یکی از جالبترین خاطرات مادرم از کودکی من، درمورد آرایشگاه رفتن است. شاید باورتان نشود؛ اما آنقدر جیغوداد کردم که مردم از خیابان صدایم را شنیده بودند و حتی یکی از آنها با پلیس تماس گرفته بود! خلاصه که یک شهر را بههمریخته بودم! آن زمان من حدود 3 یا 4 سال داشتم؛ همان سنی که اوج مقاومت و ترس کودکان از کوتاهکردن مو محسوب میشود. مادرم نمیدانست (و احتمالاً شما هم نمیدانید!) که ترس از کوتاه کردن مو در کودکان سنین 2 تا 6 سال معمول است و تنها راهحلش، صبر و همیاری والدین خواهد بود.
علت ترس کودکان از کوتاه کردن مو چیست؟
ترس کودکان از کوتاه کردن مو و سایر ترسهای اینچنینی نهتنها رایج هستند؛ بلکه یکی از نشانههای سلامت جسم و روان کودک محسوب میشوند. ضمن اینکه این ترسها عموماً موقتی هستند و مانند هر چیز دیگری، با کسب تجربه بهبود خواهند یافت. در ادامه، به برخی علل ترس کودکان از کوتاه کردن مو پرداختیم. این موارد ترکیبی از یافتههای روانشناسان، تجربیات والدین و اظهارات خود کودکان هستند.
- ترس از تغییر
- تجربه ترسناک “اولینبار”
- عدم اطمینان از نتیجه کار
- داشتن حس مالکیت نسبت به مو
- استفاده یک فرد غریبه از وسایل تیز
- خیس شدن مو و پشت گردن با آبپاش
- توجه بیش از حد و بوسیده و نوازششدن توسط غریبهها
- حضور در مکانی جدید و پر از محرکهای بصری، شنیداری و بویایی ناآشنا
- این حقیقت که برای کودکان، مو مانند یکی از اعضای بدنشان است و از تصور قطعشدن آن وحشت دارند.
ضمن آن که باتوجهبه تجربههای قبلی، کودک میداند که باید روی یک صندلی (که خیلی هم راحت نیست!) برای مدت طولانی بنشیند، صداهای ناراحتکننده و بلندی بشنود، تمام مدت به خودش در آینه خیره شود، سرش خیس شود و یک غریبه با یک وسیله تیز در فاصله بسیار کمی از او و گوشهایش قرار بگیرد. جدا از تمام این موارد، معمولاً این حس به کودک القا میشود که “باید کاملاً بیحرکت باشی، در غیر این صورت قیچی به گوش و صورتت آسیب میرساند.” خب اینکه آدم مجبور باشد در چنین شرایط پرخطری کاملاً بیحرکت بنشیند خیلی خوشایند نیست!
چگونه ترس کودکان از کوتاه کردن مو را کاهش دهیم؟
کوتاه کردن موی کودکان برای بیشتر والدین دشوار است؛ اما میدانید جمله رایج بین آنها چیست؟!
یعنی من حتی برای کوتاه کردن موی این بچه هم باید دردسر بکشم!
حق هم دارند؛ زیرا برای چنین کار سادهای، باید چنان استراتژیهایی بچینند که انگار قرار است به جنگ بروند! مسئله این جاست که اکثر ما قدرت شنوایی و درک کودکان را دستکم میگیریم؛ به همان نسبت، از تأثیر حرفها و اعمالمان روی آنها نیز غافل میشویم. این آمار چندان دقیق و قابلاستناد نیست، اما بسیاری از روانشناسان معتقدند ترس کودکان از کوتاه کردن مو در 80 درصد مواقع، ناشی از برخورد والدین است. در نتیجه، راهحل این ترس هم در دست خودمان خواهد بود:
1_ ترس کودک را به رسمیت بشناسید!
یکی از اشتباهترین رفتارهای والدین در قبال کودک، دستکم گرفتن احساسات آنها است. رمز ارتباط سالم بین والدین و کودک، همدلی آنها با کودک است. در این مرحله، شما باید زمان بگذارید و با فرزندتان صحبت کنید. توصیه میکنیم این گفتوگو را درست روز کوتاه کردن مو انجام ندهید، بلکه در بازههای زمانی مختلف بحثش را پیش بکشید و یک گفتوگوی کاملاً عادی با او داشته باشید. در جریان این گفتوگوها، نکات زیر را رعایت کنید:
- به کودک بفهمانید کاملاً متوجه شدهاید که مشکل او “ترس“ است، نه لجبازی و شما قصد تنبیه او را ندارید.
- به او بگویید ترسش را درک میکنید، این حس نامعمول نیست و خودتان هم در کودکی آن را تجربه کردهاید.
- از خاطرات ترس خود حین کوتاه کردن مو بگویید و کمی چاشنی طنز به آن اضافه کنید.
در نهایت، تحت هیچ شرایطی ترس کودک را مسخره نکنید و از گفتن این عبارات جدا خودداری کنید:
- پسر که از چیزی نمیترسد!
- مگر آرایشگاه رفتن ترس دارد؟
- دخترها که عاشق آرایشگاه هستند!
- مگر ما موهایمان را کوتاه کردیم، مردیم؟!
- ببین دخترخالهات چقدر بچه خوبی است و موهایش را کوتاه میکند!
بهخاطر داشته باشید برای کودکان، چیز ناآشنا مساوی است با ترس و خطر؛ زیرا کاملا با غرایضشان پیش میروند. ترس مشوق انسان برای محافظت از خود است؛ با دستکم گرفتن یا کمرنگ نشاندادن آن، ما توانایی کودک برای دفاع و محافظت از خودش را محدود میکنیم.
2_ کودک را سورپرایز نکنید!
همانطور که برای بیرون رفتن با دوستانتان از چند روز قبل برنامهریزی میکنید، برای آرایشگاه بردن کودک هم باید همین رویه را پیش بگیرید. این کار دو مزیت بزرگ دارد:
- کودک درک میکند آرایشگاه رفتن او یک مناسبت بهخصوص و استرسزا نیست و بخشی از رفتوآمدهای بیخطر روزانه محسوب میشود.
- با اطلاعدادن به کودک و دخیل کردن او در برنامهها، مانند یک “آدمبزرگ“ با او برخورد میکنید. این مسئله نهتنها باعث افزایش اعتمادبهنفس و حس کنترل او روی شرایط میشود، بلکه کودک حس میکند بهعنوان یک “آدمبزرگ”، باید رفتارش را بهتر مدیریت کند.
بهطورکلی، توصیههای ما به شرح زیر هستند:
- بین یک تا دو هفته قبل از تاریخ مقرر، به او اطلاع بدهید که قرار است موهایش کوتاه شود.
- اگر اولین تجربه کودک است، برایش توضیح دهید فضای آرایشگاه چگونه است و چهکارهایی قرار است انجام شود.
- هر بار که بیرون رفتید، ساختمان آرایشگاه را از دور به کودک نشان دهید و او را با محیط آشنا کنید.
3_ روند کوتاه کردن مو را برایش روشن کنید!
کودکان باتوجهبه تجربیات محدودشان از دنیا، میدانند که برخی اشیا به آنها آزار میرسانند؛ مانند دیوار، زمین، پایه مبل و از همه مهمتر، وسایلی مانند قیچی و تیغ که لبههای تیز دارند. معمولاً به کودکان در این سنوسال میآموزیم که استفاده از قیچی و ابزار تیز خطرناک است، نباید دم دستشان باشد و مهمتر از همه، نباید آن را سمت کسی بگیرند. فضای آرایشگاه تمام این آموختهها را نقض میکند! شما باید در عین حفظ این آموختهها، به کودک بفهمانید که:
هر ابزار خطرناکی، کاربردی دارد و در دست آدم درستش، آسیبی به کسی نخواهد رساند.
زمانی که ترس کودک از شی خطرناک را رفع کردید، باید به او بفهمانید کوتاه کردن مو فرایند دردناکی نیست. برای این مسئله، میتوانید بخشی از موهای خود را کوتاه کنید و به او نشان دهید. شاید حتی بتوانید بخشی از موهایش را در خانه کوتاه کنید تا ببیند که درد ندارد و با خیال راحت زیر دست آرایشگر بنشیند.
4_ مزایای کوتاه کردن بهموقع مو را برایش توضیح دهید!
دختر و پسر ندارد، همه دوست دارند آراسته و مورداحترام به نظر برسند. متأسفانه یا خوشبختانه، کودکی که موهایش نامرتب و بلند باشد موردتوجه منفی همکلاسیهایش قرار میگیرد. اگر بتوانید با حساست و ظرافت با این مسئله روبهرو شوید، میتوانید از آن به نفع خودتان استفاده کنید. به این مثالها توجه کنید:
- هر بار که مو را کوتاه میکنیم، قویتر، زیباتر و درخشانتر از قبل رشد خواهد کرد. (زیبایی)
- با کوتاه کردن بهموقع مو، معلم بهداشتتان خیلی خوشحال میشود. (مقبولیت)
- چقدر موهای همکلاسیات قشنگ شده بود. اسم مدلش چیست؟ (همرنگ جماعت شدن)
- آخرین بار که موهایم را کوتاه کردم همه دوستانم عاشقش شده بودند. (توجه و تحسین)
- توی این آبوهوا موی بلند حسابی دستوپاگیر است؛ مگر نه؟ نظرت چیست موهایمان را کوتاه کنیم؟ (دادن حق انتخاب به کودک برای بدنش)
5_ سالن مناسبی را برای کوتاه کردن مو انتخاب کنید!
در قسمت علت ترس کودکان از کوتاه کردن مو، به ناآشنا و بعضاً ناخوشایند بودن فضای آرایشگاهها اشاره کردیم. در صورت امکان، سالنهای اصلاح مخصوص کودکان را در شهرتان پیدا کنید. این سالنها معمولاً اسباببازی، تلویزیون، صندلیهای فانتزی و کادر مجربی دارند که مخصوصاً برای کوتاه کردن موی کودک آموزشدیدهاند. اگر سالنهای اینچنینی در شهرتان نیست، دو انتخاب دارید:
- با هماهنگی قبلی، در یک ساعت خلوت به آرایشگاه مراجعه کنید تا جنبوجوش این فضا کودک را برانگیخته نکند.
- از یک آرایشگر خواهش کنید کار کوتاه کردن مو را در خانه انجام دهد.
مورد دوم تنها در شرایطی توصیه میشود که بیرون بردن کودک غیرممکن باشد؛ در غیر این صورت، کودک عادت میکند با بداخلاقی به خواستههایش برسد. برای مدیریت بهتر این شرایط، وانمود کنید خودتان هم این ماه شرایط آرایشگاه رفتن ندارید و صرفاً به این دلیل اصلاح را در خانه انجام میدهید.
- بیشتر بخوانید: تربیت فرزند پسر
- بیشتر بخوانید: تربیت فرزند دختر
6_ با کودک نجنگید!
دعوا، بداخلاقی، تنبیه و مهار اجباری کودک تنها اوضاع را بدتر خواهد کرد. شاید در همان لحظه که داد میزنید، کودک ساکت شود و شاید اگر بهزور ثابت نگهش دارید، آرایشگر سریع اصلاح را تمام کند؛ اما به این کار میگویند پاککردن صورتمسئله! شما نهتنها ترس کودک از شرایط را برطرف نکردید، بلکه با انجام رفتارهای تهاجمی، به این ترس دامن زدید.
شما نمیتوانید ترس کودکان از کوتاه کردن مو را با ترساندن آنها از بین ببرید! تنها اصلاحی که به کودک میآموزد چیزی برای ترسیدن وجود ندارد، اصلاحی است که کودک در روند آن ترس را تجربه نکند! (منبع: Baby Center)
در این مرحله، دیگر ترس کودک از آرایشگاه محدود به بو، ابزار و غریبهها نمیشود؛ بلکه فکر میکند با هر بار ورود به آرایشگاه، والدین با او برخورد بدی خواهند داشت. این مسئله میتواند در ناخودآگاه او نهادینه شود و در نهایت، مشکلی مانند فوبیا فضای آرایشگاه را ایجاد کند.
- بیشتر بخوانید: فرزند پروری چیست؟
- بیشتر بخوانید: نقش مادر در فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: اختلالات دفع ادراری در کودکان
- بیشتر بخوانید: با دکتر بازی بچه ها چه برخوردی کنیم؟
7_ فضای آرایشگاه را دلپذیر کنید!
در بخشهای قبل درمورد ضرورت مراجعه به یک سالن مخصوص کودکان اشاره کردیم؛ اما این امکان برای همه فراهم نیست. به همین علت، باید خودتان دستبهکار شوید! قبل از هر چیز، سالنی پیدا کنید که فضای زیبایی داشته باشد، مدیر آن با کودکان مشکلی نداشته باشد و با نیازهای بهخصوص آنها کنار بیاید. سپس نکات زیر را اجرا کنید:
- قبل از ورود کودک به آرایشگاه، صندلی رزرو شده را با یک کاور کارتونی و خوشرنگ بپوشانید تا نشانش دهید این قسمت مخصوص او است.
- لباسهای راحت به او بپوشانید.
- وسایل اصلاح مخصوص کودکتان را همراه داشته باشید و از آرایشگر بخواهید تنها از آنها استفاده کند. تمام وسایل را جلوی کودک بچینید تا مطمئن باشد همگی مال خودش و ایمن هستند.
- حین کوتاه کردن مو یکی از اسباببازیهای موردعلاقهاش را بیاورید و با او بازی کنید.
- حتما روی صندلی کنار کودک بنشینید و در صورت امکان، موهای خودتان را هم اصلاح کنید تا کودک حس کند در حال انجام یک کار مخصوص آدمبزرگها است.
- اگر کودک خیلی بدقلقی کرد، او را در آغوش بگیرید و از آرایشگر بخواهید در همان حال اصلاح را انجام دهد.
- حین اصلاح، از فعالیتها و سرگرمیهایی استفاده کنید که کودک را منفعل میکنند؛ مانند تماشای کارتون یا بازی با تلفن همراه.
- در صورت امکان، از آرایشگر خواهش کنید کار اصلاح کودک شما را همزمان با یک کودک دیگر انجام دهد تا استرس او کم شود.
- کودک را مقابل آینه ننشانید؛ ممکن است با دیدن صورت ترسیده خود و ابزار تیز آرایشگر، ناآرامتر شود.
8_ برای کاهش ترس کودکان از کوتاه کردن مو به بازی متوسل شوید!
مطمئنم حداقل یکبار با کودکتان معلمبازی کردهاید؛ یعنی او معلم شود، شما دانشآموز و یک کلاس درس فرضی داشته باشید. حتی برخی والدین تخته وایتبرد کوچکی هم برای این بازی خریداری میکنند. اگر کودکتان به این بازیها علاقه دارد، یکبار هم شما پیشنهاد بازی بدهید: آرایشگاه بازی!
در مراحل اولیه آرایشگاه بازی، شما باید مشتری باشید و او آرایشگر؛ زیرا هدف ما این است که کودک بفهمد آرایشگر به کسی آسیب نمیرساند. هنگامی که خودش در این جایگاه قرار بگیرد، بهتر این مسئله را درک خواهد کرد. در مراحل بعدی، شما آرایشگر باشید و او مشتری. در این مرحله، باید صدای آبپاش، صدای ماشینهای اصلاح و قیچی را دربیاورید و مانند یک آرایشگر واقعی، با کودک گپ بزنید و نظرش را بپرسید.
این فضاسازیها باعث میشود آرایشگاه رفتن مانند سایر کارهای معمول، عادی به نظر برسد. البته اگر اجرای این بازیها برایتان دشوار است یا کودک مایل به بازیهای اینچنینی نیست، میتوانید اسباببازیهای آرایشگاهی بخرید؛ از آنهایی که چند قیچی و وسیله اصلاح به همراه یک عروسک با موهای بلند دارند! شاید بتوانید سناریو را بهگونهای بچینید که یکی از شما با عروسک به آرایشگاه مراجعه میکند و از آرایشگر میخواهد موی فرزندش را کوتاه کند!
- بیشتر بخوانید: تست فرزندپروری رایگان
- بیشتر بخوانید: بوی بد پای کودک
- بیشتر بخوانید: کوتاهی قد در کودکان
- بیشتر بخوانید: عزت نفس در کودک
9_ ترس کودکان از کوتاه کردن مو را با آوردن مثال عینی بهبود ببخشید!
مثال عینی یعنی همان چیزی که آدم بهصورت روزانه میبیند و آن را بهعنوان یک اصل کلی پذیرفته است. بهعنوانمثال، کودک به چشم میبیند که هر روز شما برای کار از خانه خارج میشوید، خانه را مرتب میکنید یا گاهی خانوادگی بیرون میروید و دوری میزنید. تفاوت این فعالیتها با کوتاه کردن مو، در معمول بودن آنها است. شما هر روز موهایتان را کوتاه نمیکنید؛ بنابراین هر بار انجام آن مانند یک وظیفه یا کار بزرگ است که کودک را میترساند. در درجه اول، باید قبح ماجرا را برای او بریزید:
- از آرایشگاه رفتن خودتان و دوستانتان بهراحتی در خانه صحبت کنید،
- هر از چند گاهی به آرایشگاه بروید و تغییر چشمگیری در موهای خود ایجاد کنید.
سپس نوبت عادیسازی است:
- موهای خود و همسرتان را در خانه کوتاه کنید،
- فیلم یا سریالهایی را تماشا کنید که حداقل یک صحنه آرایشگاهی دارند،
- از محتواهای آموزشی کودکانه دررابطهبا کوتاهی مو و بهداشت استفاده کنید،
- از پدر فرزند بخواهید گاهی از ریشتراش یا کلیپر خانگیاش استفاده کند تا کودک به صدای آن عادت داشته باشد،
- ویدئوهای بانمک از کودکانی که در حال اصلاح موی هستند را در اینستاگرام یا یوتیوب پیدا کنید و آنها در بازههای زمانی مختلف را به کودک نشان دهید.
10_ ترس کودکان از کوتاه کردن مو را با پاداش مدیریت کنید!
بهترین روش کاهش ترس برای کودکی که هنوز درک درستی از دنیای اطرافش ندارد، پرت کردن حواس است! و چه چیزی بهتر از:
- خوراکیهایی که معمولاً اجازه خوردنشان را ندارد؛ مانند چیپس، پفک یا نوشابه
- خوراکیهایی که سرگرمش میکنند؛ مانند آبنباتها
- فعالیتهایی که از آنها لذت میبرد؛ مانند بازی با تلفن همراه و تماشای تلویزیون
ضمن آن که میتوانید به او قول دهید هر وقت کارش تمام شد:
- با همدیگر بستنی میخورید،
- او را به پارک یا شهربازی میبرید،
- بازی موردعلاقه اش را بازی میکنید،
- یکی از اسباببازیهای موردعلاقه یا لوازمالتحریر برایش میخرید.
کوتاه کردن مو یک کار طبیعی، معمول و وظیفه بهداشتی هر انسان است؛ دقت کنید کودک را بهگونهای عادت ندهید که برای انجام وظایفش، پاداشهای بهخصوص دریافت کند. این مرحله باید بادقت و ظرافت کامل انجام شود و تنها روی آرامکردن کودک برای ازبینبردن یک رفتار نادرست تمرکز داشته باشد؛ نه کمک به ایجاد یک الگوی مخرب جدید!
- بیشتر بخوانید: سبک های فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: خطاهای فرزند پروری
سایر روشهای کاهش ترس کودکان از کوتاه کردن مو به شرح زیر هستند:
- در صورت امکان، با والدین یکی از دوستان کودک هماهنگ کنید و آنها را با هم به آرایشگاه ببرید.
- بررسی کنید کودکتان در چه ساعاتی از روز حس و حال بهتر و انرژی بالاتر دارد؛ در همان ساعات وقت آرایشگاه رزرو کنید.
- اگر عامل ترس کودک صدای ماشین اصلاح و قیچی است، باید او را به این صداها عادت بدهید. کاردستی درست کنید تا صدای قیچی مدام شنیده شود یا مخلوطکن و سایر وسایل اینچنینی را روزانه روشن کنید.
- حین آببازی در وان، غذاخوردن یا زمان خواب دستهدسته موهایش را کوتاه کنید.
- کوتاهی را بهصورت مرحلهبهمرحله انجام دهید تا نه به شما فشار بیاید و نه به کودک.
- کودک را روی تاب بگذارید و هر بار که عقب میآید، دستهای را بهسرعت کوتاه کنید. در این مورد، باید بسیار حواستان را جمع کنید و به نحوه نگهداشتن قیچی توجه داشته باشید.
تمام این موارد در حد توصیه هستند و ممکن است خواسته یا ناخواسته، برخی رفتارهای نامناسب کودک شما را تشدید کنند. توصیه اصلی ما، مراجعه به روانشناس کودک و دریافت کمک حرفهای و شخصیسازیشده است؛ اما اگر امکان یا تمایل انجام این کار را ندارید، این روشها امتحان خودشان را پس دادهاند!
در صورتی که هیچکدام از این توصیهها مفید واقع نشدند و کودک به اصلاح تن نداد، عقبنشینی کنید! زمانی که کودک تا این حد مقاومت میکند، یعنی به هر علتی، دچار اضطراب، ترس و استرس شدیدی شده است. اصلاح را عقب بیندازید تا اضطراب کودک برطرف شود و هفته بعد دوباره تلاش کنید.
کلام آخر
در زمینه ترس کودکان از کوتاه کردن مو، به خاطر داشته باشید که بهترین راه کمک به کودک برای غلبه بر ترسش، همدلی و احترام از جانب شما خواهد بود. شما نباید کودک را “مجبور” کنید با ترسش روبهرو شود؛ اما درعینحال، نباید بهگونهای رفتار کنید که فکر کند اجتناب از مشکل، راهحل درستی است. کودک باید بداند شما “هوایش را دارید” و او “تنها” نیست.
منابع:
