یکی از مشکلات و چالش‌هایی که والدین با آن مواجه می‌شوند، اختلالات دفع ادراری در کودکان است. این اختلال در انواع مختلفی ظاهر شده و بر کیفیت زندگی کودک تاثیر می‌گذارد. شب ادراری یکی از انواع اختلالات دفع ادرار است که کودک توانایی کنترل مثانه خود را ندارد. به طور کلی، هر کدام از انواع اختلالات دفع ادرار در کودک، علائمی دارد که والدین باید به آن‌ها توجه کنند تا مراحل درمان کودک سریع‌تر انجام شود. در این مقاله، انواع اختلالات دفع ادراری در کودکان، علائم اختلالات ادراری و درمان آن را بررسی خواهیم کرد.
انواع اختلالات دفع ادراری در کودکان چیست؟
معمولا کودکان در سنین 2 تا 4 سالگی کنترل مثانه خود را به دست می‌آورند، اما اختلالات دفع ادرار در کودکان 4 تا 6 سال شایع است. اختلالات دفع ادراری در کودکان طیف مختلفی را شامل شده و در صورت افزایش، باعث خجالت و شرم آن‌ها می‌شود. در اینجا، انواع اختلالات دفع ادراری کودکان را قرار داده‌ایم.
- خیس شدن روزانه و بی‌اختیاری ادرار در طول روز
- بی‌اختیاری ادرار ناشی از خنده (بی‌اختیاری قهقهه‌ای)
- تکرر ادرار
- تردید و تاخیر در ادرار
- نگه داشتن ادرار
- فوریت ادرار
- احتباس ادرار
- بیشتر بخوانید: فرزند پروری چیست؟
- بیشتر بخوانید: سبک های فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: خطاهای فرزند پروری
علت اختلالات دفع ادراری در کودکان چیست؟
معمولا اختلالات ادراری تا 4 سالگی تشخیص داده نمی‌شوند و حداقل تا 6 ماه پس از آموزش توالت رفتن، این مشکلات وجود دارند. هر کدام از اختلالات دفع ادراری در کودکان که در بالا ذکر کردیم، دلایلی برای بروز دارند. با شناسایی نوع اختلال ادراری و علت آن، والدین راحت‌تر و سریع‌تر می‌توانند فرزند خود را درمان کنند. سعی کنید فرزند خود را زیر نظر بگیرید تا علت اختلال ادراری کودک را شناسایی نمایید. پیشنهاد ما این است که علت و علائم ادرار کودک را یادداشت کنید تا بهتر بتوانید از پزشک کمک بگیرید.
1_ بی‌اختیاری ادرار در طول روز
بی‌اختیاری ادرار در طول روز (Daytime Wetting) یکی از اختلالات دفع ادراری در کودکان به شمار می‌رود. زمانی که کودک به دلایل مختلفی از جمله یبوست نتواند به طور کامل ادرار کند، در طول روز ممکن است بی‌اختیاری ادرار و نشت آن را تجربه کند. دلایل دیگری مانند عدم تخلیه کامل مثانه و عفونت‌های مجاری ادرار میتواند باعث بروز بی اختیاری ادرار در طول روز شود.
2_ بی‌اختیاری قهقهه‌ای
بی‌اختیاری قهقهه‌ای یا Giggle incontinence نوعی از اختلالات ادراری در طول روز است. این بی‌اختیاری ادراری به دلیل خنده‌های بلند و شدید ایجاد می‌شود. زمانی که کودک تحت فشار برای خندیدن قرار می‌گیرد، نشتی ادرار را تجربه می‌کند.
3_ تکرر ادرار در کودکان
در برخی از موارد تکرر ادرار در کودکان به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، مشکلات کلیوی یا ناهنجاری‌های دستگاه ادراری مرتبط است. یبوست نیز نقش مهمی در تکرر ادرار دارد. عوامل دیگر مانند استرس، مثانه بیش‌فعال، مصرف کافئین و عفونت‌های مجاری ادراری میتواند باعث تکرار ادرار در کودکان شود.
در صورت تکرار ادرار در کودکان، ممکن است که آن‌ها بهداشت فردی را خیلی رعایت نکنند. شما باید به آن‌ها گوشزد کنید که بهداشت فردی در هر شرایطی اهمیت دارد. ما در مقاله آموزش بهداشت فردی به کودکان نکات زیادی در این باره می‌گوییم.
4_ تردید و تاخیر در ادرار
تردید در ادرار یا Urinary Hesitancy یکی دیگر از اختلالات دفع ادراری در کودکان است که به علت‌های مختلفی از جمله وجود بافت اسکار در مجاری ادرار، استفاده از داروها و اختلالات عملکردی لگن باعث تردید و تاخیر در ادرار می‌شود.
ما یک مقاله در مورد ادرار نکردن نوزاد هم منتشر کرده‌ایم؛ بنابراین اگر نوزاد شما با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کند، توصیه می‌کنیم که این مقاله را بخوانید.
5_ نگه داشتن ادرار
برخی از کودکان مبتلا به بی‌اختیاری ادرار برای جلوگیری از نشت ادرار، آن را نگه می‌دارند. کودک پاهای خود را روی هم می‌گذارد و با چمباتمه زدن و فشار، ادرار خود را نگه می‌دارد. این باعث می‌شود که عفونت ادراری افزایش پیدا کند.
نکته مهم: اگر با سرکشی کودک خود روبرو هستید حتما مقاله لجبازی کودک را بخوانید.
6_ فوریت ادرار
فوریت ادرار یا Urgency نیاز مکرر، ناگهانی و غیرمنتظره به ادرار کردن است. کودکان ممکن است این اختلال را به دلیل مثانه بیش‌فعال تجربه کنند. این مشکل هم‌چنین در عفونت‌های دستگاه ادراری نیز اتفاق می‌افتد.
ممکن است این اتفاق برای کودک خردسال شما که هنوز او را از پوشک نگرفته‌اید هم بیفتد. ما در مقاله از پوشک گرفتن کودک، در مورد این موضوع صحبت می‌کنیم که می‌توانید برای دریافت اطلاعات بیشتر این مقاله را بخوانید.
7_ احتباس ادرار
احتباس ادراری به دلیل عفونت‌های دستگاه ادراری، نگه داشتن مداوم ادرار، یبوست، سنگ کلیه و مصرف برخی از داروها در کودکان ایجاد می‌شود.
- بیشتر بخوانید: با دکتر بازی بچه ها چه برخوردی کنیم؟
- بیشتر بخوانید: کنترل خشم کودک
- بیشتر بخوانید: گاز گرفتن کودک چه دلیلی دارد؟
- بیشتر بخوانید: بیداری جنسی در کودکان
علائم اختلالات دفع ادراری در کودکان چیست؟
اختلالات دفع ادراری میتواند تاثیرات بسیاری از نظر جسمی، روانی و اجتماعی بر کودکان داشته باشد. نشانه‌ها و علائمی وجود دارند که احتمال اختلال دفع ادرار در کودک را هشدار می‌دهند. والدین باید به این علائم توجه کرده و آن‌ها را زیر نظر بگیرند تا نوع اختلال را تشخیص دهند. مطالعات و تحقیقات نشان داده‌اند که 20 درصد از کودکان در سنین مدرسه، حداقل یک نشانه و علامت از اختلالات دفع ادراری را دارند.
- تکرر ادرار و ادرار کردن بیش از 8 بار در زمان بیداری کودک اتفاق می‌افتد.
- نیاز ناگهانی و شدید کودک به ادرار کردن و پیش از رسیدن به سرویس بهداشتی ادرار می‌کند.
- کودک احساس می‌کند که مثانه را به طور کامل تخلیه نکرده و مجددا به سرویس بهداشتی می‌رود.
- نشت غیرارادی مقادیر کمی از ادرار در طول روز مشاهده می‌شود.
- شب ادراری و خیس شدن غیرارادی در شب از علائم اختلالات ادراری است.
- کودک تمایل به نگه داشتن ادرار دارد و پاهایش را روی هم می‌گذارد.
- کودک درد و سوزش هنگام ادرار و ادرار دردناک تجربه می‌کند.
- درد در قسمت پایین شکم به خصوص پس از ادرار، کودک را آزار می‌دهد.
- مشاهده خون در ادرار میتواند نشانه‌ای از عفونت و مشکلات باشد.
- ادرار کدر و بوی تند میتواند نشان‌دهنده عفونت کودک باشد.
- وجود یبوست باعث بروز مشکلات مثانه می‌شود.
درمان اختلالات دفع ادراری در کودکان چیست؟
درمان اختلالات دفع ادرار به نوع اختلال، شدت آن و علت زمینه‌ای برای بروز بستگی دارد. در صورتی که یک بیماری زمینه‌ای باعث بروز علائم اختلال ادراری شده باشد، پزشکان ابتدا بیماری زمینه‌ای را کنترل و درمان می‌کنند. در مراحل اولیه بهترین درمان برای کودک، تکنیک‌های رفتاری و کم‌تهاجمی است.
بازآموزی مثانه و تمرینات لگن
نخستین و رایج‌ترین روش درمان اختلالات دفع ادراری در کودکان، بازآموزی مثانه و تمرینات کف لگن است. در بازآموزی مثانه، والدین یک برنامه دفع ادرار برای کودک ایجاد می‌کنند. طبق این برنامه، کودک ادرار خود را نگه داشته و در زمان مشخص حتی اگر ادرار نداشته باشد نیز به سرویس بهداشتی می‌رود. این آموزش برای کنترل مثانه کاربردی و مفید است. در تمرینات لگن نیز عضلاتی که در کند شدن و توقف جریان ادرار نقش دارند، تقویت می‌شوند. در نتیجه، از خیس شدن و نشت ادرار جلوگیری می‌شود. اگر این دو روش موثر واقع نشود، درمان‌های دارویی برای کودک آغاز می‌شود.
ما مقاله‌ای درباره آموزش دستشویی رفتن کودک پسر منتشر کرده‌ایم که می‌توانید برای دریافت اطلاعات بیشتر برای شیوه آموزش دسشتویی‌کردن به فرزند خود از این مقاله استفاده کنید.
درمان‌های دارویی و پزشکی اختلال ادراری در کودک
در صورتی که روش‌های درمانی رفتاری و خانگی تاثیرگذار نباشند، پزشکان برای بهبود کودک از داروها استفاده می‌کنند. این داروها ضد اسپاسم هستند و پزشک عمومی و متخصص میتواند آن را برای کودک تجویز کند. این داروها به جلوگیری از اسپاسم عضله مثانه کمک می‌کنند. داروهای تجویزی پزشکان به شرح زیر است:
1_ آنتی‌بیوتیک‌ها
زمانی که کودک دارای مشکلات مثانه‌ای به دلیل عفونت باشد، پزشک برای او آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
2_ ملین‌ها
همان‌طور که گفتیم، یکی از دلایل اختلال ادرار در کودکان، یبوست است. اگر مشکلات دفع ادرار به دلیل یبوست باشد، پزشک برای کمک به نرم شدن مدفوع کودک از داروهای ملین استفاده می‌کند. این داروها روده‌ها را تحریک می‌کنند و کاربردی هستند.
3_ داروهای آنتی‌کولینرژیک
داروی آنتی‌کولینرژیک باعث شل شدن عضله دترسور که مثانه را احاطه کرده است، می‌شود. این دارو در کودکان باعث افزایش ظرفیت مثانه شده و انقباضات مثانه را کاهش می‌دهد.
4_ دسموپرسین
داروی دسموپرسین (Desmopressin) یک شکل مصنوعی از هورمون طبیعی وازوپرسین است. این دارو برای کودکان بالای پنج سال تجویز شده و باعث متمرکز شدن ادرار تولید شده در زمان شب است.
5_ جراحی برای درمان اختلالات دفع ادرار
درمان جراحی برای مشکلات مثانه رایج نیست، اما ممکن است در صورت نیاز انجام شود. این جراحی به طوری است که عصب ساکرال (Sacral) تحریک می‌شود. در بیشتر موارد، با انجام موارد بالا و مصرف داروها، اختلالات و مشکلات مثانه بهبود پیدا می‌کند.
- بیشتر بخوانید: فرزند پروری موفق
- بیشتر بخوانید: نقش پدر در تربیت کودک
- بیشتر بخوانید: رابطه جنسی در حضور نوزاد
درمان‌های خانگی و تغییر سبک زندگی کودک
تغییرات در شیوه زندگی تاثیرات قابل‌توجهی در درمان اختلالات دفع ادراری کودکان دارند. این تغییرات شامل حذف کافئین از رژیم غذایی کودک و خودداری از مصرف مایعات چند ساعت پیش از خواب است. درمان‌های خانگی نیز تأثیرات قابل‌توجهی در بهبود بیماران دارد، اما تایید علمی ندارند. این درمان‌ها گاهی منجر به افزایش اختلالات در کودک شوند. به عنوان مثال، آب زغال‌اخته حاوی موادی است که خطر ابتلا به عفونت‌های مجاری ادراری را در فرد کاهش می‌دهد. سعی کنید هر دو الی سه ساعت، کودک را به سرویس بهداشتی ببرید.
| راهکار | توضیحات |
| نوشیدن آب فراوان | آب به رقیق‌شدن ادرار و دفع باکتری‌ها کمک می‌کند؛ بنابراین کودک را مجاب کنید که در طی روز آب زیادی بنوشد. |
| استفاده از پد حرارتی | برای کمک به کاهش فشار ناراحتی مثانه، یک پد گرم اما نه داغ را روی شکم کودک قرار دهید. |
| استفاده از گیاهان دارویی | گیاهان دارویی مانند قاصدک، گزنه، نخل اره‌ای و شیرین‌بیان هندی به تخلیه‌نشدن کامل ادرار کمک می‌کنند. شما می‌توانید این گیاهان را اغلب به‌صورت دمنوش میل کنید؛ البته برخی گیاهان مانند گزنه شاید با مکمل‌ها و داروهای دیگر تداخل ایجاد کنند که برای همین باید قبل از مصرف از پزشک مشورت بگیرید. |
| فعال ماندن | افزایش تنش در زندگی فقط مشکلات دفع ادرار را افزایش می‌دهد. کودک باید فعال بماند و به کار‌های روزمره خود برسد؛ اگر از بابت بی‌اختیاری او نگران هستید، از پوشک‌های مخصوص استفاده کنید. |
| ایجاد عادت دفع ادراری | اگر کودک بی‌اختیاری ادراری دارد، از او بخواهید که با توالی عادت دفع ادراری، بی‌اختیاری را به حداقل برساند. |
کلام آخر
اختلالات دفع ادراری یک مشکل شایع و طبیعی در کودکان است. با مدیریت صحیح، درمان‌های اصولی و صبر و حوصله، مشکلات مثانه قابل درمان و حتی پیشگیری هستند. در مرحله اول، والدین نباید کودک را خجالت‌زده کنند، زیرا این اختلالات غیرارادی هستند. با پشتیبانی والدین و یک پزشک متخصص، اکثر کودکان توانسته‌اند به این چالش غلبه کرده و ادرار خود را کنترل کنند. پیشنهاد می‌کنیم که پیش از هر اقدامی، ابتدا با پزشک و مشاور کودکان مشورت کنید. ممکن است با چندین تمرین ساده، اختلالات ادراری کودک برطرف شوند.
منابع:
