اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی یکی از چالش‌های مهم در نظام آموزشی است که می‌تواند تأثیرات بلندمدتی بر روند تحصیلی و اجتماعی کودکان بگذارد. این اختلالات می‌توانند در فرآیند یادگیری مهارت‌های پایه‌ای مانند خواندن، نوشتن و ریاضیات مشکلات جدی ایجاد کنند.

بنابراین، شناسایی و درمان به موقع اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی امری ضروری است تا فرصت‌های برابر برای موفقیت در تحصیل برای همه فراهم شود. اما اختلالات یادگیری در دانش آموزان ابتدایی چه هستند و کودکان به چه دلیل با این مشکل روبه‌رو می‌شوند؟ آیا راهکاری برای درمان آن وجود دارد؟ 

تعریف اختلال یادگیری

اختلال یادگیری به مشکلاتی در فرآیندهای روان‌شناختی پایه مرتبط با درک یا استفاده از زبان گفتاری یا نوشتاری اشاره دارد که می‌تواند توانایی گوش دادن، فکر کردن، صحبت کردن، خواندن، نوشتن، هجی کردن یا انجام محاسبات ریاضی را مختل کند. این اختلالات می‌توانند در زمینه‌های مختلفی از جمله خواندن، نوشتن و ریاضیات خود را نشان دهند و به دلیل تأثیرات منفی‌ای که بر تحصیل کودک می‌گذارند، نیاز به شناسایی و مداخله به‌موقع دارند.

اختلال یادگیری معمولاً در دوران کودکی شناسایی می‌شوند و از آنجایی که این اختلالات با ضعف‌هایی در پردازش اطلاعات، حافظه کوتاه‌مدت، یا مهارت‌های شناختی مرتبط هستند، ممکن است بسیاری از کودکان با این مشکلات بدون آنکه والدین یا معلمان متوجه شوند، در تحصیل خود دچار مشکل شوند. این اختلالات به هیچ وجه با هوش کودکان ارتباط ندارند، بلکه بیشتر به نحوه پردازش و استفاده از اطلاعات بستگی دارند. در این بخش، به توضیح انواع مختلف اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی خواهیم پرداخت.

 در ضمن، اگر تمایل به یادگیری عمیق‌تری درباره‌ی تنظیم خواب دانش آموزان و انجام تکالیف دارید، پیشنهاد می‌کنیم این مطالب  را بخوانید.

اختلالات یادگیری در دانش آموزان ابتدایی

اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی می‌توانند به اشکال مختلف و متنوعی بروز کنند. این اختلالات معمولاً در فرآیندهای شناختی، زبانی، و تحصیلی کودکان تاثیر می‌گذارند و به نحوی بر توانایی‌های آنها در یادگیری مهارت‌های پایه‌ای مانند خواندن، نوشتن، و ریاضیات تأثیر می‌گذارند. این اختلالات ممکن است به صورت ظریف و نامحسوس در ابتدا ظاهر شوند و به همین دلیل شناسایی به موقع آنها می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد. در اینجا به معرفی رایج‌ترین انواع این اختلالات می‌پردازیم:

1_ دیسلکسیا (اختلال در خواندن)

دیسلکسیا یکی از رایج‌ترین اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی است که در آن کودک در تشخیص حروف و کلمات، خواندن با سرعت مناسب و درک مطلب مشکل دارد. کودکان مبتلا به دیسلکسیا ممکن است در یادگیری الفبا، هجی کردن کلمات یا خواندن جملات ساده مشکل داشته باشند. این اختلال می‌تواند تأثیر زیادی بر تحصیل کودک بگذارد زیرا خواندن یکی از مهارت‌های پایه‌ای است که در سایر درس‌ها به آن وابسته است.

لازم به ذکر است که برای آشنایی بیشتر با مباحث تست هوش جهش تحصیلی و تربیت کودک قبل از مدرسه، می‌توانید به همین مقالات  مراجعه کنید.

2_ دیسگرافیا (اختلال در نوشتن)

کودکان مبتلا به دیسگرافیا در نوشتن حروف و کلمات، سازمان‌دهی افکار در نوشتار و دست‌خط ناخوانا مشکل دارند. این اختلال باعث می‌شود که کودکان نتوانند افکار خود را به‌طور منظم و واضح روی کاغذ بیاورند. علاوه بر این، ممکن است در انجام کارهای نوشتاری مانند تکالیف مدرسه یا امتحانات با مشکلاتی مواجه شوند.

3_ دیسکالکولیا (اختلال در ریاضیات)

دیسکالکولیا به مشکلاتی در درک مفاهیم عددی، انجام محاسبات ساده و درک روابط ریاضی اشاره دارد. کودکانی که مبتلا به این اختلال هستند، ممکن است در حل مسائل ریاضی ساده مانند جمع و تفریق یا حتی درک اعداد و ترتیب آن‌ها دچار مشکل شوند. این اختلال می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نفس کودک در کلاس‌های ریاضی و سایر درس‌ها شود.

در بخش‌های بعدی به بررسی علائم و نشانه‌های اختلال یادگیری، علل و عوامل مؤثر در بروز این اختلالات، روش‌های تشخیص و راهکارهای آموزشی برای کمک به کودکان با اختلال یادگیری خواهیم پرداخت.

4_ اختلال پردازش بینایی

Visual processing disorder causes issues with the way the brain processes visual information.

اختلال پردازش بینایی باعث ایجاد مشکلاتی در نحوه پردازش اطلاعات بصری توسط مغز می‌شود. Churchillstl

اختلال پردازش بینایی یکی از اختلالات یادگیری در دانش آموزان ابتدایی است. در واقع، افرادی که به اختلال پردازش بینایی (VPD) مبتلا هستند، در پردازش آنچه که با چشم می‌بینند، دچار مشکل می‌شوند. این اختلال در دانش‌آموزان منجر به اختلال در تشخیص تفاوت‌های ظریف در اشکال، پرش از کلمه یا خطوط و درک نادرست فاصله‌ها می‌شود.

اختلال VPD به‌دلیل عوامل ژنتیکی و محیطی به‌وجود می‌آید و به‌روش‌های مختلفی درمان می‌شود، مثل:

• درمان بینایی: در این روش درمانی، پزشک روی مهارت‌های بینایی کودک مثل تشخیص تفاوت‌ها یا هماهنگی چشم و دست کار می‌کند.
• درمان‌های رفتاری: در این روش درمانی، پزشک و خانواده مهارت‌های جدیدی را جهت مقابله با چالش‌های روزمره به کودک آموزش می‌دهند.
• استفاده از وسایل کمکی: در برخی موارد، برای عملکرد بهتر کودک از وسایل کمکی مثل عینک یا لنزهای مخصوص استفاده می‌شود.

 در ادامه‌ی این بحث، مطالعه‌ی این مقالات روبرو می‌تواند به افزایش درک شما از نحوه برخورد با کودکان بیش فعال در مدرسه و نحوه برخورد با دانش‌آموزان اختلال یادگیری کمک کند.

5_ اختلال یادگیری مهارت‌های حرکتی (دیسپراکسی)

اختلال هماهنگی رشد (DCD) یک نوع اختلال رشدی است که روی مهارت‌های حرکتی و هماهنگی دانش‌آموزان تأثیر می‌گذارد. اگرچه دیسپراکسی مانند اختلالات یادگیری خواندن، نوشتن یا ریاضی نیست، اما روی توانایی‌های کودک برای انجام کارهای روزمره تأثیر منفی می‌گذارد.

از جمله علائم اختلال دیسپراکسی می‌توان به مشکل در ایجاد هماهنگی بین دست و چشم، مهارت‌های دستی، گفتار و حرکات دهانی اشاره کرد. این اختلال می‌تواند بر شیوه نوشتن، لباس پوشیدن، بازی کردن و دیگر فعالیت‌های روزمره کودک تأثیر منفی بگذارد. این اختلال را معمولاً می‌توان با کاردرمانی، گفتار درمانی و دیگر مداخلات درمان کرد.

6_ اختلال یادگیری در زبان (آفازی و دیسفازی)

از جمله انواع اختلالات یادگیری در دانش آموزان ابتدایی می‌توان به اختلال یادگیری در زبان اشاره کرد. این اختلال شامل 2 نوع مختلف می‌شود که آن‌ها را در این جدول بررسی می‌کنیم:

در واقع، آفازی به اختلال در تمام جنبه‌های زبان (درک و تولید) اشاره دارد؛ در صورتی که دیسفازی به اختلال در یک یا چند جنبه خاص محدود می‌شود

7_ اختلال پردازش شنوایی

اختلال پردازش شنوایی (APD) به وضعیت عصبی گفته می‌شود که مغز توانایی پردازش و تفسیر صدا را از دست می‌دهد. دانش‌آموزان مبتلا به این اختلال در درک و پردازش اطلاعات صوتی مشکلاتی دارند؛ به‌خصوص زمانی که در محیطی پر سر و صدا مثل کلاس درس هستند.

از جمله علائم APD می‌توان به اشتباه گرفتن صداها، تاخیر در پاسخگویی به سوالات، مشکل در مکان‌یابی صدا یا مشکل در تمرکز و توجه اشاره کرد. عوامل مختلفی نیز در ایجاد این اختلال نقش دارند، از جمله عوامل ژنتیکی، رشدی و محیطی!

برای درمان اختلال یادگیری کودک APD معمولاً استفاده از وسایل کمک شنوایی، گفتار درمانی و ایجاد محیط‌های آموزشی شخصی‌سازی شده پیشنهاد می‌شود.

علائم و نشانه‌های اختلال یادگیری

اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی می‌توانند به اشکال مختلف بروز کنند و تشخیص آن‌ها در بسیاری از موارد می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. اما در مجموع، برخی علائم خاص وجود دارند که می‌توانند نشان‌دهنده وجود اختلال یادگیری باشند. در این بخش، به مهم‌ترین علائم و نشانه‌ها خواهیم پرداخت.

1_ مشکلات در خواندن و نوشتن

اختلال در خواندن و نوشتن از جمله شایع ترین اختلالات یادگیری در کودکان ابتدایی هستند. کودکانی اختلال یادگیری خواندن و نوشتن دارند، ممکن است در تشخیص حروف، ترکیب صداها، و نوشتن کلمات به‌صورت صحیح مشکل داشته باشند. این کودکان شاید در یادگیری الفبا یا شناسایی کلمات ساده هم مشکل داشته باشند و حتی در موقعیت‌هایی که نیاز به خواندن جملات ساده دارند، با دشواری مواجه شوند.

2_ دشواری در درک و حل مسائل ریاضی

اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی به‌ویژه در زمینه ریاضیات می‌تواند باعث مشکلاتی در درک مفاهیم پایه ریاضی، شمارش، و حل مسائل ساده شود. کودکان مبتلا به دیسکالکولیا ممکن است نتوانند مفاهیم اولیه مانند جمع، تفریق، یا حتی ترتیب اعداد را به درستی درک کنند.

3_ اختلال در توجه و تمرکز

کودکان مبتلا به اختلال یادگیری ممکن است در تمرکز بر وظایف مدرسه و انجام تکالیف با مشکل روبرو شوند. این کودکان ممکن است به‌راحتی حواس‌پرت شوند و در طول انجام فعالیت‌های تحصیلی نتوانند توجه خود را متمرکز کنند، که این امر می‌تواند منجر به عملکرد ضعیف در کلاس درس شود.

4_ مشکلات در حافظه کوتاه‌مدت

یکی دیگر از نشانه‌های اختلال یادگیری، مشکلات در حافظه کوتاه‌مدت است. قبلا هم در مقاله اختلال یادگیری در دانش آموزان اشاره کردیم که کودکانی که در این زمینه مشکل دارند، ممکن است نتوانند اطلاعاتی که به‌تازگی دریافت کرده‌اند را حفظ کنند یا به یاد بیاورند. این مشکل می‌تواند در انجام تکالیف و درک مطالب جدید تأثیر منفی بگذارد.

علل و عوامل مؤثر در بروز اختلال یادگیری

اختلالات یادگیری در دانش آموزان ابتدایی ممکن است به‌دلایل مختلفی بروز کنند. این عوامل می‌توانند ژنتیکی، محیطی یا ناشی از مشکلات در رشد مغزی باشند. در این بخش، به بررسی مهم‌ترین علل و عواملی که می‌توانند موجب بروز اختلال یادگیری شوند خواهیم پرداخت.

