بی اختیاری ادرار در کودکان از آن دسته مشکلات رایجی است که همه خانوادهها تجربهاش میکنند؛ اما هرگز برایشان عادی نمیشود! طبق بررسیها، بهترین سن کنترل ادرار در کودکان همان سنی است که به درک درستی از دنیای اطراف میرسند (معمولاً 3 سالگی به بعد)؛ اما بیشتر کودکان تا 5 یا 7 سالگی درگیر این مشکل هستند. بر اساس پژوهشهای بالینی، حدود ۸۰٪ موارد بیاختیاری در کودکان، شبانه (شبادراری) است و تنها ۲۰٪ به صورت روزانه یا ترکیبی اتفاق میافتد. انواع روشهای درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان توسط متخصصان تأیید شدهاند و باتوجهبه نوع بی اختیاری و علت بروز آن، دستهبندی و ارائه خواهند شد.
بی اختیاری ادرار در کودکان و علائم اولیه آن
بی اختیاری ادرار در کودکان به زبان ساده یعنی ازدستدادن کنترل مثانه توسط کودک یا عدم حساسیت گیرندههای مغزش نسبت به مسئله خروج ادرار از بدن! با این وجود، اگر کودک شما
- آموزشهای کافی را دریافت کرده است،
- از نظر بیولوژیکی به سنی رسیده که توانایی کنترل مثانه خود را دارد،
- به درک درستی از دنیای اطراف و ناخوشایند بودن ادرار خارج از دستشویی رسیده است،
اما همچنان خودش را خیس میکند، احتمالاً یک مشکلی وجود دارد. نکته مهم این است که بدانیم بی اختیاری ادرار در کودکان یک انتخاب یا یک روش جلبتوجه نیست؛ بنابراین، تنبیه یا سرزنش کودک نتیجه عکس خواهد داشت. برخی علائم و نکات مهم بی اختیاری ادرار در کودکان به شرح زیر هستند:
- بیاختیاری ادرار شبانه در پسران و بیاختیاری ادرار روزانه در دختران شایعتر است.
- سن تشخیص بی اختیاری ادرار در کودکان دختر 5 و در کودکان پسر 6 سالگی است.
- بی اختیاری ادرار در کودکان زیر 3 سال طبیعی است و شاید تا 5 یا 7 سالگی نیز ادامه داشته باشد.
برای آشنایی بیشتر با مباحثی مثل تاخیر رشد در کودکان و آموزش دستشویی رفتن کودک میتوانید به همین مقالات مراجعه کنید.
انواع بی اختیاری ادرار در کودکان
بی اختیاری ادرار در کودکان انواع مختلفی دارد و ممکن است در ساعات شب یا روز اتفاق بیفتد. علاوه بر این، بی اختیاری ادرار کودک لزوماً مستمر نیست؛ یعنی کودکی که هر چند روز یکبار چنین رفتاری از خود نشان میدهد نیز در این دسته قرار میگیرد. بهطورکلی، بی اختیاری ادرار به 4 دسته تقسیم میشود که یک کودک ممکن است با یک یا چند نوع آن درگیر باشد:
- بیاختیاری ادرار در ساعات روز و حین فعالیت روزانه که مغز در حال فعالیت و هوشیاری است.
- بیاختیاری ادرار در ساعات شب که شایعترین نوع شبادراری محسوب میشود.
- بیاختیاری ادرار اولیه در هر ساعت شبانهروز محتمل است و اغلب ناشی از عدم دریافت آموزش کافی خواهد بود.
- بیاختیاری ادرار ثانویه نیز مشابه نوع اولیه است؛ با این تفاوت که در این نوع، کودک اصطلاحاً یک دوره خشکی (دورهای که در آن بیاختیاری متوقف میشود) را تجربه میکند و بعد از مدتی، دوباره اختیار مثانهاش را از دست میدهد.
در ضمن اگر تمایل به یادگیری عمیقتری دربارهی موضوعاتی مثل عوارض دیر از پوشک گرفتن کودک و دندان درآوردن نوزاد دارید، پیشنهاد میکنیم این مقالات را بخوانید.
علت بی اختیاری ادرار در کودکان چیست؟
بی اختیاری ادرار در کودکان دلایل مختلفی دارد که هر کدام میتوانند علت یا معلول دیگری یا سایر اختلالات و بیماریها باشند. در حال حاضر، پزشکان موارد زیر را بهعنوان علل کلی بی اختیاری ادرار معرفی میکنند. کودک مبتلا به این مشکل ممکن است دچار یک یا چند نوع از این عوامل باشد:
- اختلالات اضطراب
- برخی ژنهای خاص
- مثانه کوچک نسبت به سن
- آپنه انسدادی خواب (OSA)
- عفونت دستگاه ادراری (UTI)
- تجربه استرس در خانه و مدرسه
- اختلال مثانه بیشفعال (OAB)
- تولید ادرار زیاد به دلایل مختلف
- رشد فیزیکی کندتر نسبت به سن
- مشکلات ساختاری در دستگاه ادراری
- اختلال نقص توجه/بیشفعالی (ADHD)
- مصرف کافئین حتی در مقادیر کم مانند چای
- عدم ترشح مقادیر کافی هورمون آنتی دیورتیک (ADH) در بدن هنگام خواب
- بیماری زمینهای مانند دیابت یا یبوست (که به مثانه فشار مضاعف وارد میکند)
- عدم دسترسی راحت به دستشویی یا تجربه ترس و احساسات ناخوشایند نسبت به فضای آن
- خواب خیلی عمیق (که بر عملکرد مغز در بیدار کردن بدن و مراجعه به دستشویی تأثیر میگذارد)
علت بی اختیاری ادرار کودکان در روز
کودکان در روز نیز ممکن است بیاختیاری ادرار داشته باشند؛ در اینجا، مهمترین دلایل این اتفاق را بررسی میکنیم:
- عفونت مجاری ادراری: عفونتهای ادراری مثانه را تحریک میکنند و باعث افزایش تعداد دفعات ادرار میشوند؛ در این حالت، کودک بیاختیاری ادراری میگیرد.
- یبوست: یبوست با ایجاد فشار بر مثانه، باعث تکرار و بی اختیاری ادرار کودکان در روز میشود.
- مثانه بیشفعال: مشکل منقبض شدن زودهنگام مثانه کودکان که با عنوان «مثانه بیشفعال» شناخته میشود، در تکرر ادرار و بیاختیاری تأثیر دارد.
- اختلال در عملکرد مثانه: برخی اختلالات در مثانه کودکان از تخلیه کامل آن جلوگیری میکنند؛ بنابراین، تعداد دفعات نیاز کودک به ادرار کردن بالا میرود و او بیاختیاری میگیرد.
- نگه داشتن ادرار: اگر کودک عادت به نگه داشتن ادرار دارد، این عادت به مثانهاش فشار وارد میکند و بهمرور باعث بروز مشکلاتی مثل بیاختیاری میشود.
- نوشیدن مایعات زیاد: نوشیدن مایعات زیاد بهخصوص نوشیدنیهای کافئیندار در افزایش تولید ادرار و بیاختیاری تأثیرگذار هستند.
- عادات نادرست دفع: برخی کودکان عادات نادرستی در دفع دارند؛ مثلاً بهخوبی هنگام توالت رفتن مثانهشان را تخلیه نمیکنند. این عادات بهمرور منجر به بروز مشکلاتی مثل بیاختیاری ادرار در روز میشوند.
مقالات روبرو میتوانند به افزایش درک شما از موضوعاتِ مکیدن انگشت دست در کودکان و تاخیر در گفتار کودک کمک کنند.
درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان
مشکل بی اختیاری ادرار در کودکان قابلدرمان است و در بیشتر موارد، بدون نیاز به مصرف دارو و تنها با اجرای چند متد رفتاری معمولی برطرف میشود. در ادامه، برخی روشهای درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان را بررسی میکنیم:
1_ تغییر رژیم غذایی برای درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان
یکی از اقدامات اولیه برای درمان بی اختیاری ادرار در کودکان، دقیق شدن در رژیم غذایی آنها است؛ یعنی باید ببینید چه چیزهایی در چه ساعاتی مصرف میکنند.
If you have urinary incontinence, cut down on alcohol and drinks containing caffeine, such as tea, coffee and cola. These can cause your kidneys to produce more urine and irritate your bladder.
اگر بیاختیاری ادرار دارید، مصرف الکل و نوشیدنیهای حاوی کافئین مانند چای، قهوه و کولا (نوشابهها) را کاهش دهید. این نوشیدنیها میتوانند باعث شوند کلیههای شما ادرار بیشتری تولید کنند و مثانهتان را تحریک کنند. NHS
لازم است اضافه کنیم که منابع روبرو اطلاعات جامعتری دربارهی موضوعاتی مثل بهترین ساعت خواب برای رشد قد و خواب نوزاد نارس ارائه میدهند.
علاوه بر این نوشیدنیها، باید به اندازه مصرف مواد غذایی ادرارآور (مواد مدر) توجه داشته باشید. در اینجا، برخی از این مواد غذایی را معرفی میکنیم:
- کلم
- خیار
- انگور
- آناناس
- کرفس
- چغندر
- جعفری
- بادمجان
- لیموترش
- زغالاخته
- سرکه سیب
- نوشیدنیهای گازدار
- انواع شکلات و فراوردههای مشابه
- نوشیدنیهای کافئیندار؛ مانند نوشابه، قهوه و حتی چای
توجه داشته باشید که تمام این موارد، مواد غذایی بسیار مفیدی هستند و شما نباید آنها را به طور کامل از جیره غذایی کودک حذف کنید؛ تنها کافی است زمان مناسبی برای مصرفشان در نظر بگیرید. علاوه بر این، توجه داشته باشید که یکی از عوامل بروز بی اختیاری ادرار در کودکان، یبوست است؛ بنابراین، مواد غذایی مناسب برای جلوگیری از این دسته عوامل را نیز در برنامه غذایی کودک بگنجانید.
راستی، بهجای نوشیدنیهای ادرارآور، میتوانید آبمیوههای سالم (به اندازه) برای فرزندتان تهیه کنید. ما در یک مقاله، بهترین آب میوه برای کودکان را معرفی کردهایم.
2_ نوشیدن کافی برای درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان
در ادامه بخش قبل، باید تأکید کنیم که نوشیدن کافی در طول روز بسیار مهم است و نهتنها به حفظ سلامتی و عملکرد بدن کودک کمک میکند، بلکه در درمان بی اختیاری ادرار نیز نقش مهمی دارد. با نوشیدن آب و هر نوشیدنی دیگری در طول روز، مثانه کودک دفعات بیشتری پر و خالی میشود؛ به این معنا که
- دیواره مثانه بیشتر کشیده میشود و با افزایش سایز مثانه، ظرفیت آن برای نگهداری مقادیر بیشتر ادرار بالا خواهد رفت.
- عضله دترسور بیشتر کار میکند و بالطبع، قویتر میشود.
توجه داشته باشید که کودکان باید به طور منظم و در طول روز آب بنوشند، نه این که در یک نوبت حجم زیادی از آب یا نوشیدنیهای مختلف را مصرف کنند. علاوه بر این، باید نوع نوشیدنی و تأثیر آن روی افزایش تولید ادرار را نیز در نظر بگیرید و از مصرف آنها در ساعات خواب یا قبل از خروج از خانه خودداری کنید.
همچنین برای آشنایی بیشتر با مطالبی مثل کم خونی کودکان و فواید امگا 3 برای کودکان میتوانید به همین مقالات مراجعه کنید.
3_ دستگاه هشداردهنده شبادراری برای درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان
دستگاههای هشداردهنده شبادراری انواعی از سنسورهای حساس به رطوبت هستند که انواع مختلفی دارند؛ اما اغلب به لباس زیر کودک یا ناحیهای وصل میشوند که اولین علائم رطوبت یا قطرات آب به آنها برسند. این دستگاهها در واکنش به رطوبت، یک هشدار صوتی یا لرزشی صادر میکنند که کودک را از خواب بیدار خواهد کرد. برخلاف باور عموم، دستگاه هشداردهنده شبادراری هیچ امواج خاصی ندارد و عارضه جانبی فیزیولوژیکی ایجاد نخواهد کرد.
این روش درمانی قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان نوعی شرطیسازی است. شبادراری دلایل مختلفی دارد، اما در بیشتر موارد ناشی از عدم حساسیت مغز نسبت به مسئله دفع است؛ یعنی مغز دلیلی نمیبیند بدن را برای دفع از خواب بیدار کند و ترجیح میدهد ناهوشیار بماند. دستگاههای هشداردهنده بهعنوان یک عامل بیرونی، ارتباطی بین حس دفع و از خواب بیدارشدن ایجاد میکنند. بهتدریج و بعد از چند هفته، مغز یاد میگیرد که باید برای دفع بدن را بیدار کند. طبق تجربه مصرفکنندگان و گزارشهای متخصصان، 90 درصد کودکان بعد از 3 ماه به طرز قابلتوجهی بهبود خواهند یافت.
لازم به ذکر است اگر تمایل به یادگیری دربارهی مطالبی مثل معجون رشد کودک و بی خوابی کودک دارید، پیشنهاد میکنیم این مقالات را بخوانید.
4_ تکنیک تمرین مثانه (Bladder Training) برای درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان
تکنیک تمرین مثانه یکی از روشهای درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان محسوب میشود؛ زیرا تمرکز آن روی کنترل فعالیت عضله دترسور (Detrusor) است که با هر بار انقباض، ادرار را از مثانه خارج میکند. عملکرد ضعیف این عضله منجر به دفع ناگهانی و بیاختیار ادرار یا عدم تخلیه کامل مثانه در دفعات مراجعه به دستشویی خواهد شد. هر بار که کودک ادرارش را نگه میدارد یا جریان آن را بهصورت عمدی قطع و وصل میکند، این ماهیچه تقویت میشود.
تکنیک تمرین مثانه به مجموعهای از تمرینات گفته میشود که هدف کوتاهمدت آنها، ایجاد عادت بهخصوص و برنامهای مشخص برای دفع ادرار و هدف بلندمدت آنها، عادتدادن مثانه به نگهداشتن حجم بیشتری از ادرار و افزایش کنترل فرد بر عملکرد عضلات مثانه است. در این تکنیک ترکیبی از تمرینات ذهنآگاهی و روشهای تقویت عضلات مورداستفاده قرار میگیرند که برای درمان بیاختیاریهای ناشی از ظرفیت کم (سایز کوچک) مثانه، بلوغ، عوامل ژنتیکی و اختلالات خواب مناسب هستند. (منبع: Very Well Mind)
تکنیک تمرین مثانه روند نسبتاً سادهای دارد. در گام اول، باید بررسی کنید کودک دقیقاً چقدر میتواند ادرارش را نگه دارد؛ یعنی از زمانی که حس دفع پیدا میکند تا زمانی که دیگر نمیتواند تحمل کند. این بازه زمانی را بهعنوان معیار در نظر بگیرید و هر بار، کمی به آن اضافه کنید. بهعنوانمثال، اگر کودک میتواند 40 ثانیه تحمل کند، هدف بعدی را 50 ثانیه در نظر بگیرید. شما میتوانید بنا به صلاحدید پزشک و ترجیحات کودک، از روشهایی مانند مدیتیشن، بازی، ایجاد حواسپرتی، تمرینات کگل و غیره برای سرکوب حس اضطرار دفع ادرار کمک بگیرید.
در صورت تمایل به استفاده از این روش، حتماً نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- حداقل 6 تا 12 هفته طول میکشد تا این روش درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان نتایج مطلوبی نشان دهد.
- این روش برای کودکان مستعد ابتلا به عفونت مجاری ادراری و بی اختیاری ادرار ثانویه مناسب نیست.
- تمرین مثانه یک تکنیک روزانه است و شما نباید در ساعات شب و در حالت نیمهخواب، کودک را مجبور کنید ادرارش را نگه دارد.
- این روش برای کودکانی مناسب است که درک درستی از دنیای اطراف دارند، دستورات شما را بهخوبی متوجه میشوند و از همه مهمتر، نسبت به مشکل بی اختیاری ادرار خود آگاهاند و مایل به حل آن هستند.
- هر بار که کودک نتوانست برنامه زمانی موردنظر را حفظ کند، یکقدم به عقب برگردید؛ یعنی اگر کودک نتوانست به مدت 30 ثانیه دستشوییاش را نگه دارد، به همان 15 ثانیه مرحله قبل برگردید و کمی بیشتر روی آن مانور دهید.
تکنیک تمرین مثانه از آن دسته روشهایی است که اگر بهصورت درست اجرا نشود، آسیبهایش بیشتر از مزایای آن خواهند بود؛ بنابراین، باید حتماً با یک متخصص اورولوژی و پزشک اطفال در مورد آن صحبت کنید.
راستی مقالات روبرو میتوانند به افزایش دانش شما از موضوعاتِ واکسن آنفولانزا برای کودکان و آلرژی غذایی در کودکان کمک کنند.
5_ تکنیک ادرار دومرحلهای برای درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان
در این تکنیک، هدف این است که کودک بتواند در هر نوبت مراجعه به دستشویی و دفع ادرار، جریان آن را به طور ارادی متوقف کند و بعد از چند ثانیه، به ادرارکردن ادامه دهد. بهعنوانمثال، سه ثانیه ادرار کند، سه ثانیه متوقف کند و این روند را تا زمانی که ادرار تمام شود، ادامه دهد. درصورتیکه حین تمرین ادرار بهطورکلی قطع شد، از کودک بخواهید بایستد، راه برود و کمی بنشیند تا ادرار باقیمانده به جریان بیفتد.
این نوع بیشتر مناسب کودکانی است که به هر علتی، در تخلیه کامل مثانه به مشکل میخورند؛ یعنی ندانسته فکر میکنند تخلیه بهصورت کامل صورتگرفته و از دستشویی خارج میشوند، درحالیکه همچنان نیاز به دفع دارند.
6_ تکنیک برنامهریزی ادرار برای درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان
در این روش، شما کودک را طبق یک برنامه زمانی استاندارد (که به کمک یک متخصص و باتوجهبه شرایط کودکتان تدوین شده است)، به دستشویی میفرستید، حتی اگر در لحظه احساس دفع ادرار نداشته باشد. بهعنوانمثال، هر دو ساعت یکبار آلارم بگذارید و به کودک بگویید وقت دستشویی رفتن فرارسیده است. در این صورت نهتنها دفع ادرار بدون حس اضطرار لحظه آخری انجام میشود، بلکه بعد از مدتی مغز کودک شرطی میشود و تنها در بازه زمانی 2 ساعته احساس نیاز به دفع پیدا میکند؛ بهاینترتیب، در ساعات دیگر دستور دفع ادرار را به مثانه مخابره نخواهد کرد.
این روش مناسب کودکانی است که علت بی اختیاری ادرار آنها یکی یا هر دو مورد زیر است:
- بیطاقتی کودکانه در دستشویی و عدم تخلیه کامل ادرار در هر نوبت مراجعه به دستشویی.
- شیطنت کودکانه که برای کمی بازی بیشتر به مثانه فشار میآورند و دیر به دستشویی مراجعه میکنند.
- کودکانی که به دلیل تفاوتهای حسی، عدم رشد مهارتهای شناختی یا عدم آموزش علائم جسمی و ذهنی نیاز به دفع را نمیشناسند.
در کودکان مورد آخر، احساس فشار در مثانه باعث میشود بخواهند برقصند و بالا و پایین بپرند یا روی زمین غلت بزنند تا آن فشار را کاهش دهند. در این شرایط آنها اصلاً متوجه نیستند این فشار به معنای نیاز به توالت است؛ بنابراین حتی اگر از آنها بپرسید نیاز به دفع دارند یا خیر، پاسخ منفی خواهند داد، اما کمی بعد خود را خیس خواهند کرد. بهطورکلی، نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- این تکنیک مخصوص ساعات بیداری است و شما نباید در طول شب کودک را هر دو ساعت یک بار بیدار کنید و بیدلیل به دستشویی بفرستید.
- اگر کودک قبل از بهپایانرسیدن دو ساعت نیاز به دفع داشت، محدودش نکنید و اجازه دهید به دستشویی برود؛ سپس دو ساعت بعدی را از همان موقع در نظر بگیرید.
لازم است اضافه کنیم که منابع روبرو دانش کاملتری دربارهی اموزش دست ورزی برای کودکان و علت شیر نخوردن نوزاد ارائه میدهند.
7_ مراجعه به پزشک برای درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان
با درنظرگرفتن علت بی اختیاری ادرار در کودکان، شما میتوانید این مشکل را به کمک پزشک حل کنید. بهعنوانمثال، میتوانید
- با مراجعه به متخصص اورولوژی، مطمئن شوید هیچ ناهنجاری آناتومیکی در دستگاه ادراری کودک وجود ندارد.
- با مراجعه به روانشناس و روانپزشک، عوامل ذهنی و احتمال افسردگی، اضطراب و غیره را بررسی کنید.
در زمینه دارو، قبل از هر چیز توصیه میکنیم نسبت به مصرف آنها گارد نداشته باشید و بدانید اگر پزشک آنها را تجویز میکند، یعنی برای سلامت کودک ضروری هستند. جدا از داروهای اورولوژی یا داروهای ضدافسردگی و استرس، گروهی دیگر از داروها هستند که میتوانند میزان ترشح هورمون ضد ادراری یا هورمون آنتی دیورتیک (ADH) را کنترل کنند. این دسته از داروها مخصوصاً برای درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان مورداستفاده قرار میگیرند و بیشتر برای کودکانی مناسب هستند که
- سایز مثانه آنها نسبت به سنشان کوچک است،
- بدنشان ادرار زیادی تولید میکند.
8_ استفاده از روکش پلاستیکی برای درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان
یکی از دلایل عدم حساسیت مغز کودک نسبت به خروج ادرار از بدن، عدم تجربه حس ناخوشایند است. در طول روز، ادرار از بدن خارج و روی زمین ریخته میشود، در طول شب هم بهسرعت جذب روتختی و تشک خواهد شد. این مسئله به طور ناخودآگاه، تجربهای مشابه پوشک برای کودک ایجاد میکند که در آن، ادرار بهسرعت جذب لایهها میشد و رطوبت، بو و هر عامل ناخوشایند دیگری را از کودک دور میکرد. به همین علت، توصیه میکنیم زیر روتختی و روی تشک یک محافظ پلاستیکی بگذارید. این کار دو مزیت مهم دارد:
- تشک آسیب نمیبیند و زحمت شستوشو، پشتورو کردن و ازبینبردن بوی آن حذف خواهد شد.
- خیسی ناشی از عدم جذب کامل ادرار کودک را هوشیار میکند.
بچههایی که پوشک ندارند یا محافظ پلاستیکی روی تختشان گذاشته شده است، نسبت به خیسی و رطوبت حساس هستند. این حساسیت و حس ناخوشایند موجب میشود آنها بهصورت ناخودآگاه، عضلات کف لگن خود را منقبض کنند (همان کگل خودمان!) تا جریان ادرار را قطع کنند. این مسئله منجر به بیدارشدن کودک و مراجعه به دستشویی خواهد شد. بعد از مدتی، کودک عادت میکند قبل از خیس کردن خود، از خواب بیدار شود تا حس خیسی را تجربه نکند.
اگر میخواهید در زمینه بچه ای که دارو نمیخوره و کوتاهی قد در کودکان دانشتان بیشتر شود منابع ذکر شده را از دست ندهید.
9_ ایجاد روتین قبل از خواب برای درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان
همانطور که قبلاً اشاره کردیم، یکی از دلایل بروز بی اختیاری ادرار در کودکان آپنه انسدادی خواب است. این مشکل و سایر مشکلات خواب تنها با رعایت مجموعه اصولی تحت عنوان “بهداشت خواب” برطرف میشوند. بررسی تمام اصول بهداشت خواب در حوصله این مقاله نمیگنجد؛ اما این چند نکته را در نظر داشته باشید و بیشتر در مورد بهداشت خواب تحقیق کنید:
- تنظیم زمان مشخص خواب و بیداری
- خوابیدن در اتاق تاریک و بدون حواسپرتی
- خودداری از مصرف نوشیدنیهای ادرارآور دو ساعت قبل از خواب
- کاهش استفاده از وسایل الکترونیکی یک تا دو ساعت قبل و بعد خواب
- خودداری از مصرف غذاهای حاوی نمک و پروتئین دو ساعت قبل از خواب
- ایجاد روتین مشخصی برای قبل از خواب شامل شستن صورت، مسواکزدن، عوضکردن لباس، دستشویی رفتن و غیره
این موارد در کنار ایجاد نظم در زندگی کودک، به کاهش استرس نیز کمک خواهند کرد که خود یکی از عوامل بی اختیاری ادرار است.
برای اطلاعات بیشتر درباره ایجاد روتین خواب منظم میتوانید به مقاله «تنظیم خواب کودک» مراجعه کنید.
10_ ایجاد فضای مناسب برای درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان
گاهی وقتها بی اختیاری ادرار در کودکان ناشی از عدم علاقه یا ترس آنها از فضای دستشویی و روند دفع است. همانطور که برخی کودکان از کوتاهکردن مو وحشت دارند، برخی کودکان فکر میکنند ادرار و مدفوع بخشی از بدن آنها هستند و خروج آنها یک فاجعه است؛ چه برسد به اینکه دفع در یک فضای ناراحتکننده اتفاق بیفتد! درصورتیکه کودکتان با چنین مشکلاتی درگیر است، میتوانید در کنار آموزش مؤثر کارکرد بدن، نکات زیر را برای بهبود تجربه دستشویی رفتن کودک رعایت کنید:
- محیط راحت، امن و تمیزی برای دستشویی رفتن فراهم باشد،
- آموزشهای لازم در زمینه دستشویی رفتن به کودک داده شود،
- دستشویی در دسترس باشد تا کودک برای مراجعه به آن تنبلی نکند یا در طول شب نترسد،
- برق راهروی منتهی به دستشویی را همیشه روشن بگذارید و آن قسمت خانه را مانند بقیه بخشها، تمیز و زیبا نگه دارید.
- از انواع چراغخوابهای فانتزی، تزیینات، دمپاییهای رنگی و غیره در فضای دستشویی یا خارج آن استفاده کنید.
- دقت کنید آیا کودک هنگام استفاده از دستشویی مشکل خاصی را تجربه میکند یا خیر؛ بهعنوانمثال، میتواند درست بنشیند؟ باسن و پاهایش در شرایط راحتی هستند؟ آیا برای حفظ تعادل به مشکل میخورد و عضلاتش را منقبض میکند؟
- درصورتیکه کودک برای دستشویی رفتن نیاز به کمک شما دارد، حتماً در تمام ساعت روز در دسترس باشید، درب اتاقتان را در ساعات شب نبندید و حداقل یکی از والدین، هوشیار و بدون مصرف قرص خواب یا الکل به خواب بروند.
خواندن مقاله بهترین روش خواباندن کودک میتواند برایتان مفید باشد.
راستی، ما 2 مقاله با عناوین آموزش «دستشویی رفتن کودک دختر» و «آموزش دستشویی رفتن کودک پسر» داریم. اگر میخواهید نکات بیشتری برای آموزش دستشویی رفتن فرزندتان بدانید، به این مقالات سری بزنید.
11_ استفاده از تکنیک بیوفیدبک برای درمان قطعی بیاختیاری ادرار در کودکان
تکنیک بیوفیدبک یکی از دستاوردهای تکنولوژی است که به کودک کمک میکند تا با آگاهی بیشتر نسبت به فعالیتهای خودمختار بدن خود، آنها را بهتر کنترل کند.
در تکنیک بیوفیدبک، عضلات کف لگن که در کنترل مثانه نقشی اساسی دارند، مورد بررسی قرار میگیرند. حالا با انجام تمریناتی برای تقویت این عضلات، بیاختیاری ادراری هم کنترل میشود.
کودک با استفاده از اطلاعات بصری یا صوتی که تکنیک بیوفیدبک در اختیار او میگذارد، یاد میگیرد که چگونه بهصورت ارادی عضلات خود را منقبض یا شل کند. زمانی که کودک بهطور مکرر از این تکنیک استفاده کرد، کنترل او روی عضلات کف لگن بیشتر میشود؛ بنابراین، احتمال بروز مشکلاتی مثل بیاختیاری به حداقل میرسد.
این روش بهدلیلی غیرتهاجمی بودن، افزایش آگاهی نسبت به عملکرد بدن و کاهش نیاز به دارو در برخی موارد، محبوبیت زیادی پیدا کرده است.
کودکان با انجام تمرینات کف لگن در خانه که توسط پزشک ارائه میشوند، میتوانند اثربخشی بیوفیدبک را افزایش دهند.
تشخیص بی اختیاری ادراری کودکان بعد از درمان
حتی بعد از درمان بیاختیاری ادرار در کودکان، احتمال بازگشت این مشکل وجود دارد. پزشک برای تشخیص علت اصلی این اتفاق برخی کارها انجام میدهد که عبارت هستند از:
- بررسی سوابق پزشکی: پزشک درباره تاریخچه پزشکی کودک شروع به جمعآوری اطلاعات میکند تا دیدگاه کاملی نسبت به سطح سلامت کودک بهدست آورد.
- معاینه فیزیکی: لگن، پرینه (نشیمنگاه) و شکم کودک معاینه میشوند تا عضلات کف لگن او بررسی شوند.
- ثبت اطلاعات مثانه: پزشک از والدین درخواست میکند که تا چند روز درباره میزان مصرف مایعات، زمان دفع ادرار، مقدار دفع ادرار و تعداد دفعات بیاختیاری اطلاعاتی را جمعآوری کنند.
- انجام آزمایشهای تشخیصی: انجام آزمایشهایی مثل آزمایش خون برای بررسی عفونتهای ادراری، تست ارودینامیک (نوار مثانه) برای بررسی عملکرد مثانه و سیستوسکوپی برای بررسی داخل مثانه در این مرحله اهمیت دارد.
گاهی کودکان بر خلاف بیاختیاری، ممکن است دچار اختلالاتی در دفع ادرار شوند. آیا میدانید علت این اتفاق چیست؟ ما در مقاله «اختلالات دفع ادراری در کودکان» در این مورد صحبت میکنیم.
عوارض احتمالی بی اختیاری ادرار در کودکان چیست؟
برخی از مهمترین عوارض احتمالی بیاختیاری ادرار در کودکان در روز و شب را در این جدول بررسی میکنیم:
| مشکلات روانی | مشکلات روزمره | مشکلات جسمی |
| کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس | محدودیت در فعالیتهای اجتماعی | تحریکات پوستی در ناحیه تناسلی |
| استرس ناشی از خیس شدن لباس | مشکلات خواب بهدلیل دفع مکرر | افزایش خطر ابتلا به عفونت ادراری |
| احساس خجالت و شرمساری | اختلال در روابط خانوادگی | |
| انزوا و گوشهگیری |
نقش والدین در درمان بی اختیاری ادراری
والدین در درمان خانگی بی اختیاری ادرار در کودکان نقش مهمی دارند. برخی از مهمترین وظایف آنها را در اینجا بررسی میکنیم:
- آموزش و آگاهی: والدین باید آموزشهای لازم در زمینه بیاختیاری ادراری را بهصورت روزانه به کودک ارائه دهند و آنها را تکرار کنند. آنها همچنین باید به کودک بگویند که این مشکل طبیعی است و دامنگیر خیلی از بچهها میشود؛ اما میتوان آن را درمان کرد.
- مدیریت مصرف مایعات: والدین باید برنامه مناسبی برای مدیریت مصرف مایعات کودک داشته باشند و جلوی مصرف مایعات زیاد (بهخصوص قبل از خواب) را توسط کودک بگیرند.
- حمایت روانی: حمایت عاطفی و روانی کودک یکی از مهمترین بخشهای درمان بیاختیاری ادرار در کودکان است. والدین باید بهجای تنبیه یا سرزنش کردن کودک، به او در مورد قابلدرمان بودن این عارضه اطمینان دهند.
- استفاده از روشهای درمانی: والدین باید کاملاً تحت نظر پزشک عمل کنند و به تمام روشهای درمانی پایبند باشند؛ مثلاً در صورت نیاز به مصرف دارو، سر زمان مناسب داروها را به کودک دهند تا او هر چه سریعتر درمان شود.
اشتباهات در درمان بیاختیاری ادرار در کودکان
برخی اشتباهات در روند درمان بیاختیاری ادرار در کودکان وجود دارد که باعث بیاثر یا کند شدن روند بهبودی میشوند. در اینجا، این اشتباهات را بررسی میکنیم:
- نادیده گرفتن علت اصلی: از آنجا که بیاختیاری دلایل مختلفی دارد، باید مهمترین علت آن را کشف کرد تا بتوان با استفاده از روش درمانی مناسب، جلوی این عارضه را گرفت. نادیده گرفتن دلایل و علائم ناشی از آنها باعث بیاثر شدن درمان میشود.
- عدم آموزش درست: کودک و والدین باید توسط پزشک در خصوص مثانه، ادرار و تکنیکهای کنترل ادرار آموزش ببینند تا مبادا دچار سردرگمی و ناامیدی شوند.
- استفاده از روش درمانی نامناسب: برخی والدین بهدلیل ناآگاهی از روشهای نامناسب (مثل تنبیه یا داروهای بدون نسخه) استفاده میکنند که این روشها آسیبهای زیادی به کودک میرسانند.
- عدم پیگیری منظم: با پیگیری منظم میتوان از فرصتهای طلایی برای درمان کودک استفاده کرد. عدم پیگیری فقط باعث از دست دادن فرصتها میشود.
- انتظارات غیرواقعی: انتظارات غیرواقعی والدین مبنی بر زودتر درمان شدن کودک باعث ناامیدی و استرس آنها و فرزندشان میشود. برای درمان بیاختیاری نیاز به صبر و حوصله است.
- کمبود حمایت عاطفی: بیاختیاری ادرار برای کودک استرسزا است و عدم حمایت عاطفی والدین از او در این شرایط فقط اوضاع را بههمریختهتر میکند.
- تغییر ناگهانی در رژیم غذایی و نوشیدنی: برخی غذاها یا نوشیدنیها باعث افزایش تکرار ادرار کودک میشوند. با کاهش مصرف کافئین و نوشیدنیهای تحریککننده و افزایش مصرف فیبر میتوان جلوی بروز مشکلات بیشتر را گرفت.
کلام آخر
بهترین سن کنترل ادرار در کودکان بین 3 تا 5 سال است؛ بااینحال بی اختیاری ادرار در کودکان تا سن 7 سالگی نیز مشاهده میشود و با اینکه چندان خوشایند و طبیعی نیست، آنقدرها جای نگرانی ندارد. برای درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان، باید با مشاهده رفتارهای او، الگوی دفع و مشورت با پزشک، دلایل بروز این مشکل را بیابید و سپس یکی از روشهای درمان خانگی، دارویی یا رفتاردرمانی را انتخاب و اجرا کنید.
منابع
