعریف‌های مبهم مثل دست زدن نسبت به تعریف‌های خاص مفیدتر است؛ زیرا آن را به ویژگی‌هایی مثل هوش پیوند نمی‌زند. تعریف‌های مبهم فشار کمتری ایجاد می‌کنند و به بچه‌ها فضای بیشتری برای پیشرفت می‌دهند.
به عنوان یک والد، باید تلاش کنید مشوق فرزندتان باشید، از او تعریف و تمجید کنید (نه به حالت افراطی) و به او کمک کنید تا عشق به خود را توسعه دهد؛ اما مهم است که این کار را با دقت و با هدف انجام دهید تا فرزندتان فضای رشد داشته باشد و تحت فشار اجرایی قرار نگیرد.
6_ حل تعارض بین کودکان
دنیای یک کودک دارای تعارض‌های بیشتری نسبت به آنچه فکر می‌کنید است؛ از قوانین والدین گرفته تا دعواهای بازیگوشانه. اگر می‌خواهید فرزندتان بتواند دوران کودکی و بزرگسالی را با موفقیت پشت سر بگذارد، باید مبانی حل تعارض را درک کند.
این مهارت حیاتی را به آنها یاد دهید یا اینکه در مورد اختلاف نظرهایشان با دیگران، مثل خودتان یا خواهر و برادرهایشان، با آنها صحبت کنید و الگوی مؤثر حل تعارض را در زندگی خودتان نشان دهید. بچه‌ها مانند اسفنج هستند و نشان دادن رفتار مناسب به آنها اغلب، مؤثرتر از گفتن آن است.
7_ حفظ ایمنی کودک
یادگیری نحوه والدگری خوب معمولاً با حفظ امنیت فرزند کوچک شما شروع می‌شود. حفظ امنیت خانه بخش مهمی از والدگری است؛ اما چگونه می‌توانید مطمئن شوید فرزندتان وقتی شما در کنارش نیستید هم ایمن خواهد بود؟
منظور از ایمنی، آموزش اصول و مهارت های ایمنی به فرزندتان در موقعیت های مختلف است تا از آسیب های احتمالی جلوگیری شود و این موارد را در بر می گیرد:
- ایمنی در خانه: مانند آگاهی از خطرات آتش، مواد شیمیایی، لبه‌های تیز و غیره و چگونگی اجتناب از آنها.
- ایمنی در محیط بیرون: مانند رعایت احتیاط در خیابان، نزدیک نشدن به غریبه‌ها، گم نشدن و یافتن راه خانه.
- ایمنی آنلاین: مانند عدم افشای اطلاعات شخصی، پرهیز از گفتگو با غریبه‌ها و محتوای نامناسب.
- ایمنی در مدرسه: مانند رعایت قوانین ایمنی در کلاس، محوطه و اتوبوس مدرسه.
- آمادگی در برابر حوادث: مانند شناخت شماره‌های اضطراری، نحوه درخواست کمک و رفتار در شرایط اضطراری.
آموزش این اصول ایمنی ساده به فرزندتان، به آنها کمک می‌کند تا از خطرات احتمالی آگاه شوند و راه‌های برخورد با آنها را بیاموزند. این مسئله اضطراب شما به عنوان یک والد را نیز کاهش می‌دهد.
بیشتر بخوانید:
8_ آموزش استقلال و خودمختاری
فرزندپروری مؤثر صرفاً در مورد نقش شما درمورد خوشبختی و سلامت خانواده نیست. فرزندانتان همچنین باید یاد بگیرند که چگونه مستقل و قوی باشند تا وقتی بزرگ شدند بدانند چطور در «دنیای واقعی» راه بیفتند.
ابتدا با دادن مسئولیت‌هایی در خانواده به آنها شروع کنید. کودکان کوچک می‌توانند کارهای ساده‌ای مثل جمع کردن اسباب بازی‌هایشان یا غذا دادن به حیوانات خانگی را انجام دهند. هنگامی که با هم دنیا را کشف می‌کنید، مثلاً هنگام سوار مترو شدن یا رفتن به سینما، اقداماتی را که انجام می‌دهید برایشان توضیح دهید تا آنها بدانند وقتی مستقل شدند چه کاری انجام دهند.
9_ آموزش مهارت همکاری
کار گروهی یک مهارت حیاتی است که همه باید یاد بگیرند؛ به ویژه اگر می‌خواهید فرزندتان در مدرسه و حتی بعدها در محل کار با دیگران همکاری خوبی داشته باشد. یکی از بهترین راه‌ها برای یادگیری مهارتهای کار گروهی برای بچه‌ها، تمرین کردن آن در محیط خانه و با والدین است.
برای انجام کارهای منزل، تکالیف مدرسه و غیره با هم همکاری کنید تا به آنها نشان دهید همکاری و همیاری سالم چگونه است. تلاش‌هایتان را با تقویت مثبت همراه کنید و خواهید دید بچه‌هایتان در کوتاه مدت به اعضای حرفه‌ای کار تیمی تبدیل می‌شوند!
10_ آموزش مدیریت استرس
سلامت روان کودکان از سال 2020 بدتر شده است؛ به طوری که انجمن پزشکی اطفال آمریکا آن را یک امر بحرانی تلقی کرده است. با در نظر گرفتن این موضوع، یکی از مهم‌ترین مهارت های فرزند پروری، آموزش مدیریت سالم استرس به کودکان و ابراز احساساتشان است.
شبکه‌های اجتماعی، قلدری و دیگر مسائل امروزی فشار زیادی بر کودکان وارد می‌کند. اگر تکنیک‌های مدیریت استرس را در جعبه ابزار هیجانی خود داشته باشند، می‌توانند به طور مؤثری با این مسائل کنار بیایند و قوی‌تر شوند.
11_ مهارتهای زندگی
هیچ فهرستی از نکات والدگری کامل نیست مگر اینکه آشکار باشد؛ به بچه‌هایتان مهارتهای عملی زندگی را یاد بدهید. آنها در نهایت از خانه خارج می‌شوند و مستقل زندگی می‌کنند. وقتی این اتفاق بیفتد، باید بدانند چگونه لباس‌شان را بشویند، غذایشان را آماده کنند و تمام کارهای دیگری را که بخشی از زندگی روزمره هستند انجام دهند.
همچنین ضروری است به بچه‌هایتان کمک کنید روش‌های حل مسئله و دیگر مهارتهای نرمی را که برای موفقیت در دنیای بزرگسالی نیاز دارند، توسعه دهند.
بیشتر بخوانید:
12_ آموزش صبر و شکیبایی
همه ما با نتیجه‌ی معجزه آسای صبر و بردباری آشنا هستیم. مردم برای گذراندن همه چیز از انتظار کشیدن در کافه محل تا دریافت نتیجه آزمایش از پزشک، نیاز به صبر دارند. هنگامی که بچه‌ها کوچک هستند به آنها یاد بدهید صبور باشند و وقتی با آنها تعامل دارید خودتان هم صبور باشید. این مهارتی است که تا آخر عمر به دردشان می‌خورد. (منبع)
8 نکته بسیار مهم برای بهبود مهارت های فرزند پروری
مهارتهای بالا می‌توانند به بچه‌هایتان کمک کنند تا زندگی‌ای شاد، سالم و موفق داشته باشند؛ اما یادگیری باید از خود شما شروع شود. با مدیریت احساسات و رفتارتان، الگوی توسعه مهارتهای سالم خواهید بود و بچه‌ها را تشویق می‌کنید تا بهترین نسخه خودشان باشند.
برخی نکات والدگری برای کمک به شما و بچه‌هایتان در کسب این مهارتهای ارزشمند به شرح زیر است:
1_ عزت نفس فرزنذتان را افزایش دهید
تقویت عزت نفس یکی از مهم‌ترین مهارت های فرزند پروری است؛ بنابراین وقت خود را صرف افزایش عزت نفس فرزندتان کنید. امروزه عوامل زیادی آماده‌اند تا فرزندان شما را تخریب کنند؛ از معیارهای سخت‌گیرانه برای زیبایی گرفته تا قلدرهای آنلاین. مطمئن شوید بچه‌هایتان می‌دانند که شما بزرگترین طرفدار و حامی مداوم آنها هستید و مهم‌تر از همه اینکه، آنها باید مقایسه خود با دیگران را متوقف کنند.
با افزایش عزت نفس خودتان و پرهیز از خودکم‌بینی الگوی خوبی باشید. به زودی خواهید دید که همه افراد خانواده احساس بهتری نسبت به خودشان خواهند داشت.
2_ خوبی‌های فرزندتان را ببینید
هر بچه‌ای گاهی رفتار بدی دارد؛ اما این به معنای آن نیست که قصد کودک نتیجه ناخوشایندی بوده است. به یاد داشته باشید، مغز یک کودک یک‌باره رشد نمی‌کند. تنظیم هیجانات و درک درست و غلط زمان می‌برد.
تنبیه کردن بچه‌ها وقتی جیغ می‌کشند، فریاد می‌زنند، یا اسباب‌بازی‌هایشان را پرتاب می‌کنند، شاید بتواند رفتار آنها را در آن لحظه تغییر دهد، اما در بلندمدت آثار بسیار مخربی بر جای می‌گذارد و عزت نفس کودک را نابود می‌کند. به جای آن لحظه‌ای مکث کنید و درک کنید چرا این رفتار را انتخاب کردند. (کودکان برای اصلاح رفتارهای نادرستشان، به مهارتهای گوناگون نیاز دارند. تنبیه، این مهارت‌ها را به آنها نمی‌آموزد.)
بیشتر بخوانید:
3_ محدودیت‌هایی را تعیین کنید
طبیعی است که به خاطر ایمنی بچه‌ها برای آنها محدودیت‌هایی تعیین کنید. دستورالعمل‌های والدین، کودکان را از پریزهای برق، غذاهایی که به آنها حساسیت دارند و بسیاری موارد دیگر دور نگه می‌دارد؛ اما تعیین مرز با فرزندتان نباید محدود به گفتن اینکه چه کار نکنند باشد.
تعیین مرز برای خودتان نیز تمرین خوبی است. در واقع، یادگیری چگونگی رد کردن درخواست‌های بچه‌ها وقتی شما مشغول یا خسته‌اید، به آنها صبر و چگونگی دفاع از نیازهایشان را می‌آموزد.
4_ با بچه‌هایتان وقت بگذرانید
گذراندن وقت کیفی با خانواده با بازی دسته‌جمعی، سفر آخر هفته یا پیاده‌روی در محله به بچه‌ها کمک می‌کند مهارتهای اجتماعی را تمرین کنند و روابط سالمی با والدین، خواهر و برادرها و دیگر اعضای خانواده برقرار کنند. اگر شما و بقیه اعضای خانواده خسته‌اید، یک شب آرام با تماشای فیلم هم کارساز است.
5_ به طور آزادانه ارتباط برقرار کنید
در سنین 2 تا 3 سالگی، تمرکز اصلی بر برقراری ارتباط ساده و مثبت با فرزندتان باشد. با آنها در مورد چیزهای جذاب در محیط اطرافشان مانند حیوانات، اشیا و اشکال صحبت کنید. نام اعضای خانواده، اسباب بازی‌ها و کارهای روزانه را تکرار کنید. هر وقت سوالی پرسیدند، با صبر و توضیحات ساده پاسخ دهید. به طرز صحیح نام چیزها را برایشان بیان کنید.
این کار مهارتهای شناختی آنها را تقویت می‌کند و زمینه را برای گفتگوهای عمیق‌تر در آینده فراهم می‌آورد. محبت و احترام در طول این تعامل‌ها، به برقراری یک رابطه پایدار و دوستانه با فرزندتان کمک شایانی خواهد کرد.
این توصیه‌ها به والدین کمک می‌کند تا متناسب با سطح رشد فرزندشان، از همان ابتدا رابطه گرم و صمیمانه‌ای را شکل دهند.
6_ انعطاف‌پذیر و برای یادگیری آماده باشید
تنها یک چیز قابل پیش‌بینی در مورد بزرگ کردن بچه‌ها وجود دارد؛ اینکه فرزند پروری غیرقابل پیش‌بینی است! ممکن است بچه‌ها بیمار شوند، احساس خستگی مفرط کنند یا به شما بگویند که شب قبل از تحویل پروژه بزرگ علمی‌شان به کمک نیاز دارند.
به عنوان یک والد، کار شما انعطاف‌پذیر ماندن و آمادگی برای کمک به بچه‌هایتان است تا وضعیت را به بهترین شکل ممکن مدیریت کنند. گاهی این به معنای تغییر برنامه‌ها برای رفع نیازهای فوری فرزندتان مانند استراحت و خواب است و گاهی به معنای کمک به آنها برای یادگیری مدیریت اثربخش پروژه و پیامدهای اهمالکاری است. اما تا زمانی که شما وضعیت را با ذهنیت رشد و تمایل به کمک به رشد فرزندتان نگاه کنید، می‌توانید با هر چیزی کنار بیایید.
7_ هیجاناتتان را تنظیم کنید
آموزش مهارتهای زندگی به بچه‌ها مهم است؛ اما الگو بودن و تمرین این مهارت‌ها در زندگی خودتان نیز به همان اندازه اهمیت دارد. بچه‌ها همه چیز را زیر نظر دارند و اگر فلسفه فرزندپروری شما “آنچه می‌گویم انجام بده، نه آنچه من انجام می‌دهم” باشد، دلیلی برای تکرار رفتارهای خوب نمی‌بینند!
کودکان از سنین پایین والدین را الگوی خود قرار می‌دهند، پس به آنها نشان دهید چگونه رفتار کنند. از خویشتن‌داری و تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق یا تمرکز ذهن برای مدیریت سالم هیجاناتتان استفاده کنید؛ بچه‌هایتان نیز بیشتر تمایل خواهند داشت همین کار را انجام دهند.
بیشتر بخوانید:
8_ محبت بی‌قید و شرط ارائه دهید
فرزندتان هر روز به غذا، سرگرمی و غیره نیاز دارد. اما آنچه فرزند شما بیش از هر چیزی نیاز دارد، محبت شماست. به همین دلیل مهم‌ترین نکته والدگری اطمینان حاصل کردن از این است که فرزندتان می‌داند شما در همه حال، با رفتار خوب یا بد، خوشحال یا غمگین، برنده یا بازنده، او را دوست دارید. اگر منبع ثابت محبت و حمایت باشید، بچه‌هایتان با اعتماد به نفس بیشتری در دنیا قدم بر می‌دارند. (منبع)
کلام آخر
فرزندپروری یکی از مسئولیت‌ها و چالش‌های بزرگ زندگی است. شیوه‌ی فرزندپروری والدین تاثیر عمیقی بر شخصیت، رفتار و سلامت روان فرزندان می‌گذارد. متاسفانه بسیاری از والدین امروزی فاقد مهارت‌ها و دانش کافی در زمینه‌ی فرزندپروری هستند. طبق تحقیقات انجام شده، حدود 60 درصد والدین اذعان دارند که در فرزندپروری با مشکلات و چالش‌های زیادی روبه‌رو هستند. در این مقاله تلاش بر این بود که والدین را با مجموعه‌ای از مهم‌ترین مهارت های فرزند پروری آشنا کنیم تا بتوانند فرزندان سالم، موفق و شادی را تربیت کنند.
