خشم و عصبانیت یک احساس طبیعی است و همه کودکان آن را تجربه میکنند. معمولا خشم زیاد نشانهای از ناامیدی و ناراحتی است که دلایل بسیاری در آن نقش دارند. کنترل خشم در کودکان اهمیت زیادی دارد و عدم کنترل به ویژه در کودکان بالای هشت سال میتواند خطرناک و نگرانکننده باشد. در این مقاله، دلایل بروز خشم در کودکان و راههای کنترل خشم کودک را به طور کامل بررسی کردیم. اولین قدم برای والدین این است که محرکهای خشم فرزند خود را شناسایی و محدود کنند.
علت عصبانیت مداوم کودکان چیست؟
والدین برای کنترل خشم کودکان باید ابتدا علت آن را پیدا کنند. خشم و عصبانیت در کودکان دلایل مختلف درونی و محیطی دارد که ژنتیک، آسیبهای دوران کودکی و شیوههای فرزند پروری ناسالم در ایجاد این خشم نقش عمدهای ایفا میکنند. در اینجا، علتهای احتمالی عصبانیت مداوم کودکان را بررسی خواهیم کرد. به خاطر داشته باشید که پیدا کردن آنچه که کودکان را خشمگین میکند، میتواند در کاهش و کنترل خشم کودکان تاثیر بسیاری بگذارد.
1_ شرایط سلامت روان
خشم فراتر از احساسات دیگر، میتواند در بیماریها و اختلالات نیز ظاهر شود. اختلالاتی از جمله اختلال وسواسی فکری عملی (OCD)، اختلال بیش فعالی (ADHD)، سندروم توره (Tourette) و اوتیسم از علتهای سلامت روان در بروز خشم در کودکان هستند.
2_ ژنتیک و عصبانیت کودکان
در برخی از موارد علت خشم کودکان ژنتیکی و ارثی است. به همین دلیل، در بعضی از خانوادهها خشم یک ویژگی برای افراد است و بیشتر از دیگران مستعد عصبانیت هستند.
3_ بیماری و مشکل در کنترل خشم در کودکان
برخی از بیماریها مانند پانداس (PANDAS) اختلالهای عصب روانشناختی ایمنی خودکار در کودکان است. این بیماری مرتبط با عفونتهای استرپتوکوک است و یک بیماری خودایمنی به شمار میرود. کودکان مبتلا به بیماری پانداس معمولا پرخاشگر و عصبانی هستند.
4_ تروما و آزار
یکی دیگر از علتهای بروز خشم و عصبانیت در کودکان، تجربه تروما، آزار و بیتوجهی است. این تجربیات نامطلوب میتواند سطوح قابلتوجهی از خشم را در کودکان ایجاد کرده و در موقعیتهای مختلف و حتی غیرمرتبط بروز کند.
- بیشتر بخوانید: لجبازی کودک
- بیشتر بخوانید: اختلال لجبازی در کودکان
- بیشتر بخوانید: با کودک لجباز خود چه کنم
- بیشتر بخوانید: با دکتر بازی بچه ها چه برخوردی کنیم؟
5_ اختلال در عملکرد خانواده
خانواده تاثیر بسیاری در بروز خشم و سرخوردگی کودکان دارد. اختلال عملکرد خانواده مانند عدم برآورده کردن نیازهای عاطفی و روانی، عدم ارتباط سالم با اعضای خانواده، ناتوانی در حل مشکلات و استفاده از روشهای ناعادلانه و غیرمنطقی در تنبیه کودکان، باعث بروز خشم، عصبانیت و سرخوردگی آنها خواهد شد. در چنین خانوادههایی، کودکان به دلیل عدم احساس امنیت و حمایت، دچار خشم و عصبانیت میشوند.
6_ سبکهای فرزند پروری
زمانی که والدین از شیوههای ناسالم، ناکارآمد و نامناسب برای فرزند پروری استفاده کنند، کودک احساس میکند که کسی صدای او را نمیشوند. در نتیجه، کودک برای مقابله با ناامیدی خود، خشمگین و عصبانی میشود.
7_ بیماریهای جسمی
زمانی که کودک درگیر بیماریهای جسمی است، درد و ناراحتی تحریکپذیری او را افزایش میدهند. کودک تحمل کمتری دارد و به دلیل درد و بیماری، خشمگین و عصبانی میشود.
8_ چالشهای عاطفی و رفتاری
کودکان یاد میگیرد که در طول زمان احساسات و عواطف خود را کنترل کنند. زمانی که کودک با چالشهای مهمی در زندگی روبرو میشود و از نظر عاطفی تحت فشار قرار میگیرد، با عصبانیت و خشم پاسخ میدهد.
9_ شخصیت و خلق و خو
برخی از افراد با تحمل کمتری نسبت به فشار و چالشهای زندگی به دنیا میآیند. شخصیت این افراد طوری است که مستعد تحریکپذیری، عصبانیت و خشم هستند.
10_ اضطراب
یکی دیگر از علتهای عصبانیت در کودکان، اضطراب است. برخی از کودکان در مدیریت علائم اضطراب ناتوان هستند و این ناتوانی خود را با خشم و عصبانیت پاسخ میدهند.
- بیشتر بخوانید: لجبازی شدید کودک
- بیشتر بخوانید: لجبازی بچه سه ساله
- بیشتر بخوانید: سن لجبازی در کودکان
- بیشتر بخووانید: گاز گرفتن کودک چه دلیلی دارد؟
نشانه های کودک خشمگین چیست؟
علائم و نشانههای کودک خشمگین با توجه به سن، سطح رشد کودک و سلامت روان او، متفاوت هستند. با این حال، نخستین سرنخ از کودک خشمگین، نشانههای رفتاری و ارتباطی است. اگر فرزند شما همیشه عصبانی و منفی است، باید دلیل خشم او را بیابید. علائم زیر نشان میدهند که کودک شما مشکلات خشم دارند و در کنترل خشم کودک به شما کمک خواهند کرد.
1_ اختلال در زندگی و پویایی خانواده
همانطور که کودک بزرگ میشود، یاد میگیرد تا احساسات خود را مدیریت کند. بنابراین، والدین برای ارزیابی و بررسی رفتار کودک، باید به سطح رشد او نیز توجه کنند. راضی کردن کودک برای جلوگیری از خشم، قرار دادن اولویتها و خواستههای کودک خشمگین برای حفظ آرامش، از اشتباهات والدین است. زیرا باعث میشود که مشکلات مربوط به خشم و عصبانیت در درازمدت افزایش یابد و شدت پیدا کند.
2_ پرخاشگری و عصبانیت نسبت به دیگران
یکی دیگر از نشانههای کودک خشمگین، پرخاشگری و رفتار خشن با دیگران است. این رفتار باید به طور جدی مدیریت و کنترل شود. این رفتارها شامل موارد زیر هستند:
- رفتار خصمانه با دیگران به هدف آسیب رساندن به فرد یا اشیا
- واکنشهای شدید و غیرقابل کنترل
- رفتارهای تهاجمی
- تحریک عمدی دیگران برای درگیری لفظی و دعوا
- استفاده از خشم و عصبانیت برای به دست آوردن خواستهها
- نادیده گرفتن قوانین و بیتوجهی به خطرات در اثر پرخاشگری
3_ ناامیدی در هنگام شکست
همه افراد هنگام شکست و ناتوانی در حل مشکلات ناراحت و عصبانی میشوند.زمانی که کودک واکنش بیش از حدی نسبت به یک موضوع نشان دهد، ممکن است مشکلی وجود داشته باشد. پرخاشگری و عصبانیت ناشی از ناامیدی برای کودکان مخرب هستند.
- بیشتر بخوانید: فرزند پروری چیست؟
- بیشتر بخوانید: سبک های فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: خطاهای فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: مراحل رشد جنسی کودک
4_ رفتارهای ناپخته و غیرمنتظره
زمانی که کودک در سنین پایین و حدود دو سالگی است، برای ابراز احساسات مانند خستگی یا گرسنگی، خشم خود را بروز میدهد. همانطور که کودک رشد میکند، این هیجانات تنظیم و کنترل میشود. رفتارهای پرخاشگری محدودیت دارند و از سنین ۱۰ تا ۱۲ سالگی به بعد، هر چه این رفتارها بیشتر باشد، به نظر والدین ناپخته میآید و باید به طور عمیقی مورد بررسی قرار بگیرند.
5_ معلمان توانایی کنترل کودک را ندارند
معلمان تجربه بسیاری در مورد کودکان دارند. آنها سطوح مختلفی از احساسات عادی تا غیرطبیعی کودکان را تشخیص میدهند. اگر معلم یادداشتی برای شما مبنی بر کنترل نکردن کودک ارسال کرده است، آن را نادیده نگیرید.
6_ کودک به خود و دیگران آسیب میرساند
رفتار کودک زمانی که خشمگین میشود بر خود و دیگران تاثیر دارد. به عنوان مثال، ممکن است کودک خود را روی زمین پرتاب کردن و مشتهای خود را بکوبد. اسباببازیها را پرتاب کند و یا به دنبال شکستن لوازم است. این باعث میشود که کودک در آینده دچار مشکلات جدی شود.
7_ مشکل و اختلال در روابط اجتماعی
کنترل خشم در کودکان به حفظ روابط آنها نیز کمک بسیاری میکند. یکی از نشانههای کودک خشمگین در سنین پایین، مشکل در روابط با کودکان و همبازیهایش است. کودک آنقدر خشمگین و عصبانی است که رفتارهای پرخاشگرانه با سایر کودکان دارد و آنها از تعامل با او خودداری میکنند. بنابراین، کودک به علت عصبانیت نمیتواند با همسالان خود کنار بیاید و از اجتماع طرد میشود. این میتواند تاثیر منفی قابلتوجهی بر رشد کودک بگذارد.
- بیشتر بخوانید: لجبازی در کودکان سندروم داون
- بیشتر بخوانید: لجبازی کودک یک ساله
- بیشتر بخوانید: قطع شیر شب نوزاد
- بیشتر بخوانید: دروغ گویی در بچه ها
8_ ناامیدی مکرر
احساس ناامیدی در کودکان خردسال طبیعی است، اما این احساس با افزایش سن و مهارتهای کودک باید کاهش پیدا کند. کودک خردسال به راحتی عصبانی میشوند و با افزایش استقلال و مهارتها، میزان ناامیدی آنها کاهش پیدا میکند. اگر ناامیدی کودک همچنان در سطح بالایی باقی بماند و به راحتی عصبانی شود، والدین باید آن را بررسی کنند. این کودکان در هنگام تحصیل یا ناتوانی در انجام کارها، احساس ناامیدی و عصبانیت بیشتری خواهند داشت.
راه های کنترل خشم در کودکان چیست؟
احساس خشم و عصبانیت برای کودکان وحشتناک است. برای مدیریت و کنترل خشم در کودکان باید راههای موثری را دنبال کنید. کنترل خشم را آغاز کنید و ذهن را در حالت آرام و بدون فشار قرار دهید. بهترین راه برای کمک به مسائل خشم، پیشگیری است. راههای مختلفی برای کنترل و کاهش خشم در کودکان وجود دارد که در اینجا آنها را بررسی خواهیم کرد.
1_ دارو درمانی برای مهار اختلالات کودک استفاده میشود
یکی از راهکارهای پزشکی برای درمان خشم کودکان، مصرف دارو است. داروها علائم و اختلالات زمینهای را کاهش میدهند. اما بهترین راهحل این است که با مهارتهای رفتاری خشم کودک کنترل شود.
2_ محرکها و علائم خشم را شناسایی کنید
در مرحله نخست از کنترل خشم کودک، باید علت، نشانهها و محرکها را شناسایی کنید. با شناسایی آنها میتوانید به بهترین و سالمترین شکل با خشم کودک مقابله کنید.
3_ در مقابل خشم کودک آرام بمانید
یکی از روشهای تاثیرگذار در کنترل خشم کودک، آرامش والدین است. زمانی که شما احساسات خود را کنترل کنید، میتوانید آموزش و پاسخ بهتری به خشم کودک خود دهید. اگر پاسخ خشمگینانه و متقابلی از خود بروز دهید، کودک نیز تمایل به تشدید پرخاشگری خواهد داشت. با حفظ آرامش میتوانید علاوه بر آموزش صحیح، الگوسازی را نیز در تربیت کودک قرار دهید.
4_ سلامت جسمانی را در اولویت بگذارید
اگر کودک در مورد مدیریت خشم خود نگران است، اقدامات اولیه را فراموش نکنید. عوامل اصلی از جمله رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی و خواب کافی تاثیر بسیاری در کنترل خشم کودکان دارند. والدین باید توجه ویژهای به این عوامل داشته باشند.
5_ الگوی مثبت را فراموش نکنید
افرادی مانند والدین، معلمان، مشاوران و سایر بزرگترهای قابل اعتماد برای کودک، تاثیر بسیاری در کنترل خشم او خواهند داشت. کودک رفتار این افراد را الگوی خود قرار میدهد و تحسین میکند. بنابراین، با الگو برداری از رفتار مثبت بزرگترها، مدیریت خشم برای کودک آسانتر خواهد شد.
6_ تکنیک تنفس را به کودک آموزش دهید
یکی دیگر از راههای کمک به مدیریت خشم کودک، آموزش تنفس است. تنفس عمیق و شماری یک تا ده میتواند شدت عصبانیت او را کاهش دهد. این کار باعث میشود قدرت کودک در مدیریت خشم افزایش پیدا کند و پاسخ درستی به محرکهای افزایش خشم دهد.
- بیشتر بخوانید: اصول فرزند پروری نوجوان
- بیشتر بخوانید: فرزند پروری آدلر
- بیشتر بخوانید: لجبازی کودکان دوقلو
- بیشتر بخوانید: علت تحریک در کودکان
7_ برای سرگرمیهای کودک وقت بگذارید
برای کاهش و کنترل خشم در کودکان، به فعالیتهایی که کودک از آن لذت میبرد، توجه کنید و برای آن وقت بگذارید. این فعالیتها شامل وقت گذراندن با دوستان، تماشای فیلم مورد علاقه، خواندن کتاب، حمام کردن، فعالیتهای بدنی و خوردن غذای مورد علاقه هستند.
8_ به کودک برای شناسایی احساسات کمک کنید
به کودک خود یاد بدهید که احساسات خود را نام ببرد. کودک با شناسایی احساسات خود قبل از هر اقدامی مکث و تامل میکند. این باعث میشود که کودک با شناخت احساسات خود، کنترل بهتری بر روی آنها داشته باشد.
9_ عصبانیت کودک را بپذیرید
خشم یک احساس قدرتمند و طاقتفرسا برای کودک است. اگر شما به عنوان والدین جملاتی مانند تو واقعا عصبانی نیستی را به کار ببرند، این باعث عدم حمایت کودک خواهد شد. اما جملاتی مانند بله من تو را درک میکنم و میفهمم که چرا به این علت عصبانی هستی، میتواند حمایت فوقالعادهای از کودک باشد که راهی سالم برای بیان احساسات کودک خواهد بود.
10_ از تربیت مثبت کودک استفاده کنید
والدین برای کنترل خشم کودکان میتوانند از تربیت مثبت بهره بگیرند. تربیت مثبت به گونهای است که آنها به صحبتهای کودک در مورد رفتارش گوش میدهند و پیامدهای طبیعی و منطقی رفتار نادرست را به او میگویند. والدین کمک میکنند که کودک رفتار مطلوبی را به جای خشم انتخاب کند و از اشتباهات خود درس بگیرد.
- بیشتر بخوانید: اختلال لجبازی در کودکان
- بیشتر بخوانید: لجبازی کودک دو ساله
- بیشتر بخوانید: لجبازی در کودکان اوتیسم
- بیشتر بخوانید: برخورد صحیح با خودارضایی کودکان
11_ محرکهای خشم را محدود کنید
همانطور که کودک خود را میشناسید، محرکهایی که باعث ناامیدی، خشم یا عصبانیت او میشود را شناسایی کنید. سعی کنید تا حد امکان این محرکها را محدود کنید. اگر محرکی اجتنابناپذیر است، برای رویارویی کودک با آن زمان بگذارید. به کودک کمک کنید تا مهارت مدیریت خشم خود را تمرین کند تا در مواجه با این محرکها از آن استفاده کنند.
12_ الگوی فرزند خود باشید
همیشه به خاطر داشته باشید که بهترین معلم و نخستین الگو برای کودک، شما هستید. زمانی که در موقعیتهای استرسی و ناامیدی هستید، مهارتهای تنظیم هیجانی را با فرزند خود نیز تمرین کنید. کودک آرامش شما را میبیند و با الگوبرداری از شما، پاسخ مثبتی به خشم خود خواهد داد.
13_ در مقابل خشم کودک تسلیم نشوید
اگر کودک شما عصبانیت و خشم زیادی از خود بروز میدهد، تسلیم نشوید. خواسته کودک برای پایان دادن به خشم را اجرا نکنید و مقاومت کنید. با تسلیم شدن به آنها میآموزید که با عصبانیت میتوانند به خواسته خود دست پیدا کنند. بنابراین، از خشم و عصبانیت به عنوان راهی برای رسیدن به تمایلات خود، استفاده خواهند کرد.
14_ مهارت حل مسئله را به کودک خود آموزش دهید
هنگامی که کودک ناراحت نیست، به او کمک کنید که احساسات خود را با شما به اشتراک بگذارد. از کودک خود بپرسید که چه احساسی دارد و فکر میکند چگونه میتوان این مشکل را حل کرد. مهارتهای حل مسئله تاثیر بسیاری در کاهش خشم دارد و تمرین آن میتواند مشکلات کودک را حل کند.
15_ رفتار مثبت کودک را تحسین کنید
زمانی که کودک توانایی خاموش کردن خشم خود را پیدا کرد، بهتر است او را تشویق کنید. تلاشهای کودک شامل بیان احساسات، آرام بودن و سعی در پذیرش مشکل قابل تحسین است و والدین باید او را تشویق کنند.
16_ کلمات را به کودک خود آموزش دهید
یکی از روشهای دیگر برای کنترل خشم، استفاده از کلمات است. به کودک خود یاد بدهید که برای بیان احساسات، از کلمات استفاده کنند. کلماتی مانند صبوری، آرامش، شادی، ناامیدی، عصبانیت و غمگینی به کودکان کمک میکند تا احساسات را راحتتر بیان کرده و به جای خشم از کلمات استفاده کنند. به کودک خود بگویید که تو واقعا صبور و آرام هستی و تلاش فوقالعادهای داری! من تلاش تو را میبینم.
- بیشتر بخوانید: لجبازی پسر بچه ده ساله
- بیشتر بخوانید: فرزند پروری بعد از طلاق
- بیشتر بخوانید: تربیت کودک مستقل
- بیشتر بخوانید: تربیت کودک حسود
17_ پیامدهای رفتاری را به کودک بگویید
زمانی که کودک شروع به پرخاشگری و بدرفتاری میکند، پیامدهای کارهای او را توضیح دهید. کودک باید یاد بگیرد که میان رفتار و پاسخی که میدهد، رابطه مستقیمی وجود دارد. به عنوان مثال، کودک با پرخاشگری لوازم را به سمت دیوار پرتاب میکند. والدین او را به مدت 15 دقیقه از تماشای تلویزیون منع میکنند. آنها به کودک خود میگویند چون بشقاب را به سمت دیوار پرتاب کردهای، 15 دقیقه وقت استراحت به تو میدهم. با این کار کودک متوجه اشتباه خود خواهد شد.
کلام آخر
والدین نقش کلیدی در تربیت و مهار احساسات در کودکان دارند. شناسایی مهارتها میتواند در کنترل خشم کودکان تاثیر شایانی داشته باشد. در این مقاله، دلایل بروز خشم در کودکان، نشانهها و روشهای کنترل خشم را بررسی کردیم. با رعایت این نکات میتوانید فرزند خود را آرام کنید و برای افزایش سلامت روان به او کمک کنید. در صورتی که در رابطه با علائم کنترل خشم در کودک خود نگران هستید، با یک متخصص در این حوزه ارتباط بگیرید تا از سلامت روان کودک مطمئن شوید.
منابع:
