زانوی ضربدری در کودکان چه علائمی دارد و آیا قابل درمان است؟ به عنوان یک والد مطمئنا نگرانیهای زیادی در مورد فرزند خود دارید و مشاهدهی مشکلات جسمی یا علائمی که میتواند نشاندهندهی یک مشکل فیزیکی باشد، استرس زیادی در شما ایجاد میکند. معمولاً فرم پاها در کودکان تا دو سالگی به سمت بیرون خمیده است (مانند دو پرانتز که انحنای آنها به سمت بیرون است.)
از دو تا سه سالگی و تا حدود سن چهار الی پنج سالگی، زانوها به طور طبیعی اندکی حالت ضربدری پیدا میکنند و این بخشی از روند طبیعی رشد پاها است. تا سن ۶ الی ۷ سالگی این حالت ضربدری اصلاح میشود و پاها در یک راستا قرار میگیرند.
اما در بعضی از شرایط زانوی ضربدری در کودکان میتواند یک مشکل غیرطبیعی باشد که به پیگیری و درمان نیاز دارد. در ادامه بیشتر به علائم زانوی ضربدری، علل ایجاد آن و راهحلهای درمانی میپردازیم. با ما همراه باشید.
زانوی ضربدری در کودکان یعنی چه؟
زانوی ضربدری به حالتی گفته میشود که زانوها کمی به سمت داخل متمایل هستند و مچ پاها از هم فاصله دارند؛ یعنی اگر کودک در حالت ایستاده زانوهای خود را کنار هم قرار دهد، مچ پاهایش فاصلهی زیادی از هم پیدا میکنند. (فاصلهای بیشتر از حد نرمال)
پاهای کودکان در مسیر رشد طبیعی آنها و در بازههای سنی مختلف، حالات متفاوتی پیدا میکند؛ از حالت پای پرانتزی گرفته تا پای ضربدری. حالت طبیعی پاها در سنین مختلف به این صورت است:
- از نوزادی تا ۲ سالگی: در این بازهی سنی پاهای کودکان کمی حالت پرانتزی دارد و حالت خمیدگی پاها به سمت بیرون است.
- از۳ سالگی تا ۶ سالگی: در این سنین پاهای کودک به صورت طبیعی اندکی حالت ضربدری پیدا میکند و ممکن است شاهد متمایل بودن زانوها به سمت داخل باشید.
- از ۷ سالگی به بعد: فرم زانوها معمولاً بعد از سن ۶ الی ۷ سالگی حالت طبیعی پیدا میکند و پاها در یک راستا قرار میگیرند.
بیشتر بخوانید:
علائم زانوی ضربدری غیرطبیعی در کودکان؛ چگونه این مشکل را تشخیص دهیم؟
تا به اینجای کار بیان کردیم که در چه شرایطی زانوی ضربدری در کودکان طبیعی محسوب میشود؛ اما چه زمانی این مشکل نیاز به پیگیری دارد و بخشی از روند طبیعی رشد پاهای کودک نیست؟ در این بخش به اصلیترین نشانهها میپردازیم.
- اگر فرزندتان کمتر از ۲ سال یا بیشتر از ۶ الی ۷ سال سن دارد و همچنان پاها حالت ضربدری دارند.
- اگر هنگامی که کودک در حالت ایستاده است و زانوها در کنار هم قرار دارند، فاصلهی بین مچ پاها بیشتر از ۸ سانتیمتر است.
- اگر یک یا هر دو زانو متورم و دردناک است یا موقع لمس کردن زانوها، سفتتر از حالت عادی به نظر میرسد و حس گرما زیر انگشتان احساس میشود. (موقع معاینه زانو)
- مشکل رو به وخامت است و فاصلهی بین مچها افزایش مییابد.
- اگر فرزندتان موقع راه رفتن مشکل دارد، میلنگد یا در ناحیهی زانو درد را احساس میکند.
- اگر بعد از ۶ الی ۷ سالگی مشکل ضربدری شدن زانوها ایجاد شده است.
- اگر در کنار علائم دیگر، فرزندتان نسبت به نمودار طبیعی سنش وزن کمتر یا قد کوتاهتری دارد.
- اگر یک یا هر دو پا تحت تأثیر قرار گرفته است و ظاهر پاها نامتقارن است یا طول پاها متفاوت به نظر میرسد.
علت ایجاد زانوی ضربدری در کودکان چیست؟
اما چه دلایلی وجود دارد که کودکان درگیر مشکل پای ضربدری میشوند؟ اصلیترین دلایل این موضوع عبارتند از:
- شرایط یا بیماریهای ژنتیکی: مشکلاتی مثل دیسپلازی اسکلتی یا بیماری متابولیک استخوان مانند راشیتیسم میتواند باعث ایجاد زانوی ضربدری در کودکان شود. (دیسپلازی اسکلتی یک اختلال ژنتیکی است که در آن رشد طبیعی استخوانها، مفاصل و غضروفهای نوزاد با مشکل مواجه میشود. بیماری راشیتیسم یا نرمی استخوان هم به وضعیتی گفته میشود که استخوانهای کودکان نرم باقی میماند و حالت خمیده پیدا میکند.)
- اضافه وزن: چاقی و اضافه وزن در کودکان میتواند بر استخوانهای پا از جمله زانو فشار وارد کند و زانوها حالت ضربدری پیدا کنند؛ ناهنجاری در راه رفتن هم در این موارد دیده میشود.
- آسیب دیدن زانوها یا پاها: گاهی زانوی ضربدری در کودکان به دلیل آسیب دیدن پاها یا ضربه خوردن به آنها ایجاد میشود. به عنوان مثال آسیب دیدن ساق پا یا استخوان ران ممکن است باعث کج شدن یکی از زانوها به سمت داخل شود.
- استئومیلیت: استئومیلیت یک عفونت دردناک استخوانی است و تورم، احساس درد و قرمزی پوست از علائم اصلی آن محسوب میشود. (منبع)
- کمبود ویتامین D: همانطور که میدانید ویتامین D نقش پررنگی در سلامت استخوانها ایفا میکند و ممکن است مشکل زانوی ضربدری در کودکان ناشی از کمبود این ویتامین باشد. (منبع)
- شکستگی یکی از استخوانهای اطراف زانو: گاهی شکستگیهایی که قبلا در استخوانهای اطراف زانو ایجاد شده است میتواند باعث چرخش زانو به سمت داخل شود.
بیشتر بخوانید:
عوارض زانوی ضربدری در کودکان چیست؟
زانوی ضربدری در بلندمدت میتواند عوارض زیادی ایجاد کند و در سایر مفاصل و استخوانها هم منجر به ایجاد مشکلاتی شود. برخی از عوارض زانوی ضربدری عبارتند از:
- ایجاد ظاهر نامطلوب در پاها
- ایجاد مشکلاتی در راهرفتن یا لنگیدن هنگام قدم برداشتن
- کوتاهی قد به دلیل مشکلات استخوانها
- تقسیم شدن نابرابر وزن بدن بین پاها و به هم خوردن مرکز ثقل بدن
- به وجود آمدن مشکلاتی در مفاصل و کمتر شدن انعطافپذیری آنها
- ایجاد زمینه برای به وجود آمدن سایر مشکلات مربوط به زانو؛ مثل ساییدگی مفصل زانوها
- در رفتن مداوم کشکک زانو
- ایجاد مشکلاتی در سایر قسمتهای پا مثل انگشتان یا کف پا (مثلا ایجاد کف پای صاف)
- افزایش احتمال مبتلا شدن به آرتروز زانو
- ایجاد درد در ناحیهی زانو به دلیل قرارگیری نادرست استخوانها
- ناتوانی در انجام برخی از فعالیتهای ورزشی
- ایجاد درد در سایر قسمتهای پا و لگن
- کوتاهی تاندون آشیل
درمان زانوی ضربدری در کودکان
آیا زانوی ضربدری در کودکان یک مشکل جدی و غیرقابل حل است؟ پاسخ منفیست. در منابع معتبر بیان شده است که اکثر قریب به اتفاق کودکانی که مشکل زانوی ضربدری دارند، با روشهای طبیعی و تا حد بسیار خوبی درمان خواهند شد. حتی در مورد کودکانی که این مشکل در آنها شدیدتر است و به عمل جراحی نیاز پیدا میکنند، بهبودی تا حد زیادی حاصل میشود؛ زیرا روشهای جراحی زانوی ضربدری کاملا ایمن هستند و استخوانهای کودکان نسبت به بزرگسالان، سریعتر و بهتر بهبود مییابد.
البته لازم است بدانید که زانوی ضربدری در کودکان یک طیف است و بسته به شدت مشکل، درمانهای مختلفی وجود دارد. علاوه بر این، اگر فرزند شما بین ۲ تا ۶ سال سن دارد، احتمالا جای نگرانی وجود نخواهد داشت و خود به خود این مشکل رفع خواهد شد.
1_ استفاده از دارو و مکمل
اگر یک بیماری زمینهای باعث ایجاد زانوی ضربدری شده باشد، پزشک ابتدا به درمان آن بیماریها خواهد پرداخت و ممکن است از داروها و مکملها به عنوان قسمتی از پروسهی درمان استفاده کند. در مواردی که این مشکل خفیف بوده و ناشی از دلیل زمینهای نباشد، ممکن است پزشک با تجویز ویتامینهای تقویتکننده استخوانها و کلسیم، مسیر درمان را پی بگیرد.
بیشتر بخوانید:
2_ کاهش وزن
اگر کودک دچار اضافه وزن باشد، فشار اضافی وارد شده بر پاها و زانوها میتواند شدت مشکل را افزایش دهد؛ در این شرایط ممکن است پزشک کاهش وزن با تغذیهی اصولی و ورزش را توصیه کند. (حرکات ورزشی باید توسط فرد متخصص مشخص شود.)
3_ استفاده از ارتز یا بریس
ارتز به وسیلهای گفته میشود که در کفش قرار میگیرد تا هنگامی که کودک راه میرود، شیوهی قرار گرفتن و فشار آوردن پا بر زمین را اصلاح کند. در برخی از موارد ممکن است پزشک استفاده از بریس یا آتل را هم تجویز کند؛ بریس وسیلهای است که اطراف پا قرار میگیرد و حالت رشد استخوانها را اصلاح میکند.
4_ عمل جراحی
عمل جراحی معمولاً اولین اقدام برای درمان زانوی ضربدری در کودکان نیست؛ اگر روشهای دیگر جوابگو نباشد و کودک احساس درد و ناراحتی داشته باشد، ممکن است پزشک راه درمان را عمل جراحی تشخیص دهد. برای کودکان از روش جراحی هدایتشده استفاده میشود؛ در این روش، قطعهی فلزی کوچکی وارد زانو میشود تا به مرور زمان و با رشد پای کودک، استخوانها را به سمت جهت صحیح سوق دهد. سپس هنگامی که استخوان در حالت استاندارد قرار گرفت، جراحی دیگری برای خارج کردن قطعهی فلزی انجام میشود.
کلام آخر
به پایان مقالهی زانوی ضربدری در کودکان رسیدیم. در نهایت بهترین راهکار برای تشخیص اصولی مراجعه به پزشک متخصص است؛ اما معمولاً این موضوع در کودکان قابل درمان است و در بسیاری از موارد بدون عمل جراحی درمان خواهد شد.
منابع:
