اختلال یادگیری یک اختلال عصبی است که به طور قابل توجهی زندگی کودکان را تحت تاثیر قرار میدهد. کودکانی که به این اختلال مبتلا هستند، در کارهایی از جمله خواندن و نوشتن، توجه کردن، درک و فهم اطلاعات، به خاطر سپردن چیزهای مختلف و انجام محاسبات ریاضی با مشکل مواجه شوند.
با آشنایی با نشانهها و علائم اختلال یادگیری در کودکان و تشخیص زودهنگام، میتوان کودکان را حمایت کرد تا این اختلال زندگی آنها مختل نکند. در این مقاله اختلالات یادگیری در کودکان را به طور جامع مورد بررسی قرار دادهایم.
اختلال یادگیری چیست؟
منظور از اختلال یادگیری (Learning Disability) یاLD ، ناتوانی کودک در یادگیری مهارتها و مفاهیم است. این ناتوانی زمانی ایجاد میشود که مغز کودک در پردازش وظایف و مفاهیم عملکرد متفاوتی از خود نشان میدهد. بنابراین، اختلال یادگیری توانایی کودکان مبتلا را در یادگیری مهارتهایی مانند گوش دادن، صحبت کردن، خواندن و نوشتن تحت تاثیر قرار میدهد. اختلالات یادگیری انواع مختلفی دارند و هر یک به شیوهای روی فرزند شما تاثیر میگذارند.
انواع اختلال یادگیری در کودکان
اکنون که متوجه شدیم اختلال یادگیری کودک چیست باید به بررسی و تفکیک انواع آن بپردازیم. اختلال یادگیری در کودکان به پیش از مدرسه و دوران مدرسه تقسیمبندی میشود. از آنجایی که یادگیری خواندن و نوشتن از مدرسه شروع میشود، وجود این اختلال نیز در این زمان پدیدار میشود. اختلالات یادگیری پیش از مدرسه انواع مختلفی دارد.
اختلال یادگیری پیش از مدرسه شامل اختلال پردازش شنوایی، اختلال پردازش زبان، اختلال یادگیری غیرکلامی و نقص در ادراک بصری میباشد. انواع اختلال یادگیری در دانش آموزان نیز شامل دیسلکسی، دیسگرافی و دیسکالکولیا هستند.
در اینجا، ما به صورت انحصاری انواع اختلال یادگیری در کودکان پیش از مدرسه را قرار دادهایم:
1_ اختلال پردازش شنوایی
اختلال پردازش شنوایی (Auditory Processing Disorder) باعث میشود که کودکان در درک صدا و پردازش اطلاعات صوتی با مشکل مواجه شوند. این اختلال در یادگیری آنها نیز تاثیرگذار است. این اختلال نوعی اختلال عصبی است که مغز نمیتواند صداهای شنیداری را به درستی پردازش کند. در این اختلال کودک دستورات ساده را به اشتباه میشنود یا برای درک آن نیاز دارد که مجدداً صدا را بشنود.
2_ اختلال پردازش زبان
اختلال پردازش زبان یا (Language Processing Disorder) نوعی اختلال یادگیری است که کودک در درک و پذیرش زبان گفتاری با مشکل مواجه میشود. در این اختلال کودک در فهم معانی کلمات، جملات و مکالمات مشکل پیدا میکند و نمیتواند آنها را به درستی تفسیر کند.
3_ اختلالات یادگیری غیرکلامی
یکی دیگر از انواع اختلال یادگیری در کودکان، اختلال یادگیری غیرکلامی یا (Language Learning Disabilities) است. این اختلال در تفسیر نشانههای غیرکلامی و مهارتهای اجتماعی وجود دارد. کودک در درک زبان بدن، حرکات صورت و نشانههای اجتماعی با مشکل مواجه میشود. این کودکان نمیتوانند حالت چهره و حرکات صورت دیگران را تشخیص دهند و دچار سوءتفاهم میشوند. این اختلال بر تعامل کودک با همسالان و بزرگترها تاثیر منفی دارد.
4_ نقص در ادراک بصری
منظور از نقص در ادراک بصری (Visual Perceptual)، اختلالی است که در هماهنگی چشم و حرکات دست مشکل ایجاد میکند. کودکی که به این اختلال مبتلا است، در هماهنگی بین بینایی و حرکات دست با مشکل مواجه میشود. این اختلال بر فعالیتهای روزمره از جمله بازی کردن، ورزش کردن و سایر فعالیتها تاثیر منفی دارد.
- بیشتر بخوانید: فرزند پروری چیست؟
- بیشتر بخوانید: نقش مادر در فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: دعوای خواهر و برادر
- بیشتر بخوانید: علائم تیزهوشی کودکان
منظور از آفازی و دیس فازی چیست؟
آفازی (Aphasia) و دیس فازی (Dysphasia) دو نوع اختلال زبانی هستند. آفازی یک اختلال پیچیده در زبان است که به دلیل آسیب به مراکز زبانی مغز ایجاد میشود. سکته مغزی بزرگترین علت آفازی است. آفازی در صحبت کردن، درک زبان، خواندن و نوشتن فرد تاثیر دارد. منظور از دیس فازی نیز از دست دادن جزئی از زبان است. این اختلال به اندازه آفازی شدید نیست. آفازی و دیس فازی با اختلال یادگیری مرتبط هستند و میتوانند بر مهارتهای زبانی و ارتباطی تاثیر بگذارند.
علائم اختلال یادگیری در کودکان چیست؟
شناسایی علائم اختلالات یادگیری در کودکان قبل از سن مدرسه برای والدین دشوار است. برخی از علائم وجود دارد که نشان میدهد فرزند شما به کمک نیاز دارد. والدین باید به خاطر بسپارند که سرعت رشد کودکان با یکدیگر متفاوت است و در صورتی که هر کدام از علائم زیر را در فرزند خود مشاهده کردند، به پزشک مراجعه نمایند. این علائم مربوط به اختلال یادگیری در کودکان پیش از مدرسه هستند:
- تاخیر در رشد زبانی: کودک باید تا 2.5 سالگی بتواند با استفاده از عبارات یا جملات کوتاه صحبت کند.
- مشکل در صحبت کردن: کودکان تا 3 سالگی باید طوری صحبت کنند که بزرگسالان بتوانند بیشتر جملات آنها را متوجه شوند.
- مشکل در یادگیری: کودکانی که اختلال یادگیری دارند، در یادگیری رنگها، اشکال مختلف، اعداد و حروف مشکل دارند.
- مشکل در قافیهسازی کلمات: کودک در تشخیص کلماتی که صداهای مشابهی در انتها دارند، مشکل دارد.
- ناهماهنگی در حرکت: کودکان در 5 سالگی باید بتوانند دکمههای لباس خود را ببندند، از قیچی استفاده کنند و بپرند. همچنین، کودک باید بتواند اشکالی مانند دایره، مربع و مثلث را بکشد. در صورتی که کودک قادر به انجام این حرکات نباشد، باید به پزشک مراجعه شود.
- کوتاه بودن مدت تمرکز و توجه: انتظار میرود که کودکان بین سنین 3 تا 5 سال برای گوش دادن به یک داستان یا یک فعالیت ساده آرام بنشینند. هر چه کودک بزرگتر میشود، مدت زمانی که آرام یکجا مینشیند، باید افزایش پیدا کند. در صورتی که توجه کودک کوتاه است و مدام بازیگوشی میکند، باید به این مشکل توجه کنید.
- ناامیدی یا خشم هنگام یادگیری: کودکانی که اختلال یادگیری را تجربه میکنند، هنگام تلاش برای موضوع یا مهارت جدید احساسات منفی مانند ناامیدی و خشم را نشان میدهند. این رفتار به دلیل عدم توانایی برای درک و یادگیری طبق انتظارات خود یا دیگران است.
- بیشتر بخوانید: خطاهای فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: سبک های فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: آموزش آداب غذا خوردن به کودک
تفاوت اختلال یادگیری با بیش فعالی
اختلال یادگیری و بیش فعالی هر دو اختلال عصبی هستند و ممکن است همزمان رخ دهند. علائم این دو اختلال متفاوت است. همانطور که گفتیم، در اختلال یادگیری کودک در مهارتهای خاصی مانند خواندن یا نوشتن با مشکل مواجه میشود. در مقابل، در بیش فعالی مهارتهای شخصی و عملکردی کودک مانند توانایی تمرکز، کنترل احساسات و مدیریت رفتارهای تکانشی با اختلال همراه است.
اکثر اوقات این دو اختلال با یکدیگر اشتباه گرفته میشوند و تشخیص آنها دشوار است. ممکن است یک کودک اختلال یادگیری و بیش فعالی را به طور همزمان داشته باشد و با مشکل مواجه شود. حدوداً 30 تا 50 درصد از کودکانی که بیش فعالی دارند، به اختلال یادگیری نیز مبتلا هستند. این دو اختلال شباهت بسیاری دارند و ممکن است علائم یکسانی نیز داشته باشند.
علت بروز اختلال یادگیری در کودکان چیست؟
اختلال یادگیری در کودکان میتواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. علت بروز این اختلال همیشه شناخته شده نیست، اما دلایل رایجی وجود دارند. کارشناسان معتقدند که اختلال یادگیری در کودکان به دلیل وجود مشکلات در سیستم عصبی رخ میدهد.
ممکن است این مشکل ساختار مغز را تحت تاثیر قرار داده و فرد با این اختلال مواجه شود. در نتیجه، مغز کودک اطلاعات را با روشهای متفاوتی دریافت، پردازش و انتقال میدهد. در اینجا، علتهای اصلی بروز اختلال یادگیری در کودکان را قرار دادهایم.
- ضربه جسمی: آسیبهای سر و بیماریهای مربوط به سیستم عصبی میتواند در ابتلای کودک به اختلال یادگیری تاثیرگذار باشد.
- قرارگیری در معرض سموم: سرب یکی از سمومی است که میتواند باعث اختلال یادگیری در کودکان شود. قرار گرفتن در معرض سطوح بالایی از سرب میتواند کودک را با اختلال یادگیری مواجه سازد.
- سابقه خانوادگی و ژنتیک: یکی از دلایل بروز اختلال یادگیری در کودکان، سابقه خانوادگی و ژنتیک است. کودکانی که والدین آنها مبتلا به این اختلال هستند، در معرض خطر ابتلا به اختلال یادگیری هستند. امکان ابتلای این کودکان نسبت به کودکان دیگر افزایش پیدا میکند.
- خطرات دوران بارداری و نوزادی: زمانی که جنین در دوران بارداری مادر رشد ضعیفی را تجربه کند و در معرض الکل یا مواد مخدر قرار گیرد، احتمال ابتلا به اختلال یادگیری را خواهد داشت. نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا میآیند و وزن کمی دارند نیز ممکن است به اختلال یادگیری مبتلا شوند.
- آسیب عاطفی: کودکانی که آسیب عاطفی از جمله استرس شدید یا سوءاستفاده را در کودکی تجربه کنند، این اتفاق میتواند بر رشد مغز آنها تاثیر گذاشته و باعث اختلال یادگیری شود.
- بیشتر بخوانید: بازی با آلت تناسلی در کودکان
- بیشتر بخوانید: نام صحیح اندام تناسلی برای کودکان
- بیشتر بخوانید: لوازم مورد نیاز کاردستی
- بیشتر بخوانید: جهشی خواندن
نحوه تشخیص اختلال یادگیری در کودکان
والدین ابتدا باید بدانند که اختلال یادگیری چیست؟ سپس، برای تشخیص اختلال یادگیری در کودکان، باید به پزشک متخصص مراجعه نمایند. جلسات روانشناسی و گفتاردرمانی میتواند در تشخیص اختلال یادگیری کودک به شما کمک کنند.
هر کدام از انواع اختلال یادگیری، علائم خود را دارد و این شرایط برای هر فرد منحصربهفرد است. این اختلال معمولا در دوران تحصیلی تشخیص داده میشود، زیرا تمرکز اصلی در مدرسه به وجود میآید.
گاهی نیز ممکن است تا ورود به دانشگاه یا شروع کار، اختلال یادگیری تشخیص داده نشود و فرد بدون دانستن دلیل مشکلات خود، به زندگی روزمره ادامه دهد. نحوه تشخیص اختلال یادگیری به چندین روش صورت میگیرد.