1_ عوامل ژنتیکی

تحقیقات نشان داده‌اند که اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی ممکن است جنبه موروثی داشته باشد. سابقه خانوادگی اختلال یادگیری می‌تواند نقش مهمی در بروز این مشکلات داشته باشد. به همین دلیل، اگر یکی از والدین یا اقوام نزدیک دارای اختلال یادگیری باشند، احتمال بروز این اختلالات در فرزندان نیز افزایش می‌یابد.

2_ عوامل محیطی

قرار گرفتن در معرض سموم شیمیایی، سوءتغذیه، و کمبود تحریکات محیطی می‌تواند بر فرآیند یادگیری کودکان تأثیر منفی بگذارد. به‌ویژه، کودکانی که در محیط‌های فقیر و با دسترسی محدود به منابع آموزشی بزرگ می‌شوند، ممکن است با مشکلات یادگیری مواجه شوند. همچنین، مشکلاتی نظیر استرس زیاد و مشکلات خانوادگی نیز می‌توانند بر یادگیری کودکان تأثیرگذار باشند؛ بنابراین تاثیر عوامل محیطی در موضوع اختلال در کودکان ابتدایی را نمی‌توان نادیده گرفت.

3_ مشکلات در رشد و تکامل مغز

اختلال یادگیری ممکن است ناشی از مشکلات در رشد مغزی و تکامل سیستم عصبی مرکزی باشد. عواملی مانند آسیب‌های مغزی در دوران بارداری، تولد زودهنگام، یا مشکلات دیگر در تکامل مغز می‌توانند منجر به بروز اختلال یادگیری شوند. اختلالات در پردازش اطلاعات، حافظه و تمرکز از این دست مشکلات هستند که می‌توانند در رشد تحصیلی کودک اختلال ایجاد کنند.

روش‌های تشخیص اختلال یادگیری

تشخیص اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی نیازمند ارزیابی دقیق و جامع است که شامل استفاده از روش‌های مختلف روان‌شناختی، تحصیلی و رفتاری می‌شود. این ارزیابی‌ها معمولاً شامل مصاحبه‌های تخصصی با والدین و معلمان، آزمون‌های استاندارد روان‌شناختی برای بررسی مهارت‌های شناختی و تحصیلی کودک، و مشاهدات دقیق رفتارهای کودک در محیط‌های مختلف است. این فرایندها کمک می‌کنند تا اختلال یادگیری شناسایی و مداخلات مناسب آغاز شوند. در این بخش، به روش‌های متداول برای شناسایی این اختلالات خواهیم پرداخت.

 در جهت افزایش آگاهی شما درباره‌ی داروی درمان اختلال یادگیری و آموزش انگلیسی به کودک در منزل، منابع مفید و کاربردی خواهند بود.

1_ ارزیابی‌های روان‌شناختی

برای تشخیص اختلال یادگیری، ابتدا باید از ارزیابی‌های روان‌شناختی استفاده شود. این ارزیابی‌ها شامل تست‌های استاندارد شده برای سنجش مهارت‌های شناختی و تحصیلی کودک است. روان‌شناسان با استفاده از این تست‌ها می‌توانند توانایی‌های کودک در زمینه‌های مختلف مانند خواندن، نوشتن، ریاضیات و حافظه را ارزیابی کنند.

2_ مشاهدات معلمان و والدین

یکی از مهم‌ترین روش‌های شناسایی اختلال یادگیری، مشاهدات دقیق معلمان و والدین است. معلمان می‌توانند عملکرد تحصیلی کودک در کلاس را بررسی کنند و والدین می‌توانند نشانه‌های رفتاری و تحصیلی را در خانه مشاهده نمایند. ثبت این مشاهدات می‌تواند به شناسایی علائم اولیه کمک کند.

3_ مصاحبه‌های تخصصی

مصاحبه‌های تخصصی با کودک و والدین نیز از دیگر روش‌های تشخیص اختلال یادگیری هستند. از این طریق می‌توان به‌طور دقیق‌تر مشکلات و نگرانی‌های والدین و کودک را شناسایی کرده و درک بهتری از چالش‌هایی که کودک با آن‌ها مواجه است به دست آورد.

A study published in the Journal of Learning Disabilities shows that children with learning disabilities often struggle with processing information and skills such as reading, writing, or math. However, appropriate educational interventions can lead to significant improvements in their performance.

ترجمه: یک مطالعه منتشرشده در Journal of Learning Disabilities نشان می‌دهد که کودکان مبتلا به اختلال یادگیری معمولاً در پردازش اطلاعات و مهارت‌های خواندن، نوشتن یا ریاضی دچار چالش هستند، اما مداخلات آموزشی مناسب می‌تواند بهبود قابل توجهی در عملکرد آن‌ها ایجاد کند.

منبع

راهکارها و مداخلات آموزشی برای کودکان با اختلال یادگیری

اختلالات یادگیری در دانش آموزان ابتدایی باعث می‌شود که کودکان نیاز به حمایت‌های خاصی دارند تا بتوانند در مسیر تحصیلی خود پیشرفت کنند. استفاده از روش‌های آموزشی مناسب می‌تواند به این کودکان کمک کند تا در مدرسه عملکرد بهتری داشته باشند. در این بخش، به بررسی مهم‌ترین راهکارهای آموزشی و مداخلات برای کودکان با اختلال یادگیری می‌پردازیم.

1_ برنامه‌های آموزشی فردی (IEP)

یکی از مؤثرترین راهکارها برای کمک به کودکان با اختلال یادگیری، طراحی برنامه‌های آموزشی فردی (IEP) است. این برنامه‌ها به‌طور خاص برای نیازهای هر کودک طراحی می‌شوند و ممکن است شامل تغییرات در روش تدریس، زمان‌بندی آزمون‌ها، و نوع مواد آموزشی باشند. هدف این برنامه‌ها این است که کودکان با اختلال یادگیری بتوانند به‌طور مؤثرتر و درک بهتری از مطالب داشته باشند.

2_ استفاده از تکنیک‌های آموزشی متنوع

برای تقویت یادگیری کودکان، استفاده از روش‌های آموزشی متنوع و چندحسی بسیار مفید است. به‌طور مثال، ترکیب روش‌های دیداری، شنیداری و لمسی می‌تواند کمک کند تا کودکان بهتر مطالب را درک کنند و در یادگیری بهتر عمل کنند. به عنوان مثال، برای کودکانی که مشکل در خواندن دارند، می‌توان از تصاویری برای توضیح مفاهیم استفاده کرد تا ارتباط بیشتری با متن برقرار کنند.

3_ حمایت‌های روان‌شناختی

اختلال یادگیری تنها مشکلات شناختی نیستند، بلکه می‌توانند تأثیرات روان‌شناختی زیادی بر کودک بگذارند. به همین دلیل، ارائه مشاوره و حمایت‌های روان‌شناختی برای کودکان ضروری است. این حمایت‌ها می‌تواند شامل تقویت اعتماد به نفس، مدیریت استرس و اضطراب، و ایجاد احساس موفقیت در کودک باشد. روان‌شناسان می‌توانند با استفاده از تکنیک‌های مختلف، به کودک کمک کنند تا به‌طور مؤثرتر با چالش‌های یادگیری روبرو شود.

نقش والدین در حمایت از کودکان با اختلال یادگیری

والدین نقش بسیار مهمی در حمایت از کودکان با اختلال یادگیری دارند. حمایت‌های خانوادگی می‌تواند به‌طور چشمگیری بر پیشرفت تحصیلی کودک تأثیر بگذارد. در این بخش، به بررسی برخی از مهم‌ترین روش‌های حمایتی والدین از کودکان با اختلال یادگیری می‌پردازیم.

1_ ایجاد محیط حمایتی در خانه

یک محیط آرام و بدون استرس در خانه می‌تواند به کودکان کمک کند تا بهتر تمرکز کنند و احساس امنیت کنند. والدین باید فضایی فراهم کنند که در آن کودک بتواند بدون ترس از اشتباه کردن، با مشکلات یادگیری خود مقابله کند. داشتن یک محل خاص برای مطالعه و انجام تکالیف مدرسه می‌تواند به کودک کمک کند که احساس جدیت و تمرکز بیشتری داشته باشد.

2_ همکاری مستمر با معلمان و متخصصان

والدین باید به‌طور مستمر با معلمان و متخصصان آموزشی همکاری کنند تا از پیشرفت و مشکلات کودک مطلع شوند. برگزاری جلسات منظم با معلمان برای پیگیری وضعیت کودک و اطمینان از اجرای برنامه‌های آموزشی فردی (IEP) می‌تواند به بهبود شرایط تحصیلی کودک کمک کند. همچنین، والدین می‌توانند نظرات و پیشنهادات خود را به معلمان ارائه دهند تا روش‌های تدریس و حمایت از کودک بهتر و متناسب‌تر شود.

3_ تشویق و تقویت مثبت

تشویق و تقویت مثبت از سوی والدین می‌تواند انگیزه زیادی به کودک بدهد. شناسایی موفقیت‌های کوچک کودک و تحسین تلاش‌های او باعث می‌شود که کودک احساس کند پیشرفت کرده است و در مسیر یادگیری خود انگیزه بیشتری پیدا کند. این نوع حمایت روان‌شناختی برای مقابله با مشکلات یادگیری بسیار مؤثر است.

پیشگیری و مداخلات زودهنگام

شناسایی و مداخله زودهنگام در اختلال یادگیری می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی از شدت مشکلات یادگیری بکاهد و به کودکان کمک کند تا در مسیر تحصیلی خود موفق‌تر باشند. در این بخش، به اهمیت پیشگیری و مداخلات زودهنگام پرداخته می‌شود.

1_ آگاهی‌بخشی به والدین و معلمان

یکی از مهم‌ترین اقدامات برای پیشگیری از اختلال یادگیری، افزایش آگاهی والدین و معلمان است. برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی برای شناسایی علائم اولیه اختلال یادگیری می‌تواند به والدین و معلمان کمک کند تا بتوانند نشانه‌های مشکلات یادگیری را شناسایی کرده و به‌موقع اقدام کنند. این اقدامات می‌توانند شامل آموزش روش‌های شناسایی اختلالات خواندن، نوشتن و ریاضیات باشند.

2_ ارزیابی‌های دوره‌ای در مدارس

انجام تست‌های غربالگری و ارزیابی‌های دوره‌ای در مدارس می‌تواند به شناسایی زودهنگام مشکلات یادگیری کمک کند. مدارس می‌توانند با انجام این ارزیابی‌ها، کودکانی را که ممکن است نیاز به حمایت‌های ویژه داشته باشند، شناسایی کنند و قبل از این‌که مشکلات بزرگ‌تر شوند، اقدامات لازم را انجام دهند.

3_ مداخلات زودهنگام

شروع برنامه‌های حمایتی به‌محض شناسایی علائم اختلال یادگیری می‌تواند به کودکان کمک کند تا در مراحل اولیه مشکلات خود را برطرف کنند. این مداخلات می‌تواند شامل برنامه‌های آموزشی ویژه، مشاوره روان‌شناختی، و دیگر خدمات حمایتی باشد که به کودک کمک می‌کند تا در مسیر یادگیری پیشرفت کند.

در واقع، با تشخیص اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول می‌توان جلوی بسیاری از مشکلات رایج بعدی را گرفت.

کلام آخر

 شناسایی به‌موقع و درمان انواع اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی تأثیر چشمگیری بر موفقیت تحصیلی و روان‌شناختی آن‌ها خواهد داشت. این اختلالات می‌توانند موانع جدی در مسیر یادگیری ایجاد کنند و در صورت عدم شناسایی و مدیریت به‌موقع، به مشکلات بلندمدت در زمینه تحصیل، اعتماد به نفس و حتی روابط اجتماعی کودک منجر شوند.

اختلالات یادگیری در دانش آموزان ابتدایی باعث می‌شود کودکان احساس سرخوردگی کنند و به تدریج از شرکت در فعالیت‌های مدرسه‌ای و اجتماعی فاصله بگیرند. از این رو، اهمیت همکاری مؤثر بین والدین، معلمان و متخصصان در شناسایی و درمان این اختلالات غیرقابل انکار است.