تربیت کودک دو ساله یعنی رسیدن به سن کنجکاوی‌های تمام نشدنی و نه گفتن‌های همیشگی! کودک شما اکنون به سرعت در حال رشد است و مهارت‌های مهمی مثل:
- مهارت‌های شناختی مثل تصمیم‌گیری
- مهارت‌های هیجانی مثل شناخت احساسات
- مهارت‌های فیزیکی مثل دووییدن
- مهارت‌های زبانی مثل صحبت کردن
را کسب می‌کند. سرعت رشد در دو سالگی آنقدر بالا است که والدین هر هفته ویژگی‌های جدیدی از کودک می‌بینند. بنابراین دو سالگی یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین دوره‌های سنی است. اما چه کنیم که یک دو سالگی بی‌نقص را برای کودک رقم بزنیم؟
- حس کنجکاوی او را تقویت کنید
- با او بازی کنید
- از موبایل و تکنولوژی دور نگهش دارید
- برای او کتاب بخوانید
- با لجبازی به شیوه درست رفتار کنید
مهارت‌های شناختی کودکان ۲ ساله
نوزادان در ابتدا به لحاظ شناختی این گونه ادراک میکنند که با مادر یکی هستند و شخصیت جداگانه‌ای ندارند. اما همین که کم‌کم به سن ۲ سالگی می‌رسند درک میکنند که یک شخصیت مستقل هستند! چه کشف بزرگی! حالا او می‌تواند به تنهایی جهان اطراف و افراد و حتی خودش را بشناسند.
به زبان ساده “شناخت” یعنی تفکر، قدرت تصمیم گیری، پیش بینی کردن، تحلیل و بررسی کردن، زبان.
کودکان ۲ ساله همه چیز را از منظر خود نگاه میکنند، و همین موضوع می‌تواند علت خیلی از تنش‌های کودکان با والدین شود. چون پدر و مادر می‌خواهند فرزندی مطیع داشته باشند اما کودکان از نگاه خود می‌خواهند همه چیز را کشف کنند و درکی از پیامدهای کاری که انجام می‌دهند ندارند. بچه‌ها در این سن عینی هستند، یعنی هر آنچه را که با چشم خود می‌بینند درک میکنند. مثلا شما به او می‌گویید که اگر کنترل را پرتاب کند می‌شکند اما نباید انتظار داشته باشید که بفهمد شکستن به چه معناست و دقیقا چه اتفاقی برای کنترل می‌افتد. اینجاست که او کنترل را علیرقم توضیحاتی که دادید پرتاب می‌کند تا با چشمان خود ببیند وقتی یک کنترل می‌شکند چه اتفاقی می‌افتد.
فقط می‌توانند یک یا نهایتا ۲ کار را انجام دهند، پس انتظار نداشته باشید همزمان که به او غذا می‌دهید هم به غذا خوردن توجه داشته باشد هم به توصیه‌های شما برای اینکه سوپ را روی لباسش نریزد توجه کند.
نوع آموختن کودکان متفاوت است، مثلا بعضی‌ها با نگاه کردن یاد می‌گیرند، بعضی با شنیدن و سوال پرسیدن و جواب گرفتن، بعضی‌ها با لمس کردن و جدا کردن وسایل از هم و بعضی‌ها هم همزمان از تمام حواس استفاده میکنند تا موضوعی را درک کنند.
ممکن است نتوانند واقعیت را از خیال متمایز کنند، مثلا ممکن است احساس کند که شخصیت بامزه‌ای که در انیمیشن می‌بیند یک شخصیت واقعی باشد، و بخواهد از صفحه تلویزیون دست آن عروسک را بگیرد. اما در عین حال ممکن است یک دوست خیالی داشته باشد و با او بازی کند.
تقریبا از هیچ چیز نمی‌ترسند تا به شناخت برسند، چون تا قبل از ۲ سالگی با خیلی چیزهای خطرناک از نزدیک مواجه نشده‌اند چون همیشه مامان و بابا مراقبشان بوده‌اند، همین موضوع باعث می‌شود حالا که کمی مستقل شده‌اند خودشان شروع کنند به انجام کارهایی که همیشه بابتشان منع شده‌اند تا ببینند با چه اتفاقی رو به رو می‌شوند.
مهارت‌های زبانی کودکان ۲ساله
زبان، یک توانایی و مهارت بسیار مهم است که انسان به وسیله آن می‌تواند با افراد ارتباط بگیرد، منظور خود را برساند، خیلی از فعالیت‌هایش را انجام دهد و افکار و احساساتش را بیان کند.
کودکان ۲ ساله کم کم منظور خود را با کلمات و جملات ساده به شما می‌رسانند. اسم خود را یاد گرفته‌اند و وقتی صدایشان می‌زنید برمی‌گردند.
مشتاق یادگیری هستند و بسیار سوال میکنند، نام اشیا را کم کم یاد می‌گیرند و بیان میکنند. سعی کنید روند امور و کارهایی که انجام می‌دهید را شمرده و با حوصله برای او توضیح دهید.
ممکن است روی بعضی چیزها اسم‌های خاصی بگذارند تا بتوانند آن را صدا کنند یا برای بدست آوردنش درخواست کنند. مثلا ممکن است به آب بگویند دی دی. که به مرور زمان والدین با کمی کنکاش متوجه می‌شوند که منظور او چه چیزی است.
بعضی از اسامی را به تلفظ اشتباه ادا میکنند. مثلا به پرتقال می‌گویند تقال، به آفتاب می‌گویند تاتاب… . که معمولا اینگونه صحبت کردن بچه‌ها بسیار جالب و شیرین است.
فعل‌های ساده را یاد می‌گیرند، و حتی ممکن است بعضی از افعال را به اشتباه استفاده کنند، مثلا به جای بریم بگوید رفتیم.
کلماتی که یاد می‌گیرد را تکرار می‌کند، و ذهنش هر روز پر از واژه‌های جدید می‌شود که ممکن است دوست داشته باشد مدام آن‌ها را تکرار کند، و همین زیاد و هیجان زده صحبت کردن ممکن است باعث شود که کمی موقع حرف زدن زبانش بگیرد.
جملات ساده می‌سازد و به راحتی منظور خود را می‌رساند، مثل آب میخوام، بریم بیرون… . یا حتی با گفتن یک کلمه با شما صحبت می‌کند مثل: خوراکی، به به، آب… .
بنابراین در تربیت کودک دو ساله به حرفهای فرزندتان مشتاقانه به او گوش کنید تا برای ادامه دادن به صحبت خود ترغیب شود. آرام و شمرده صحبت کنید تا در محیط خانه بتواند کلمات و ساختار جملات را یاد بگیرد.
مهارت های حرکتی کودک دو ساله
در دو سالگی، کودک شما هفته به هفته مهارت‌های حرکتی تازهای به دست می‌آورد و دوست دارد توانایی‌های خود را با کارهای تازه بسنجد. بنابراین بهتر است کمی بیشتر مراقب کودک کنجکاو خود باشید تا شما را با برآمدگی‌ها و کبودی‌ها غافلگیر نکند.
کودک دو ساله اکنون می‌تواند با کمک کمتری راه برود و تقریبا در در ۱۸ ماهگی، کودک نوپای شما با اعتماد به نفس بیشتر و به احتمال زیاد خودش راه می‌رود.
کودک همچنین می‌تواند با گرفتن دست یک نفر از پله‌ها بالا برود. البته با کامل شدن ۲ سالگی، اکثر کودکان نوپا می‌توانند در حالی که به نرده چسبیده‌اند، از پله ها بالا و پایین بروند.
در این سن کودک اسباب بازی‌ها را هل می‌دهد و می‌کشد. از حدود ۱۸ ماه، کودک در زمان بازی با کامیون‌ها، واگن و سطل‌های اسباب بازی خود یک حرفهای خواهد بود، او می‌تواند آن‌ها را بکشد و گاهی نیز آن‌ها را در تمام اتاق خالی می‌کند (منبع).
کودک دو ساله می‌تواند از قاشق و چنگال استفاده کند. در ۱۸ ماهگی، اکثر بچه‌های کوچک می‌توانند با قاشق غذا بخورند و از فنجان خود نوشیدنی بنوشند (اگرچه ممکن است کودک نوپای شما به راحتی فنجان نوشیدنی خود را رها نکند و آن را محکم در دست خود فشار دهد!).
در دو سالگی کودک می‌تواند از مبل‌ها بالا برود، بدود و حتی لگد بزند. دوییدن و لگد زدن یکی از مهارت‌های حرکتی درشتی است که از ۱۸ تا ۲۴ در کودک رشد می‌کند و تکامل می‌یابد. او همچنین علاقه زیادی به بالا رفتن از مبل‌ها و پریدن روی آن‌ها پیدا می‌کند. بنابراین مطمئن شوید که کابینت تلویزیون، کمد و هر تکه مبلمان دیگری که ممکن است واژگون شود را محکم کنید و در حین بازی‌های فیزیکی کودک در این سن شش دنگ حواس خود را به او بدهید.
در تربیت کودک دو ساله با توجه به این که مهارت‌های فیزیکی ظریف و درشت کودک در حال است می‌توانید چالش‌های کوچکی در راستای تقویت مهارت‌های حرکتی برای کودک نوپای خود ایجاد کنید. مثلا از او بخواهید صفحه کتاب را ورق بزند و اسباب بازی‌های مختلف را به شما بدهد.
مهارت های عاطفی و هیجانی کودک دو ساله
دو سالگی یکی از پرچالش‌ترین دوره‌های رشدی هم برای کودک هم برای والدین خواهد بود. در این سن کودک همزمان با توانایی‌های تازهای که به‌دست می‌آورد هیجانات و احساسات جدیدی را نیز تجربه می‌کند که این می‌تواند گاهی جیغ زدن‌های کلافه‌کننده و لجبازی‌های عجیب و غریب را به دنبال داشته باشد.
کودک دو ساله کج خلقی‌های مختلفی دارد و والدین ممکن است برای اولین بار عصبانیت کودک خود را ببینند.
کودک در این سن افراد و اسباب بازی های خاصی را ترجیح می‌دهد. مثلا کودک نوپای شما ممکن است فقط از شما می‌خواهد که در مورد ژاکتش به او کمک کنید یا یک میان وعده به او بدهید و اجازه ندهد افراد دیگر این کارها را انجام دهند. در این سن، او همچنین محبت بیشتری را به افراد آشنا نشان می‌دهد.
کودک دو ساله مرزها را آزمایش می‌کند. وقتی کودک نوپای شما به سن ۲ سالگی نزدیک می‌شود، به احتمال زیاد رفتارهای نافرمانی را نیز خواهید دید. او از خود می‌پرسد که اگر اسباب‌بازی را در اتاق پرتاب کند، چه خواهید کرد، به‌خصوص اگر قبلا به او گفته باشید این کار را نکند و او مشتاق است واکنش شما را ببیند.
کودک دو ساله دوست دارد کمی مستقل باشد. از دو سالگی کودک آماده باشید که بشنوید «خودم انجام می‌دم!». نیاز کودک به مستقل شدن در این سن همچنین می‌تواند باعث لحبازی او نیز شود.
کودک دو ساله شروع به بازی با دیگران می‌کند. از دو سالگی، کودک شما عاشق بازی کردن می‌شود و بازی‌های او هیجان‌انگیز می‌شوند. او همچنین ممکن است بیشتر تمایل داشته باشد با دوستان و همکلاسی‌های خود در یک کلاس موسیقی یا گروه بازی ارتباط برقرار کند.
در دو سالگی بازی نقش مهمی در یادگیری مهارت‌های ضروری مثل شناخت هیجانات دارد. بنابراین، پیشنهاد می‌کنیم زمان‌هایی را به شرکت در بازی کودک اختصاص دهید تا بتوانید در تربیت کودک دو ساله خود موثر عمل کنید. بازی با کودک دو ساله، می‌تواند به سادگی قل دادن یک توپ به جلو و عقب، دادن اسباب بازی‌ها به شما یا کمک به شما در انجام فعالیت‌های ایمن مانند تا کردن لباس ها با نظارت باشد. این نوع فعالیت‌ها می‌توانند با تقویت حس تعلق و همکاری با دیگران به توسعه رفتارهای اجتماعی کمک کنند.
نکات مهم در تربیت کودک دو ساله
شاید بهترین چیزی که بتواند پدر و مادر یک کودک دو ساله بودن را توضیح دهد، یک خانه همیشه شلوغ و یک چای سرد شده است! البته که تربیت کودک دو ساله یکی از شیرین‌ترین و به‌یاد ماندنی‌ترین دوران رشدی کودک شما خواهد بود اما این سن آنقدر برای کودک تغییرات تازه به همراه دارد که ممکن است باعث شود کودک بخواهد تا ساعت‌های دیروقت شب بیدار بماند.
کودک شما همچنین در کنار احساس کنجکاوی که برای کشف جهان دارد، هیجانات جدید و مختلفی را تجربه می‌کند و می‌تواند گاهی بسیار احساساتی باشد. بنابراین تعجب نکنید اگر گاهی وقتی به او می‌گویید قرار است بیرون برویم از خوشحالی جیغ بزند یا وقتی نمی‌تواند کفش‌هایش را بپوشد از عصبانیت گریه کند.
اما طرز تربیت کودک دو ساله چگونه است و چه نکاتی را باید در این مسیر در نظر داشته باشیم؟
1- کنجکاوی مهم ترین حس دو سالگی است!
کودکان نوپا می‌خواهند تا جایی که می‌توانند جهان را کشف کنند. از گذاشتن اسباب بازی‌ها در دهان و کوبیدن چیزهای مختلف به زمین کودک دو ساله همواره در تلاش است تا چیزهای جدید یاد بگیرد.
بنابراین، شما نیز باید به روش‌های ایمن و سالم حس کنجکاوی کودک را تقویت کنید. به جای اینکه همیشه نه بگویید، راه‌هایی بیابید که به کودک نوپایتان آزادی و موقعیت کشف بدهید. مثلا می‌توانید یک کشو در آشپزخانه را به کودک بدهید تا هر وقت خواست وسایل آن را بیرون بکشد.
2- کودک لجبازی می‌کند؟ حواس او را پرت کنید!
کودکان دو ساله اغلب فقط به نیازهای خود توجه میکنند زیرا هنوز ظرفیت این را ندارند که خود را به جای دیگران بگذارند. این یعنی اگر کودک به چیزی که می‌خواهد نرسد، بداخلاقی می‌کند و عصبانی می‌شود.
در چنین مواردی، حواس پرتی آسان‌ترین راه مقابله‌ای است که می‌توانید پیش بگیرید. کودک را بردارید و او را از هر چیزی که می خواهد و نمی تواند داشته باشد دور کنید و سعی کنید توجه او را به چیز دیگری معطوف کنید.
همچنین خوب است موقعیت‌هایی که می‌تواند باعث لجبازی کودک می‌شود را شناسایی و از آن‌ها اجتناب کنید.
3- حتی جارو کشیدن خانه یک بازی است!
بسیاری از والدین تصور میکنند بازی کردن و یادگرفتن برای کودک باید حتما فعالیت خاصی باشد به همین دلیل همیشه از این که باید زمان زیادی را برای بازی با کودک اختصاص دهند شکایت میکنند.
اما برای کودک دو ساله، حتی دستمال کشیدن میز نیز یک بازی است و می‌تواند حتی با جارو کشیدن نیز سرگرم شود. این یعنی با ریختن وسایل مختلف روی زمین و اجازه دادن به کودک برای جارو کردن آن‌ها، می‌توانید همزمان با این که کارهای خود را انجام می‌دهید به کودک مسئولیت‌پذیری یاد دهید و او را نیز سرگرم کنید.
4- به کودک فرصت ابراز وجود بدهید
برای تربیت کودک دو ساله، از همین حالا باید به فکر آموزش شناخت و کنترل احساسات باشید. برای تربیت کودک دو ساله:
- با هم شعرهای کودکانه و آموزنده بخوانید
- توجهی را که به عصبانیت‌ها و رفتارهای پرخاشگرانه می‌دهید محدود کنید و به کودک راه‌های بهتری برای نشان دادن ناراحتی آموزش دهید
- به کودک انتخاب‌های محدود مثل دو یا سه گزینه بدهید
- اجازه دهید کودک قبل از رسیدن شما مشکل را حل کند
- انتظارات خود را با توانایی‌های کودک تطبیق دهید
5- تا قبل از ۱۸ ماهگی، تکنولوژی و موبایل ممنوع!
اهمیتی ندارد که برنامه‌های موبایلی یا تلوزیونی چقدر ادعا میکنند در مورد تربیت کودک دو ساله تاثیرگذارند. در دوران کودکی فرزند شما مهم‌ترین چیزهایی که باید یاد بگیرد را از تعامل با محیط واقعی دریافت خواهد کرد و نه از صفحه تلوزیون. بنابراین استفاده از تکنولوژی برای کودکان زیر ۱۸ ماه، حتی برای مدتی کوتاه، توصیه نمی‌شود (منبع).
بعد از ۱۸ ماهگی، می‌توانید به کودک در حد یک ساعت در روز اجازه دهید از برنامه‌های با کیفیت استفاده کند. بچه‌ها در این سن هنوز از تعامل بهتر یاد می‌گیرند، بنابراین مهم است که محتوا را همراه با آن‌ها ببینید و با اشاره کردن به چیزهایی درباره نمایش یا پرسیدن سؤال از آن‌ها در حین تماشا با کودک تعامل داشته باشید.
بیشتر بخوانید:
بازی های مناسب کودک دو ساله
پیش از این که به سراغ معرفی بازی‌های مناسب برای کودک دو ساله برویم، باید بدانید کودکان در دو سالگی به سه ساعت فعالیت بدنی در روز احتیاج دارند (منبع). بنابراین حتما برنامه کودک را به گونه‌ای پیش ببرید که بتواند روزانه در مجموع سه ساعت فعالیت داشته باشد.
برخی دیگر از بازی‌هایی که می‌تواند در تربیت کودک دو ساله مفید باشد عبارتند از:
- ساختن پازل: تکه‌های پازل‌های چوبی را روی زمین بچینید و با کودک آن را بسازید. حل پازل مهارت‌های شناختی و دامنه توجه کودک نوپا را تقویت می‌کند.
- پیدا کردن جایزه‌ها: اسباب‌بازی‌ها یا خوراکی‌های کودک را در ظرف‌های درب‌دار یا جاهای مختلف خانه قایم کنید و با هم به دنبال آن‌ها بگردید.
- نقاشی با آب رنگ: به کودک اجازه دهید با مخلوط کردن رنگ‌ها، رنگ‌آمیزی و رنگ‌های مختلف را امتحان کند. رنگ‌آمیزی برای پرورش هنر و خلاقیت عالی است. کودکان نوپا همچنین در مورد رنگ‌ها و ترکیب‌های مختلف یاد می‌گیرند.
- رقصیدن و دست زدن: خوب است اگر در خانه موسیقی پخش کنید و با کودک برقصید و دست بزنید. این فعالیت برای رشد مهارت موسیقی و مهارت‌های ریتمیک و هماهنگی بدن عالی است.
- برای کودک کتاب بخوانید: کتاب خواندن و صحبت کردن با کودک دو ساله به کودک کمک می‌کند تا کلمات بیشتری یاد بگیرد.
رفتارهای نادرست در تربیت کودک دو ساله
تربیت کودک دو ساله می‌تواند برای والدین یک کار پرچالش و گاهی هم خسته‌کننده باشد. اما این بدان معنا نیست که شما کنترل خود را از دست بدهید و کارهایی را انجام دهید که نباید!
در واقع، اگرچه برای طرز تربیت کودک دو ساله یک دستورالعمل از پیش نوشته شده وجود ندارد، اما از آنجا که دو سالگی سن مهم و تاثیرگذاری در زندگی کودک است شما به عنوان یک والد باید از برخی کارها دوری کنید تا کودک از رفتار شما آسیب نبیند.
برخی از رفتارهای نادرست در تربیت کودک دو ساله عبارتند از:
1- تسلیم شدن در برابر بدرفتاری
اعتماد به نفس و سبک فرزند پروی که انتخاب می‌کنید، مهم‌ترین کلیدی است که می‌تواند در تربیت کودک تاثیر داشته باشد. از سن دو سالگی، شما احتمالا بد رفتاری‌ها، لجبازی‌ها و نافرمانی‌های زیادی را تجربه خواهید کرد که نباید در برابر آن‌ها تسلیم شوید.
2- نشان دادن خستگی و کلافه شدن
به یاد داشته باشید که در چشم کودک، شما یک رهبر و معلم هستید. اگر کلافه شوید، نمی‌توانید به طور مؤثر با کودک ارتباط برقرار کنید و حواس فرزندتان نه تنها از پیام‌های شما پرت می‌شود، بلکه از قضا همان رفتاری را که می‌خواهید مهار کنید، تقویت خواهید کرد.
3- رشوه دادن
بسیاری از والدین برای آرام کردن اوضاع و فرار از جیغ‌ها و گریه‌هایی که در هنگام لجبازی کودک رخ می‌دهد، به او رشوه می‌دهند. به جای این کار مزایای روش بهتر را برای کودک توضیح دهید و شاید هم مجبور باشید کمی سر و صداها را تحمل کنید!
4- تنبیه کردن
مزایایی که تنبیه کردن برای کودک دو ساله به همراه دارد، بسیار کمتر از ضررها و آسیب‌هایی است که به او می‌رساند. بنابراین، سبک فرزند پروری مستبدانه و فریاد زدن بر سر کودک را کنار بگذارید و به جای آن از رفتارهای سازنده‌تری مثل تنبیه مثبت (محروم کردن، صحبت کردن و .. ) را جایگزین کنید.
بیشتر بخوانید:
کلام آخر
دو سالگی بامزه‌ترین و سرگرم‌کننده‌ترین دوره سنی کودکان است اما گاهی نوپاها می‌توانند تمام قوانین منطقی شما را زیر و رو کنند. از این رو یادگیری بیشتر در مورد رشد فرزندتان می‌تواند برای کمک به شما کلیدی باشد. کتاب‌های والدین را در مورد سال‌های کودک نوپا بخوانید، سؤال بپرسید و به دنبال منابعی بگردید که به شما کمک می‌کند تا برای مقابله با همه چیز، از عصبانیت‌ها گرفته تا آموزش‌های کوچک، آماده باشید.