1_ آزمونهای تحصیلی
یکی از روشهای تشخیص اختلال یادگیری دانشآموزان، انجام یک تست استاندارد برای مهارتهای خواندن، نوشتن و ریاضیات است. ممکن است متخصص تصمیم بگیرد آزمون هوش IQ را نیز از کودک بگیرد. اگر کودک در این آزمون عملکرد خوبی داشته باشد، اما در آزمون تحصیلی نمره پایینی کسب کند، این نشاندهنده اختلال یادگیری است.
2_ تاریخچه پزشکی
همانطور که در این مقاله ذکر کردیم، از علل شایع اختلال یادگیری وراثت، خطرات بارداری و خطرات نوزادی هستند. متخصص تاریخچه پزشکی کودک و خانوادهاش را بررسی میکند و با طرح سوالاتی، به نتایجی دست پیدا میکند.
3_ بررسی عملکرد کودک
یکی دیگر از روشهای تشخیص اختلال یادگیری، بررسی عملکرد تحصیلی، شغلی و اجتماعی است. این ارزیابی کمک میکند تا پزشک مشکلات خاص و تاثیرات آنها را شناسایی کند.
4_ معاینات فیزیکی و عصبی
یکی از دلایلی که فرد به اختلال یادگیری مبتلا میشود، بیماریها و صدمات مغزی است. پزشک ابتدا سلامت عمومی بیمار را بررسی میکند و عملکرد مغز و سیستم مغزی را برای شناسایی اختلال مورد ارزیابی قرار میدهد. مشکلات سلامت روان از جمله افسردگی و اضطراب نیز بررسی میشوند. سپس، ناتوانیهای رشدی و ذهنی کودک ارزیابی میشوند تا یک تصویر جامع از وضعیت کودک را برای تشخیص اختلال یادگیری و انواع آن به دست آورند.
روشهای درمان اختلال یادگیری در کودکان
درحال حاضر، درمان قطعی برای اختلال یادگیری وجود ندارد. والدین تنها میتوانند با انجام روشهایی که در ادامه قرار دادهایم، اختلال یادگیری در بچهها را مدیریت کرده و به آنها کمک کنند. برخی از افراد ادعا میکنند که انجام ورزشهای چشم و بدن، پیروی از رژیمهای خاص غذایی و مصرف برخی مکملها میتواند اختلال یادگیری در کودکان را درمان کند.
در واقع، هیچ شواهد مثبتی برای این ادعاها وجود ندارد و بهترین کار مراجعه به پزشک متخصص اطفال است. موارد زیر میتواند به یادگیری کودکان و پیشرفت آنها کمک کند.
1_ تمرکز بر نقاط قوت کودک
همه کودکان نقاط قوت و ضعف دارند. والدین باید چیزهایی که کودک در آنها خوب است را پیدا کنند و به آنها یاد بدهند که چگونه از این نقاط قوت استفاده کنند. این مهارتها میتواند ورزش، موسیقی یا ریاضی باشد. حتی ممکن است کودک در یک هنر، کار با ابزار یا نگهداری از حیوانات خانگی توانایی زیادی داشته باشد. بنابراین، والدین باید در ابتدا مهارتهای فرزند خود را کشف کرده و او را برای انجام آنها تشویق کنند.
2_ توسعه مهارتهای عاطفی و اجتماعی کودک
تجربه اختلال یادگیری و چالشهای رشد کودک در مقایسه با کودکان دیگر میتواند باعث ناراحتی، خشم و انزوا شود. بهترین کار این است که والدین عشق، محبت و حمایت خود را به کودک نشان دهند. به فرزند خود بگویید که مغز او به طور متفاوتی یاد میگیرد و یادگیری دشوار است.
میتوانید با ثبت نام کودک در کلاسهای ورزشی و فعالیتهای تیمی، در توسعه مهارتهای اجتماعی به او کمک کنید. شرکت در فعالیتهای گروهی و دوستانه میتواند اعتماد به نفس کودک را افزایش دهد. به خاطر داشته باشید که ممکن است کودک تحت تاثیر رقابت و برنده شدن قرار گیرد. به او بگویید که رقابت به معنی برنده شدن نیست.
3_ استفاده از منابع و گروههای حمایتی
اختلال یادگیری در کودکان رایج است و کودکان بسیاری با این مشکل مواجه هستند. منابع و گروههای حمایتی برای کمک به والدین و کودکان تشکیل شدهاند و نحوه تربیت کودکانی که اختلال یادگیری دارند را آموزش میدهند. در این گروهها میتوانید با والدینی که تجربه مشابه شما را دارند ارتباط برقرار کنید و از اطلاعات آنها بهرهمند شوید. همچنین، کودک نیز در محیط آموزشی و اجتماعی قرار گرفته و رشد میکند.
4_ برنامهریزی برای آینده کودک
بسیاری از والدین کودکانی که اختلال یادگیری دارند، نگران آینده فرزندان خود هستند. این نگرانی طبیعی است، اما باید نقاط قوت و علایق کودک را پیدا کرده و او را تشویق کنید. بررسی نقاط قوت در انتخابهای تحصیلی و شغلی تاثیرگذار است و کودک میتواند برای بزرگسالی خود برنامهریزی کند.
به کودک خود بگویید که اختلال یادگیری هیچ ربطی به ذهن و هوش او ندارد. بسیاری از افرادی که اختلال یادگیری دارند، از هوش بالایی برخوردار هستند و در بزرگسالی به موفقیت دست پیدا کردهاند.
عوارض عدم درمان اختلال یادگیری
اختلال یادگیری در کودکان درمان قطعی ندارد، اما تشخیص به موقع میتواند اثرات آن را کاهش دهد. کمک به این کودکان میتواند شانس موفقیت را در مدرسه و آینده خود افزایش دهد. اگر والدین برای درمان اختلال یادگیری فرزند خود اقدام نکنند، عوارض آن زندگی کودک را تحت تاثیر قرار خواهد داد. عوارض عدم درمان اختلال یادگیری شامل موارد زیر است:
- مشکلات تحصیلی از جمله افت تحصیلی، تکرار پایه و ترک تحصیل کودک
- مشکلات عاطفی مانند اضطراب، استرس، افسردگی و احساس ناکامی
- مشکلات اجتماعی کودک از جمله انزوا، کاهش اعتماد به نفس و مشکل در برقراری ارتباط با دیگران
- مشکلات رفتاری مانند پرخاشگری و بیانگیزگی
- مشکلاتی در آینده از جمله دشواری در پیدا کردن شغل مناسب
آیا اختلال یادگیری تنها در کودکان است یا در بزرگسالان نیز دیده می شود؟
اختلال یادگیری در بزرگسالان نیز وجود دارد. این اختلال میتواند بر توانایی بزرگسالان در یادگیری و پردازش اطلاعات تاثیر بگذارد. ممکن است بزرگسالان مکانیسمها و استراتژیهای مقابلهای را برای کمک به جبران چالشهای یادگیری خود ایجاد کنند. دوستان و خانواده میتوانند در مدیریت این اختلال یادگیری در بزرگسالان نقش حمایتکنندهای داشته باشند. این اختلالات میتواند بر تحصیلات، شغل و فعالیتهای روزمره بزرگسالان تاثیر منفی داشته باشد و آنها را با چالش مواجه کند.
کلام آخر
اختلال یادگیری زندگی افراد از جمله یادگیری، پردازش و انجام وظایف روزمره را تحت تاثیر قرار میدهد. اما تشخیص زودهنگام و حمایت والدین میتواند به افزایش نقاط قوت کودک کمک کند. برخی از موفقترین افراد جهان از جمله آلبرت انیشتین، لئوناردو داوینچی و توماس ادیسون دارای اختلال در یادگیری بودند.
حمایت والدین و انجام روشهای درمانی میتواند به کودکان برای مدیریت این بیماری، زندگی بهتر و کسب موفقیت کمک کند. در این مقاله، دیدیم که اختلال یادگیری چیست و چگونه میتوان آن را درمان کرد. امیدواریم با آگاهی کامل بتوانید به فرزند خود برای زندگی بهتر کمک کنید.
منابع:
