چالش فرزند پروری شامل چه مواردی است؟ هر دوره از مسیر رشد کودک با چالشهای خاصی همراه خواهد بود که صبوری و آموزش دیدن به گذر کردن بهتر از چالشها کمک میکند. تعیین سبک و روش مناسب فرزندپروری، ایجاد تعادل بین کار و زندگی، برقراری ارتباط سالم با فرزند، مدیریت رفتارها و هیجانات کودک، پرورش استقلال و مسئولیتپذیری در فرزند و … از جمله چالشهایی هستند که والدین با آن روبرو میشوند. در این مقاله به برخی از راهکارها و اصول موفقیت در مواجهه با چالش فرزند پروری خواهیم پرداخت.
رایجترین چالش فرزند پروری
چالشهای متعددی در فرزندپروری وجود دارد. برخی از رایجترین آنها عبارتند از:
- تعیین مرزها و قوانین مناسب: والدین باید مرزها و قوانینی متناسب با سن و شرایط فرزند تعیین کنند.
- مدیریت رفتار: مدیریت رفتارهای کودک چالشبرانگیز است؛ زیرا رفتار فرزند ممکن است غیرقابل پیشبینی باشد.
- ایجاد تعادل بین کار و زندگی: والدین شاغل با این مسئله دست و پنجه نرم میکنند.
- حمایت از رشد استقلال: کمک به فرزند برای کسب مهارتهای زندگی مستقل چالشبرانگیز است.
- مدیریت فشارهای هیجانی: والدگری پر استرس است و گاهی مدیریت هیجاناتی همچون استرس، اندوه یا خشم، دشوار خواهد بود.
- پرورش خودباوری فرزند: ایجاد حس عزت نفس در کودک بدون وابستگی به دستاوردها، یکی از چالشهای مسیر فرزندپروری است.
- تربیت فرزند در دوران نوجوانی: در دوران نوجوانی، تغییرات هورمونی زیادی در فرزندان ایجاد میشود و سوالهای بنیادی و عمیقی در ذهن آنها شکل میگیرد. درک تغییرات نوجوانان و برقراری ارتباط سالم و باکیفیت با آنها، یکی از دشواریهای فرزندپروری محسوب میشود.
همه این موارد جزء چالشهای رایج والدین در فرزندپروری هستند. (منبع)
بیشتر بخوانید:
1ـ تعیین محدودیتها و قوانین مناسب برای فرزند
تعیین محدودیتها و قوانین مناسب برای فرزند یکی از چالشهای مهم والدگری است. موارد زیر در این زمینه مؤثرند:
- تعیین قوانین متناسب با سن و ظرفیت فرزند و افزایش تدریجی آزادیها
- توضیح قوانین به زبان ساده و قابلفهم برای فرزند (در سنین پایینتر استفاده از داستانها یا نقاشی مفید خواهد بود.)
- ثابتقدم ماندن در اجرای قوانین و عدم تغییر مکرر آنها
- ایجاد انگیزه و تحسین رفتارهای مثبت به جای تنبیه کردن بابت رفتارهای منفی
- الگو بودن والدین در رعایت قوانین و مقررات
- در نظر گرفتن پیامدهای مثبت و منفی نقض قوانین
- انعطافپذیری و تعدیل قوانین با توجه به شرایط و نیازهای جدید فرزند
- تعیین قوانین با مشورت فرزند و در نظر گرفتن نظرات او
2ـ دستیابی به تعادل بین کار و زندگی در فرزندپروری
دستیابی به تعادل کار و زندگی در فرزندپروری یکی از بزرگترین چالشهای والدین شاغل است. اغلب والدین در تلاشند تا بین وظایف شغلی و مسئولیتهای فرزندپروری خود تعادل ایجاد کنند، اما این کار همیشه آسان نیست. یکی از راهحلهای بسیار مهم، تقسیم وظایف به صورت روشن و شفاف بین والدین است. صحبت کردن در مورد امورات داخل منزل و مسئولیتهای مرتبط با کودک و تقسیمبندی عادلانهی آنها، به ایجاد تعادل کمک میکند.
علاوه بر این، برنامهریزی دقیق روزانه و هفتگی برای فعالیتهای شغلی و خانوادگی و اولویتبندی کارهای مختلف، به پیش بردن کارهای روزانه کمک زیادی میکند(حتما این برنامهریزیها را به صورت مکتوب انجام دهید تا بتوانید درصد موفقیت هر برنامه را بهتر پیگیری کنید و در صورت نیاز، آن را تغییر دهید.). کمک گرفتن از خانواده، دوستان یا پرستار کودک نیز مفید خواهند بود.
3ـ پرورش استقلال سالم در کودک
پرورش استقلال سالم در کودک یکی از مهمترین و در عین حال چالش برانگیزترین بخشهای فرزندپروری است. والدین باید به فرزندانشان کمک کنند تا مهارتهای لازم برای مستقل شدن و زندگی به تنهایی را کسب نمایند. شاید به عنوان یک والد، تمایل داشته باشید کارهای فرزندتان را بر عهده بگیرید تا زودتر انجام شوند یا به دلیل محبت زیاد، به دنبال راحتی او هستید.
اما بدانید که این کار عزتنفس و اعتماد به نفس فرزند شما را خواهد کشت! متناسب با سن کودک، مسئولیتهایی را به او واگذار کنید و دورا دور نظارت داشته باشید. اگر کارها بینقص یا عالی انجام نمیشوند، از تصحیح کردن مداوم جلوی کودک یا برچسب زدن به او بپرهیزید؛ آزمون و خطا و تجربه کردن، مسیر طبیعی یادگیری است.
همین اقدامات کوچک به مرور اعتماد به نفس کودک را افزایش میدهد و به او کمک میکند تا به طور مستقل وظایف مربوط به خودش را انجام دهد.
بیشتر بخوانید:
4ـ مدیریت رقابتهای خواهر و برادری
مدیریت رقابتها و حسادتهای بین خواهر و برادرها یکی از چالشهای رایج والدین در فرزندپروری است. چند نکته برای مدیریت بهتر این موضوع:
- صرف وقت یکسان و منفرد با هر یک از فرزندان به طور جداگانه
- پرهیز از مقایسهی فرزندان با یکدیگر و تاکید بر نقاط قوت منحصربهفرد هر کدام
- ایجاد فرصتهایی برای همکاری و مشارکت فرزندان با هم
- آموزش مهارتهای ارتباطی و حل مسالمتآمیز اختلافات به آنها
- عدم مداخله بیش از حد در اختلافات جزئی فرزندان
- نشان دادن علاقه و محبت به همه فرزندان به طور یکسان
- تشویق رفتارهای مثبت و همکاری فرزندان
با این روشها میتوان رقابتهای خواهر و برادری را به شکل مثبت مدیریت کرد.
5ـ آموزش احترام و مسئولیتپذیری به فرزند
آموزش احترام و مسئولیتپذیری به فرزندان یکی از مهمترین وظایف والدین است. چند نکته برای آموزش بهتر این مهارتها:
- آموزش دادن با رفتارها: احتمالا شما هم این جمله را که «کودکان از رفتارها یاد میگیرند نه از حرفها.» شنیدهاید. به عنوان والد سعی کنید خودتان الگوی مناسبی برای فرزندتان باشید، با همسرتان و دیگران با احترام رفتار کنید و مسئولیت تصمیمها و کارهای خود را بپذیرید.
- تشویق رفتارهای محترمانه: کودک را برای رعایت ادب و احترام تحسین کنید.
- آموزش کلمات و جملات ادبآمیز: به کودک یاد دهید چگونه با دیگران صحبت کند و از چه کلماتی استفاده کند.
- آموزش پذیرش مسئولیت رفتارها: به کودک بیاموزید که هر رفتار یا کنشی با نتایج و عواقبی همراه است که باید پذیرفته شود.
- ارتباط و تعامل با دیگران: فرصتهایی برای برقراری ارتباط کودک با اطرافیان ایجاد کنید.
- آموزش مرزهای شخصی: به کودک یاد دهید که مرزهای شخصی دیگران را رعایت کند.
- الگوسازی رفتارهای مسئولانه: مسئولیتپذیری خود را در قبال دیگران نشان دهید.
6ـ برخورد با رفتارهای نادرست کودک
برخورد مناسب با رفتارهای نادرست کودک یکی از بزرگترین چالشهای والدگری است. اولین قدم برای برخورد صحیح، شناسایی دلایل رفتار نادرست در کودک است؛ زیرا برای اصلاح رفتارها، ریشهی ایجاد مشکل باید برطرف شود. علاوه بر این، کشف دلایل اصلی، به والدین کمک میکند تا از دریچهی نگاه کودک به موضوع نگاه کنند.
قدم دوم، مدیریت هیجاناتی همچون خشم است. برچسب زدن به کودک، تحقیر کردن او، ایجاد حس شرم، سرزنش کردن و از همه بدتر، تنبیه فیزیکی، هیچ کمکی به اصلاح رفتارهای کودک نمیکند و در بلندمدت آثار جبرانناپذیری بر روان او بر جای میگذارد. موارد زیر راهکارهای دیگری برای آموزش دادن به کودک هستند:
- با رفتار و لحن ملایم، دربارهی کارهای درست و نادرست برای کودکتان توضیح دهید.
- قوانین روشن و ثابتی برای کودک وضع کنید و دلایل اهمیت قوانین تعیین شده را برای کودک توضیح دهید. (بسیار مهم است که چهارچوبها متناسب با سن کودک تعیین شوند.)
- کودک را با پیامدهای طبیعی رفتارش رو به رو کنید. به عنوان مثال اگر اسباببازیهایش را جمع نکرد، میتوانید ممنوعیت بازی کردن با آن اسباببازیها تا یک یا چند روز را به عنوان یک پیامد در نظر بگیرید.
- به فرزندتان گوش کنید. کودکان نیاز دارند که شنیده شوند؛ اگر فرزندتان در حال توضیح دادن است، با آرامش به او گوش کنید و اجازه دهید صحبتش را به پایان برساند. علاوه بر این، میتوانید در فرصتهای مناسبتر، در مورد دلیل ایجاد آن رفتار با کودک خود صحبت کنید.
- به کودک توجه کنید. کودکان در هر شرایطی به دنبال توجه و محبت والدین خود هستند. بهترین ابزار برای آموزش دادن به کودک توجه است.
- گاهی نادیده گرفتن را تمرین کنید! در بعضی از شرایط اجازه دهید فرزندتان به تنهایی عواقب رفتارهایش را درک کند. به عنوان مثال اگر اسباببازیهایش را پرتاب میکند، این رفتار را نادیده بگیرید؛ خراب شدن یا شکستن اسباببازیها به کودک نشان میدهد که این رفتار درست نیست. (البته تا زمانی که خطری برای کودک وجود نداشته باشد.)
بیشتر بخوانید:
7ـ مراقبت از خود در کنار فرزندپروری
مراقبت از خود در کنار فرزندپروری، اهمیت زیادی دارد. بیتوجهی به نیازهای خودتان و فراموش کردن خود، شما را دچار فرسودگی میکند و انرژی ادامه دادن مسیر را از شما میگیرد.
والدینی که از خودشان مراقبت میکنند، میتوانند والد بهتری برای فرزندان خود باشند. پس باید به نیازهای جسمی و روانی خود نیز توجه کنید، زمانهایی را به فعالیتهای مورد علاقهتان بپردازید و بابت استراحت کردن عذاب وجدان نداشته باشید!
والدین میتوانند با انجام فعالیتهایی مثل ورزش منظم، تغذیه سالم، داشتن تفریحات سالم، دریافت حمایت اجتماعی از دوستان و خانواده، داشتن زمانی برای خودشان و مراقبه، استرس خود را مدیریت کرده و انرژی مثبت کسب کنند تا بتوانند والد بهتری باشند. مراقبت از خود، کلید موفقیت در فرزندپروری است.
8ـ یافتن سبک مناسب فرزندپروری
یافتن سبک مناسب فرزندپروری یکی از مهمترین مسائلی است که والدین در طول دوران والدگری با آن روبرو هستند.
انتخاب سبکی که هم با ویژگیهای فردی والدین سازگار باشد و هم نیازهای کودک را برآورده سازد، کار آسانی نیست. والدین میتوانند با شناخت عمیقتر فرزندشان و آگاهی از ویژگیهای سبکهای مختلف فرزندپروری، سبکی را انتخاب کنند که بیشترین سازگاری را داشته باشد. همچنین مشاوره با متخصصان و سایر والدین میتواند راهگشا باشد. انعطافپذیری نیز برای تطابق با شرایط در حال تغییر کودک ضروری است.
9ـ فراموش نکردن زیستن در لحظه!
فرزندپروری همراه با شادیها و لذتهای بیشمار، چالشها و فشارهایی نیز دارد. از جمله شادیهای فرزندپروری میتوان به تجربه پیوند عاطفی عمیق با فرزند، دیدن رشد و تکامل او، یادگیریها و لحظات خنده و شوخی با هم اشاره کرد. اما گاهی فشارهایی مانند خستگی مفرط، نگرانی درباره آینده فرزند، مشکلات مالی ناشی از هزینههای فرزندپروری، استرس تربیت فرزند، نداشتن وقت شخصی و… والدین را تحتتاثیر قرار میدهد.
مهم آن است که والدین بکوشند تا حتی در سختترین شرایط، از لحظات شاد در کنار فرزندشان بهرهمند شوند و راههای مقابله با چالشها را پیدا کنند تا بتوانند والدین شادتر و موفقتری باشند.
10ـ ایجاد ارتباط مؤثر با فرزند
برای ایجاد ارتباط موثر با فرزند به عنوان یکی از چالشهای فرزندپروری، پیشنهاد میکنم:
- به حرفهای فرزندتان با دقت گوش دهید و سعی کنید از دیدگاه او به مسائل نگاه کنید.
- زمانی را به صورت منظم برای گفتگو با هم اختصاص دهید تا ارتباطتان عمیقتر شود.
- از فرزندتان درمورد مسائل مختلف سوال بپرسید و علاقهمند بودن نسبت به زندگی فرزندتان را نشان دهید. (البته رعایت تعادل اهمیت دارد؛ کنترلگری و سوالهای مداوم آسیبزننده است.)
- احساسات و عقاید او را محترم بشمارید؛ حتی اگر با شما متفاوت است.
- در مورد مسائل و مشکلاتش صادق باشید و اطلاعات لازم را در اختیارش قرار دهید.
- به جای دستور دادن، با او مشورت کنید تا خودش تصمیم بگیرد.
- حتماً وقتی برای بازی و تفریح با هم بگذارید تا رابطهتان صمیمیتر شود.
- از تنبیههای بدنی و کلامی خودداری کنید.
با چنین رویکردی فرزندتان احساس درک و پذیرش میکند و راحتتر میتواند با شما ارتباط برقرار کند. (منبع)
بیشتر بخوانید:
11_ شناخت دلایل احساس گناه در والدین
از جمله چالشهای فرزند پروری میتوان به احساس گناه اشاره کرد. احساس گناه اغلب ناشی از انتظارات ناسالم یا غیرواقعبینانهای است که از خود داریم. این احساس گاهی بهدلیل فشارهای بیرونی که اجتماع یا نزدیکان به ما میآورند، ناشی میشود.
اگر در نقش خود بهعنوان والدین احساس گناه میکنید، سعی کنید منبع اصلی این احساس را بشناسید. پرسیدن این سؤالات در این زمان به شما کمک زیادی میکند:
- آیا ساعتهای طولانی در طی روز کار میکنم؟
- آیا احساس میکنم که به اندازه کافی در طی روز کار نمیکنم؟
- آیا رسانههای اجتماعی در اینکه احساس کفایت ندارم، تأثیر دارند؟
- آیا مادرشوهر، مادر زن یا افراد مشابه در خانواده تواناییهای من را نقد میکنند؟
بعد از اینکه علت اصلی احساس گناه را شناختید، انتظارات واقعبینانهای از خود داشته باشید تا بتوانید به این احساس سروسامان دهید.
غلبه بر احساس گناه میتواند چالشبرانگیز باشد؛ بنابراین اگر زمان سختی را سپری میکنید، شاید زمان آن رسیده که به یک رواندرمانگر حرفهای مراجعه کنید.
هر چند احساس گناه به دلایلی مثل توقعات بالا، مقایسهها یا مسائل مربوط به تعادل بین کار و زندگی بهوجود میآید، اما شما میتوانید برای مبارزه با آن از تمرین شفقت به خود استفاده کنید. شما باید در مرحله اول احساس گناه را بدون قضاوت تصدیق کرده و بپذیرید که این احساس یک تجربه رایج برای اغلب والدین است و به این معنی نیست که شما در حال شکست هستید.
چالش فرزندپروری در دوران نوجوانی
تربیت فرزندان در دوران نوجوانی چالشبرانگیز است. موارد زیر به طی کردن بهتر این دوران کمک میکند:
- ارتباط خوب: سعی کنید با فرزندتان ارتباط خوبی داشته باشید. به حرفهای او گوش دهید و درک کنید که احساساتش در این سن تغییر میکند.
- مرزهای واضح: مرزها و قوانین منطقی و واضحی تعیین کنید و به آنها پایبند بمانید. اما انعطافپذیر هم باشید.
- اعتماد: به فرزندتان اعتماد کنید مگر اینکه دلیلی برای بیاعتمادی پیدا کنید. این اعتماد باعث تقویت رابطه میشود.
- آموزش مسئولیتپذیری: به تدریج مسئولیتهای بیشتری به او بدهید تا یاد بگیرد مسئولیتپذیر باشد.
- حمایت عاطفی: همیشه از فرزندتان حمایت کنید و به او احساس امنیت بدهید. در دسترس بودن برای او مهم است.
- درک تغییرات: تغییرات جسمی و روانی این سن را درک کنید و حوصله و صبر داشته باشید. فرزندتان نیاز به هدایت شما دارد.
امیدوارم این نکات بتواند به شما در تربیت فرزند نوجوانتان کمک کند. همدلی و صبور بودن کلید موفقیت است. (منبع)
بیشتر بخوانید:
چالش فرزندپروری بعد از طلاق
فرزندپروری برای والدین تنها میتواند چالشبرانگیز باشد. چند توصیه:
- سعی کنید رابطه سالم و دوستانهای با همسر سابق خود داشته باشید و در مورد فرزندتان با یکدیگر هماهنگ باشید.
- از حضور منظم فرزندتان در زندگی هر دو والد اطمینان حاصل کنید.
- با فرزندتان در مورد طلاق و علت آن به شیوهی مناسب سن او صحبت کنید.
- حتی الامکان جدایی را به گونهای مدیریت کنید که زندگی روزمره و مدرسه فرزندتان تحت تاثیر قرار نگیرد.
- به نیازهای عاطفی فرزندتان توجه کنید و از لحاظ روانی او را حمایت نمایید.
- مراقب باشید که تنشهای ناشی از طلاق به فرزندتان منتقل نشود.
- در صورت لزوم از مشاوران و روانشناسان کمک بگیرید.
فرزندپروری مشترک با تلاش و هماهنگی بین والدین، میتواند آسیبها را به حداقل برساند. (منبع)
فرزندپروری کودکان بیش فعال
فرزندپروری کودکان بیشفعال چالشبرانگیز است. چند توصیه:
- با پزشک کودکتان مشورت کنید تا درمان و حمایت مناسب را دریافت نماید.
- سعی کنید برنامهریزی روزانه منظمی داشته باشید تا کودکتان پیشبینیپذیری و ثبات داشته باشد.
- محیط خانه را ساده و بدون محرک زیاد نگه دارید تا حواسپرتی کمتری داشته باشد.
- فعالیتهایی مانند ورزش، بازی و هنر را در برنامهی روزانه کودک قرار دهید تا انرژیاش هدایت شود.
- رفتارهای مثبت را تشویق کنید و از تنبیه خودداری نمایید.
- حوصله داشته باشید و از خود مراقبت کنید تا استرس کمتری داشته باشید.
- از حمایت سایر اعضای خانواده و دوستان استفاده کنید.
افزایش آگاهی، آرامش و درک دنیای کودکان بیشفعال، به تربیت موثر آنها کمک میکند. (منبع)
بیشتر بخوانید:
کلام آخر
به پایان مقالهی «چالش فرزند پروری» رسیدیم. فرزندپروری فرایندی پیچیده و چالشبرانگیز است که نیازمند آمادگی، صبر و یادگیری مداوم از سوی والدین است. تربیت فرزندان در دورانهای مختلف رشدی مستلزم رویکردها و مهارتهای خاصی است که باید به درستی کسب شود. ایجاد ارتباط صمیمی و سالم با فرزندان از اهمیت ویژهای برخوردار است و الزامی برای فرزندپروری موفق محسوب میشود.
