تربیت کودکان شاد کار چندان سختی نیست. تنها با استفاده کردن از برخی نکات تربیتی مانند:
- کاهش زمان استفاده از فضای مجازی
- بازی در فضای آزاد
- آموزش مهارت‌های ضروری برای زندگی
- و دنبال کردن فعالیت‌های مورد علاقه کودک
می‌توان یک کودک شاد و با انگیزه تربیت کرد. در ادامه این مقاله، به رازهای تربیت کودکان شاد می‌پردازیم و آنچه برای شادی کودک ضروری است را می‌خوانیم.
چگونه کودکانی شاد تربیت کنیم؟
از آنجایی که فرزندان ما در دوران کودکی مانند اسفنجی که در کسری از ثانیه آب را به خود جذب می‌کند، آماده الگوبرداری از خانواده خود هستند؛ می‌توان، حفظ و گسترش شادی در والدین را مهم‌ترین عامل در تربیت کودک شاد دانست. البته خوب است بدانید که راهی معجزه آسا برای ایجاد شادی دائمی وجود ندارد اما ساختن برخی عادت‌ها در ایجاد شادی بادوام‌تر برای کودکان موثر است، که در ادامه به آنها می‌پردازیم:
1_ محدود کردن استفاده از تکنولوژی
درست است که در حال حاضر، بخش زیادی از کارهای روزمره ما مانند خرید، شرکت در کلاس‌های مختلف و ارتباط برقرار کردن با دیگران از طریق تلفن‌های همراه به راحتی قابل انجام است، اما باید اعتدال را در استفاده از تکنولوژی رعایت کنید تا مانع تاثیر منفی آن را در سلامت روان کودکتان شوید. بنابراین حتی اگر فرزندتان گوشی و لپ تاپ اختصاصی خود را دارد ساعاتی را برای استفاده از آنها تعیین و خارج از آن زمان استفاده از تلفن همراه را محدود کنید؛ تا از این طریق، فرصت کافی برای برقراری ارتباط با آنها را داشته باشید(منبع).
2_ آموزش قدردانی به کودکان
به کودکان خود بیاموزید تا از تجربیاتی که در لحظه برایشان ساخته می‌شود، لذت ببرند. مهارت شکرگذاری یکی از راه‌های موثر تربیت کودک شاد است، که می‌توانید آن را در خانواده خود به یک عادت تبدیل کنید. برای این‌کار زمان‌هایی را که دور هم جمع هستید مثل قبل از صرف شام، به قدردانی بابت ۳ اتفاق روز اختصاص دهید. البته توجه داشته باشید کودکان خود را وادار به شکرگذاری نکنید، بلکه با تمرین مداوم لذت قدردانی را به آنها بچشانید(منبع).
3_ ایجاد فرصت بازی در فضای باز
برای کودکتان، وقت گذراندن در طبیعت و فضای باز را به یک عادت روزانه تبدیل کنید و هرگز از انرژی حاصل از طبیعت غافل نشوید. سعی کنید با کاهش زمان استفاده از بازی‌های ویدئویی، فرصتی برای فرزندتان فراهم کنید تا دقایقی را در طبیعت قدم بزند، بازی‌های گروهی را تجربه کند و زمان‌هایی را به مطالعه در فضای باز اختصاص دهد. باگذشت مدتی، تاثیر مثبت آن را بر سلامت روان فرزندتان مشاهده خواهید کرد(منبع).
4_ آموزش خودکنترلی
یکی دیگر از اصول مهم در تربیت کودک شاد، یاد دادن خود کنترلی و تمرین مهارت تصمیم گیری است. به کودکان خود بیاموزید که برای اخذ بهترین تصمیم، به راحتی تسلیم لذت‌های لحظه‌ای خود نشوند. بلکه چشم انداز گزینه‌های پیش‌روی خود را به دقت بررسی کنند تا در نهایت مناسب‌ترین مسیر را در پیش بگیرند(منبع).
5_ تمرین سازگاری با محیط
از آنجایی که شرایط همیشه بر وقف مراد نیست، آموختن انعطاف پذیری در موقعیت‌های مختلف به کودکان، یک مزیت محسوب می‌شود. اینکه کودک ما یاد داشته باشد در شرایط مختلف احساسات خود را بیان کند و با ایجاد تغییرات مثبت در نگرش خود به مسیر ادامه دهد، علاوه بر ایجاد شادی بادوام، در تقویت مهارت حل مسئله و همدلی او اثرگذار است.
بیشتر بخوانید:
6_ ایجاد فرصت موفقیت و شکست برای کودکان
به عنوان والدینی که به دنبال تربیت کودک شاد هستند، از نتیجه‌گرایی فاصله بگیرید و فرصت یادگیری مهارت‌های جدید را برای کودکانتان فراهم کنید. در ادامه آنها را به خاطر تلاشی که دارند تشویق کنید از نتیجه گرایی، مقایسه آنها با دیگران و تعریف و تمجید بی دلیل بپرهیزید تا فرزندانتان در محیطی شاد همیشه مشتاق پیشرفت باشند.
7_ وقت گذراندن با خانواده
با کودکان خود وقت بگذرانید، همدلانه به گفته‌هایشان گوش دهید، در امور مختلف از آنها مشارکت بخواهید و حس امنیت را به فرزندانتان القا کنید. باهمین کارها، بستری مناسب را برای جذب شادی در خانواده فراهم می‌کنید.
اصول تربیت کودک شاد
دغدغه تربیت کودک شاد برای تمام والدین در نسل‌های مختلف، روانشناسان را ملزم به تحقیقات گسترده‌ای کرده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش‌ها نشان می‌دهد، احتمال شادی پایدار در کودکان با رعایت برخی اصول که در ادامه به آنها می‌پردازیم، افزایش می‌یابد. این موارد عبارتند از:
- بعد از فرزند آوری، اعمال والدین بیشتر از گفتارشان اهمیت دارد، بنابراین شادی و اشتیاق را در زندگی خود افزایش دهید تا فرزندانتان از این نوع نگاه الگوبرداری کنند.
- در عین ایجاد مرزبندی، آزادی را به فرزندانتان هدیه دهید. همزمان با ایجاد مرزبندی از کودکان خود حمایت می‌کنید، به آنها نشان دهید که فرصت یادگیری و آزمون و خطا دارند. همچنین نشان دهید که حتی اگر در این مسیر شکست بخورند باز هم آغوش شما به رویشان باز است.
- استقلال فرزاندانتان را بی‌اهمیت نشمارید. در حالی که به کودکتان می‌آموزید که همیشه در کنارش هستید، او را به هدف گذاری، تصمیم‌گیری و برنامه ریزی مستقل تشویق کنید.
- درک کنید که فرزندانتان، با شما یکسان نیستند و ممکن است به دنبال منافع متفاوتی باشند، پس از تحمیل باورهای خود به کودکانتان بپرهیزید و صرفا تلاش کنید که مهارت‌های مهم زندگی و نگرش مثبت را به آنها یاد دهید.
خوب است در کنار معرفی اصول تربیت کودک شاد، به تاثیرات منفی فردی و اجتماعی که حاصل رعایت نکردن این چهارچوب‌ها هستند بپردازیم. این موارد شامل:
مهارت‌های اجتماعی
پیشرفت انسان در گروی حضور موثر در اجتماع است. در صورتی که کودک در جمع کوچک خانواده خود مهارت‌های اجتماعی را به خوبی یاد نگیرد، احتمال موفقیت او در جوامع بزرگ‌تر، کاهش می‌یابد. برخی از این مهارت‌های اجتماعی که به اصول تربیت کودک شاد وابسته‌اند، عبارتند از:
- برقراری ارتباط موثر: عدم برقراری ارتباط موثر هر فرد با دیگران و بیان دیدگاه خود یکی از اصول ایجاد شادی است. عدم وجود این مهارت در فرزندتان او را گوشه‌گیر و منزوی می‌کند
- همدلی: درک شرایط و خواسته‌های دیگران و احترام به تصمیمات افرادی که در موقعیت متفاوتی از فرزندمان قرار دارند، ثمره مهارت همدلی است. عدم پرورش این مهارت در کودکان، سبب ایجاد شخصیتی خودخواه و بی‌تفاوت می‌شود.
- حل تعارض: پرخاشگری و دعوا یکی از اثرات منفی عدم تسلط بر اصول شاد زیستن است. زمانی که کودک بلد نباشد مسائل خود را از جوانب مختلف بررسی کند و آنها را به صورت مسالمت آمیز با دیگران رفع کند، دچار این مسئله می‌شود. یک محیط شاد، بستری مناسب برای یادگیری این مهارت است.
مهارت‌های عاطفی
تاثیر احساسات هر فرد روی تصمیمات و نتایج او، برکسی پوشیده نیست. بخش اعظمی از مهارت‌های عاطفی هر فرد، در صورت عدم رعایت اصول تربیت کودک شاد تضعیف می‌شود. این مهارت‌ها شامل:
- کنترل هیجانات: کنترل احساسات و بیان صحیح آنها یکی از دستاوردهای شاد زیستن است. در صورتی که کودکان ما این اصول را یاد نداشته باشند احساسات منفی مانند غم، اضطراب و خشم آنها را اذیت می‌کند.
- اعتماد به نفس: ایجاد فرصت‌های یادگیری که در گروی تربیت کودک شاد است، سبب ایجاد اعتماد به نفس در فرزندانمان می‌شود. این اعتماد به نفس، مانع ترس از شکست می‌شود.
- سازگاری: یکی از دستاوردهای تربیت برمبنای اصول شاد زیستن، داشتن سازگاری با شرایط مختلف در کودکان است. در صورت بی توجهی به این موضوع ممکن است در کودک ناامیدی و تسلیم شدن در شرایط نامتعادل زندگی را رخ دهد.
مهارت‌های شناختی
پردازش و تحلیل اطلاعات در هنگام بروز مسائل مختلف که حاصل تمرین در کودکان است، به مهارت‌های شناختی آنها برمی‌گردد برخی از مهم‌ترین این مهارت‌ها عبارتند از:
- خلاقیت: تفکر خارج از چهارچوب، که امروزه تاثیر به سزایی در موفقیت یا عدم موفقیت فرزندانمان دارد، در محیط‌های شاد پرورش می‌یابد. عدم خلاقیت در کودکان منجر به کاهش ریسک‌پذیری و مهارت حل مسئله در موقعیت‌های جدید می‌شود.
- کنجکاوی: یکی از اصول تربیت کودک شاد، ایجاد بسترهایی برای سوال پرسیدن و کنجکاوی کودکان است که سبب یادگیری هرچه بیشتر آنان می‌شود. بنابراین، عدم وجود کنجکاوی شخصیت بی‌تفاوتی را در کودک ایجاد می‌کند که از یادگیری مطالب جدید فراری باشد.
- تفکر انتقادی: تکیه کردن و پذیرش بی چون و چرای نظر دیگران بدون انجام تحقیق و مشورت، حاصل ضعف در تفکر انتقادی است. در حالی که آموزش بیان احساسات و تفکر مستقل به کودکان، می‌تواند به دلیل حضور آنها در محیطی شاد شکل گیرد.
مهارت‌های زندگی
برای رفع مسائل متعددی که در آینده گریبان گیر زندگی فرزندانمان می‌شود، والدین باید روی پرورش مهارت‌های زندگی آنها زمان زیادی را خرج کنند. در ادامه به دو نمونه از مهارت‌های مهم این بخش که می‌تواند حاصل آموزش والدین در محیط شاد باشد می‌پردازیم:
- مدیریت زمان: ارائه مسئولیت به کودکان و ایجاد فرصت‌های مختلف یادگیری، یکی از اصول تربیت کودک شاد است که برنامه‌ریزی را به کودک می‌آموزد. کودکانی که این مهارت‌ها را یاد نمی‌گیرند ممکن است در بزرگسالی دچار اهمال کاری و کمبود وقت شوند.
- گفت‌وگو: مهارت گفتگو به کودک کمک می‌کند تا در صورت بروز مشکل، بتواند آن را با والدین خود مطرح کند و از آنها راهنمایی بخواهد.
بیشتر بخوانید:
منابعی برای یادگیری اصول تربیت کودک شاد
پیشرفت تکنولوژی و در دسترس بودن منابع مختلف یادگیری در عصر حاضر، شمشیری دولبه است که ممکن است موجب انتقال اطلاعات اشتباه به والدین شود. بنابراین در زمان یادگیری، به موثق بودن منابع خود توجه کافی داشته باشید. یکی از بهترین روش‌های یادگیری اصول تربیت کودک شاد، مشورت گرفتن از فردی است که در این حوزه تخصص دارد و بدون قضاوت و پیش زمینه قبلی، شما را مطابق چهارچوب علم راهنمایی می‌کند. برخی دیگر از منابع یادگیری تربیت کودک شاد را در ادامه شرح می‌دهیم:
1_ مطالعه کتاب
یکی از منابع یادگیری همیشه در دسترس و قابل اتکا که دارای راهکارهای عملی است، کتاب‌ها هستند. دو نمونه از کتاب‌های این حوزه «تربیت شادکامی» و «کودک شاد، مادر شاد» نام دارند.
2_ پادکست
یکی از منابع یادگیری تربیت کودک شاد گوش دادن به پادکست‌های مرتبط است. پادکست‌های «مادران»، «دنیای کودک» و «پدر و مادر مدرن» در برخی از اپیزودهای خود به صورت اختصاصی به اصول شاد زیستن می‌پردازند.
3_ دوره‌های آموزشی
حضور در سمینارها و دوره‌های آموزشی معتبر که توسط مشاوران کودک برگزار می‌شود، یکی دیگر از روش‌های یادگیری تربیت کودک شاد است. همچنین می‌توانید از ویدئوهای آموزشی مشاوران کودک که به صورت رایگان در یوتیوپ یا آپارات منتشر می‌شود، استفاده کنید.
سخن آخر
امروزه، شادی فاکتوری اثربخش در موفقیت‌های زندگی فردی و اجتماعی است. عدم رعایت اصول تربیت کودک شاد نه تنها سبب تضعیف برخی مهارت‌های حیاتی در آنان می‌شود، بلکه روی سلامت روان آنها تاثیر منفی می‌گذارد. ما در این مقاله، به بررسی چگونگی تربیت کودک شاد پرداختیم، تاثیرات منفی حاصل از شاد نبودن کودکان را شرح دادیم و در آخر منابع یادگیری این اصول معرفی کردیم.
