خواب نوزاد نارس از چه زمانی تنظیم می‌شود؟ نوزادان نارس شرایط متفاوت‌تری نسبت به نوزادانی که در زمان معین به دنیا آمده‌اند، دارند. شرایط ویژه‌ی پزشکی، نارس بودن، زردی، کمبود انرژی و … از دلایلی است که موجب می‌شود نوزاد به خواب بیش‌تری نیاز داشته باشد.

اما عادت‌سازی برای نوزادان در اکثر امور قابل انجام است؛ ما می‌توانیم به مرور روال‌های ثابت و منظمی برای تغذیه و خواب نوزادان زودرس ایجاد کنیم. در ادامه‌ی این مقاله به طور مفصل به موضوع خواب نوزادان نارس می‌پردازیم.

میزان خواب مورد نیاز برای نوزادان زودرس

به صورت کلی نمی‌توان نسخه‌ی ثابتی برای تمام نوزادان پیچید و هر نوزادی، فارغ از نارس بودن یا نبودن او، نیاز‌ها و الگوی خواب متفاوتی دارد. اما آن‌چه واضح است این است که نوزادان نارس نسبت به نوزادانی که در تاریخ مورد انتظار به دنیا آمده‌اند، به خواب بیش‌تری نیاز دارند.

در سایت www.pampers.co.uk نوشته شده که:

نوزادان در حالت عادی ۷۵ درصد از روز را در خواب می‌گذرانند و این زمان برای نوزادان نارس به ۹۰ درصد می‌رسد.

در منبع دیگری نوشته شده که نوزادان نارس ممکن است ۱۸ تا ۱۹ ساعت در روز بخوابند و نسبت به نوزادان دیگر شب‌بیداری بیش‌تری دارند.

در سه‌ماه‌ی سوم بارداری جنین شروع به ایجاد الگوهای خواب می‌کند و ممکن است در پارت‌های دوساعته بخوابد؛ او در محیط گرم و نرم رحم از شرایط ایده‌آلی برخوردار است و می‌تواند در آرامش، سیر رشد شناختی و فیزیکی را بگذراند تا برای دنیای بیرون آماده شود.

اما هنگامی که نوزاد زودتر از موعد از رحم خارج می‌شود، با چالش‌های بیش‌تری روبه‌رو خواهد بود و نیاز است مراحل انتهایی رشد داخل رحم را در محیطی خارج از رحم داشته باشد؛ در نتیجه به خواب بیش‌تری احتیاج دارد.

راستی، ما یک مقاله با عنوان «خواب زیاد نوزاد» هم داریم. اگر درباره خواب زیاد نوزادتان نگران هستید، می‌توانید این مقاله را هم بخوانید.

علت زیاد خوابیدن نوزاد نارس

خواب کلید رشد شناختی و فیزیکی نوزادان است؛ در حین خواب است که اطلاعات دریافت شده توسط مغز سازمان‌دهی و ذخیره‌سازی می‌شوند و ذهن و جسم نوزاد فرصت ریکاوری پیدا می‌کند. اصلی‌ترین علت زیاد خوابیدن نوزاد نارس عبارتند از:

1ـ نوزادان نارس شرایط ویژه‌تری دارند

همان‌طور که در بخش مقدمه گفتیم، نوزادانی که زودتر از تاریخ مقرر به دنیا می‌آیند، باید مراحل نهایی رشد را در محیطی خارج از رحم بگذرانند و الگوی خواب متفاوت یا بعضاً نامنظمی دارند. معمولاً نوزادان نارس تا ۲ ماه بعد از تولد زمان کم‌تری بیدار هستند و تعداد چرت‌های بیش‌تر با بازه‌های زمانی کوتاه‌تری دارند.

میزان نارس بودن نوزاد و نیازهای پزشکی خاص او، بر مدت زمان خواب تأثیر می‌گذارد. به صورت طبیعی نوزادان نارس انرژی کم‌تری دارند و استراحت کافی برای رشد و بالا رفتن سطح انرژی آن‌ها ضروری است.

نکته‌ی کنکوری:

گفته می‌شود که بهتر است «سن تعدیل شده»ی نوزاد زودرس را محاسبه کنیم و نیازهای خواب او را بر اساس سن تعدیل شده در نظر بگیریم. سن تعدیل شده به این معناست که اگر نوزاد شما ۱۵ هفته دارد و ۷ هفته زودتر به دنیا آمده است، او را یک نوزاد ۸ هفته‌ای در نظر بگیرید و میزان خواب مورد نیازش را مطابق با نیازهای یک کودک ۸ هفته‌ای محاسبه کنید. (این نکته در مورد سایر نقاط عطف رشد هم وجود دارد.)

2ـ زردی میزان خواب نوزاد را افزایش می‌دهد

مشکل زردی که در نوزادان ایجاد می‌شود به چه علت است؟ گلبول‌های قرمز خون به طور مداوم شکسته می‌شوند تا گلبول‌های جدید جای آن‌ها را بگیرند؛ بیلی‌روبین یک ماده‌ی شیمیایی است که از شکستن گلبول‌های قرمز ایجاد می‌شود و توسط کبد از خون خارج می‌شود تا در مرحله‌ی بعدی از طریق دفع خارج شود.

تقریبا ۸۰ درصد نوزادان نارس دچار زردی می‌شوند؛ زیرا کبد آن‌ها به اندازه‌ی کافی رشد نکرده است و نمی‌تواند تمام حجم بیلی‌روبین را خارج کند. پس مقداری از بیلی‌روبین در خون نوزاد باقی می‌ماند و خودش را با علائمی مثل زردی پوست بدن، زرد شدن سفیدی چشم و پررنگ شدن رنگ ادرار نشان می‌دهد.

یکی دیگر از علائم زردی (به خصوص در درجات زردی بالاتر)، خواب‌آلودگی بیش‌تر نوزاد است؛ بنابراین نوزاد زمان بیش‌تری را در خواب سپری می‌کند.

3ـ نوزادان برای رشد حرکتی به خواب نیاز دارند

خواب مراحل و سطوح مختلفی دارد و از ۴ سطح اصلی تشکیل می‌شود که دو سطح مهم از آن به نام‌های non-REM (خواب غیرفعال) و REM (خواب فعال) شناخته می‌شود. خواب غیر فعال مرحله‌‌ی سوم خواب است که در آن ریتم تنفس آهسته می‌شود و سرعت ضربان قلب کاهش می‌یابد.

در مرحله‌ی REM (سطح چهارم)، حرکات مردمک چشم از روی پلک قابل مشاهده است و فعالیت‌های مغزی افزایش پیدا می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که در این مرحله ممکن است نوزاد تکان‌ها یا حرکات بیش‌تری داشته باشد و به این صورت، مغز عملکرد اندام‌های خود را یاد می‌گیرد؛ همین موضوع به رشد مهارت‌های حرکتی در نوزادان کمک می‌کند.

در نتیجه، همه‌ی نوزادان و به ویژه نوزادان نارس نیاز دارند به مرحله‌ی چهارم خواب برسند تا بعد از بیدار شدن آمادگی بیش‌تری برای رشد، یادگیری و حرکت داشته باشند.

4ـ خواب به رشد شناختی نوزادان نارس کمک می‌کند

شاید ندانیم اما هنگام خواب اتفاقات زیادی در مغز رخ می‌دهد و ذهن مشغول بایگانی اطلاعات می‌شود. در حین خواب است که نورون‌های مغز و سیستم عصبی شروع به رشد می‌کنند و همین موضوع در بیداری به نوزاد کمک می‌کند که به کشف محیط و یادگیری بپردازد.

در طول خواب، مغز نوزاد اطلاعات دریافت شده توسط حواس پنج‌گانه در بیداری را مورد پردازش قرار می‌دهد و به دردبخورها را (!) سازمان‌دهی و ذخیره‌سازی می‌کند؛ این ذخیره‌سازی به نوزاد کمک می‌کند که در زمان بیداری، پاسخ‌های بهتری به محرک‌های محیطی داشته باشد.

5ـ خواب برای تقویت توانایی‌های خودتنظیمی نوزادان ضروری است

خواب علاوه بر تأثیری که در رشد مغز و پردازش اطلاعات دارد، نقش مهمی در تقویت مهارت‌های تصمیم‌گیری و تنظیم احساسات ایفا می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد نوزادانی که خواب باکیفیت‌تر و منظم‌تری دارند، در آینده خلق و خو و مهارت‌های اجتماعی بهتری دارند و از لحاظ شخصیتی انعطاف‌پذیرتر هستند.

نوزادان نارس از چه زمانی برنامه‌ی خواب منظمی پیدا می‌کنند؟

به طور کلی در منابع مختلف آمده است که روال‌های خواب و تغذیه‌ی نوزاد از ۳ الی ۴ ماهگی تنظیم می‌شود (البته به پیگیری و مداومت ما برای عادت‌سازی هم بستگی دارد.). طبیعتاً این بازه‌ی زمانی برای نوزادان نارس متفاوت است.

می‌توانیم از محاسبه‌ی «سن تعدیل شده» برای تعیین این موضوع استفاده کنیم؛ مثلا اگر فرزندمان یک ماه زودتر به دنیا آمده، پس به صورت تقریبی در ۴ الی ۵ ماهگی می‌توانیم شاهد تنظیم شدن الگوهای خواب و تغذیه‌ی او باشیم. لازم است این نکته را هم در نظر بگیریم که نوزادان مختلف با یک‌دیگر متفاوت هستند و رسیدن به نقاط عطف رشد، الگوهای خواب نوزاد را تغییر می‌دهد.

اگر در انتظار روزی هستید که بتوانید شب‌ها کامل‌تر و راحت‌تر بخوابید، باید بگویم معمولاً بین ۴ تا ۶ ماهگی می‌توان شیر شب نوزاد را قطع کرد که طبیعتاً بر اساس سن تعدیل شده، این زمان برای نوزادان نارس بیش‌تر خواهد بود. (در مقاله‌ی «قطع شیر شب» به طور مفصل به این موضوع پرداخته‌ایم.)

تنظیم خواب نوزاد نارس

آیا می‌توان ساعت خواب نوزادان نارس را تنظیم کرد؟ جواب مثبت است؛ اما به عنوان نکته‌ی اول باید در نظر داشته باشیم که ممکن است برای نوزادان نارس، ایجاد روتین‌های خواب مدت زمان بیش‌تری طول بکشد. (طبق نکته‌ی سن تعدیل شده که در بخش قبل گفته شد.) به صورت کلی توجه به نکات زیر به تنظیم خواب نوزادان کمک می‌کند:

1_ زیر نظر گرفتن چرخه‌های خواب و بیداری نوزاد

برای تنظیم خواب نوزادان نارس در ابتدا لازم است یک مشاهده‌گر خوب باشیم! با مشاهده‌ی چرخه‌های خواب و بیداری نوزاد، می‌توانیم اطلاعات زیادی کسب کنیم؛ مثلا این که «فرزندم در ۲۴ ساعت به طور میانگین چند ساعت می‌خوابد؟ در چه بازه‌هایی از روز احساس خواب‌آلودگی بیش‌تری دارد؟ در چه ساعت‌هایی اگر او را بیدار کنم بیش‌تر بی‌قراری می‌کند؟ بعد از چند ساعت خواب شاداب و سرحال است؟ (مدت زمان مناسب برای هر پارت)» و نکاتی از این قبیل.

در مقاله‌ی «تنظیم خواب کودک» در مورد نشانه‌های خواب‌آلودگی نوزاد صحبت کرده‌ایم. در مقابل هنگامی که نوزاد به اندازه‌ی کافی می‌خوابد، بعد از بیدار شدن راضی و خوشحال به نظر می‌رسد و سعی می‌کند به صورت‌های اطرافیان یا صداهای محیط توجه کند.

2_ توجه به نشانه‌های خواب‌آلودگی نوزاد

در تکمیل مورد قبل، لازم است با نشانه‌های خواب‌آلودگی فرزندمان آشنا شویم؛ زیرا اگر صبر کنیم تا نوزاد بیش از حد خسته شود، کلافگی و بی‌قراری او افزایش پیدا می‌کند و برای خواباندن نوزاد چالش‌های بیش‌تری خواهیم داشت. پس بهتر است با مشاهده‌ی اولین نشانه‌های خواب‌آلودگی، دست به کار شویم!

نشانه‌هایی مثل خمیازه کشیدن، رو برگرداندن از اطرافیان، تولید اصوات خاص، بستن مشت‌ها یا مواردی از این قبیل.

3_ تفاوت ایجاد کردن بین روز و شب

به صورت طبیعی نوزادان در ابتدا تفاوت بین روز و شب را متوجه نمی‌شوند و بدنشان برنامه‌ی منظمی برای خوابیدن ندارد. در نتیجه لازم است با اقداماتی این تفاوت‌ها را به بدن کودک بیاموزیم! چگونه؟

• در طول روز نور محیط را افزایش دهیم.
• پرده‌ها را کنار بزنیم تا نور طبیعی وارد خانه شود.
• صحبت کردن با نوزاد، بازی کردن با او و فعالیت‌های این‌چنینی را در طول روز انجام دهیم.
• نمی‌دانید چطور با نوزادتان بازی کنید؟ ما در مقاله «بازی با نوزاد»، چندین بازی مختلف را معرفی کرده‌ایم که می‌توانید برای اطلاعات بیشتر این مقاله را بخوانید.
• با تاریک شدن هوا، نور خانه را کم کنیم.
• سر و صداهای محیط را کاهش دهیم تا بدن کودک در آرامش بیش‌تری قرار بگیرد.
• صحبت کردن با نوزاد و فعالیت‌های انرژی‌بخش پس از تاریکی هوا ممنوع!
• قبل از خواباندن کودک برای خوابِ شب، روتین قبل از خواب داشته باشیم.

با رعایت این نکات و به مرور، نوزاد تفاوت بین روز و شب را متوجه می‌شود و با تاریک شدن هوا، بدن او برای خواب شب در شرایط آماده‌تری قرار می‌گیرد.

4_ ایجاد روتین قبل از خواب نوزاد نارس

روتین‌ها در مسیر فرزندپروری بسیار کمک‌کننده خواهند بود؛ هرچند که ایجادشان به مداومت و صبوری نیاز دارد اما ارزشش را دارد! روال‌های ثابت و منظم نوزاد را برای خوابیدن، به خصوص خوابِ شب، آماده‌تر می‌کند؛ به عبارتی نوزاد شرطی می‌شود و با مشاهده‌ی شروع روتین‌ها متوجه می‌شود که وقت خواب و استراحت فرا رسیده است.

به این صورت که هر شب قبل از خواباندن نوزاد یک سری مراحل ثابت را تکرار می‌کنیم؛ مثلا:

• خاموش کردن چراغ‌ها
• شیردهی به نوزاد
• تعویض پوشک
• پوشاندن لباس مخصوص خواب
• قنداق کردن (البته قنداق کردن نوزادان نارس نکات ویژه‌ای دارد که در مقالات دیگر به آن می‌پردازیم.)
• پخش صدای سفید (یا همان white noise که مشابه صدای داخل رحم هستند و به نوزاد آرامش می‌دهند.)
• قرار دادن نوزاد در محل مخصوص
• تماس پوست به پوست با نوزاد (نوزادان نارس هنگامی که با پوست مادر در ارتباط هستند، احساس آرامش می‌کنند؛ نوازش کردن نوزاد، قرار دادن او روی قفسه‌ی سینه و ماساژ دادن کمک‌کننده‌اند.)
• و…

نکته‌ی مهم این است که مداومت داشته باشیم و مراحل را به صورت ثابت و منظم تکرار کنیم. (در مقاله‌ی «روتین قبل از خواب» درباره‌ی این موضوع به طور کامل صحبت کرده‌ایم.)

5_ شیردهی منظم در طول روز

Look for cues that your baby is hungry. Premature babies don’t always cry but may move around and get restless it’s been 2 – 3 hours since they last ate.

به‌دنبال نشانه‌های گرسنگی نوزاد باشید. نوزادان نارس همیشه گریه نمی‌کنند، اما ممکن است در صورتی که ۲ تا ۳ ساعت از آخرین وعده غذایی آن‌ها گذشته باشد، حرکت کنند و بی‌قرار شوند. UnityPoint Health

بهتر است برنامه‌های ثابت و منظم در مورد شیردهی هم اجرا شوند؛ تغذیه‌ی منظم به نوزاد کمک می‌کند که در طول شب خواب طولانی‌تر و باکیفیت‌تری داشته باشد.

اگر نوزاد شما در شیر خوردن مشکل دارد، پیشنهاد می‌دهیم که در این زمینه مقاله «علت شیر نخوردن نوزاد» را بخوانید.

راستی، ما یک مقاله با عنوان «عوارض شیر نخوردن نوزاد در شب» هم داریم. پیشنهاد می‌دهیم که این مقاله را هم مطالعه کنید تا اطلاعات بیشتر در مورد شیر خوردن نوزاد به‌دست آورد.

6_ پیوند نزدن خوابیدن با شیر خوردن!

بسیاری از ما از شیردهی به عنوان یک ابزار راحت و در دسترس برای خواباندن نوزاد استفاده می‌‌کنیم؛ اما نتیجه‌ی آن در بلندمدت این است که نوزاد به این روال عادت می‌کند و یاد می‌گیرد که فقط با شیر خوردن می‌توان خوابید. در صورتی که همه‌ی ما می‌خواهیم فرزندمان بتواند به مرور، به صورت مستقل و بدون کمک ما بخوابد.

پس به صورت کلی بهتر است ابتدا نوزاد را تغذیه کنیم و سپس او را در محل مخصوص خواب قرار دهیم و با روش‌های دیگری همچون لالایی خواندن یا نوازش نوزاد به او کمک کنیم تا بخوابد. به مرور می‌توانیم همین کارها را هم کاهش دهیم؛ نوزاد به صورت تدریجی، با کم شدن نور محیط، انجام شدن روتین‌های قبل از خواب و قرار گرفتن در محل مورد نظر، به خواب می‌رود.

برای تغذیه‌ی نوزاد در طول شب هم طبق همان برنامه‌ی منظم و روال ثابت شیردهی پیش می‌رویم. بسته به سن نوزاد و نیاز او به شیر، در بازه‌های زمانی معینی (مثلا سه ساعت یک بار)، برای شیر خوردن بیدار می‌شود؛ نوزاد را از گهواره یا محل خواب بر می‌داریم و پس از شیر دادن، او را مجدداً در گهواره می‌گذاریم تا به خواب رود.

عوامل موثر بر خواب نوزاد نارس

مهم‌ترین عواملی که بر خواب نوزاد نارس تاثیر می‌گذارند، عبارت هستند از:

1_ عوامل محیطی

2_ وضعیت سلامتی

3_ روش‌های مراقبتی

کلام آخر

به پایان مقاله‌ی «خواب نوزاد نارس» رسیدیم. مسیر فرزندپروری نیازمند صبوری و انعطاف‌پذیری است؛ نوزادان در بازه‌های سنی مختلف چالش‌های متفاوتی دارند و هر نوزادی دنیای منحصر به فردی دارد. می‌توانیم برای گذر کردن بهتر از این دوران، قانون‌های ثابتی در مورد تقسیم کار با همسرمان داشته باشیم و با هم‌دیگر در مورد وظایف مربوط به نوزاد صحبت کنیم.

فرزند شما چند ماهه است؟ برای خواب و تغذیه‌ی او با چه چالش‌هایی درگیر هستید؟

نظریات و تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.