سبک فرزند پروری طرد کننده چه ویژگی‌هایی دارد؟ آیا می‌دانید گل‌های زیبا و رنگارنگ باغچه‌ی خانه‌مان چگونه رشد می‌کنند؟ آنها نیازمند مراقبت‌های ظریف و توجه‌های دائمی ما هستند. باران و آفتاب مناسب، آبیاری مرتب و کوددهی درست به آنها این امکان را می‌دهد که به گل‌هایی زیبا و شکوفا تبدیل شوند، اما اگر ما غفلت کنیم و توجه لازم را به گل‌ها نداشته باشیم، آنها خشکیده و پژمرده خواهند شد.
فرزندان ما نیز مانند این گل‌ها هستند. آنها برای رشد و شکوفایی نیازمند محبت، توجه و حمایت مداوم ما هستند، اما اگر سبک تربیتی ما طردکننده باشد، فرزندمان چه سرنوشتی خواهد داشت؟ در ادامه با هم به معرفی و بررسی تاثیرات سبک فرزند پروری طردکننده خواهیم پرداخت…
سبک فرزند پروری چیست؟
سبک فرزندپروری یک الگوی رفتاری و نگرشی است که والدین در ارتباط و تربیت فرزندان خود از آن استفاده می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهند که والدین از الگوهای مختلف فرزندپروری استفاده می‌کنند که می‌تواند بر رشد و رفاه فرزندانشان تأثیرگذار باشد. این سبک‌ها نشان‌دهنده الگوهای گسترده‌تری از رفتارها و نگرش‌ها هستند که ویژگی‌های عاطفی کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهند و از شیوه‌های خاص فرزندپروری متمایز هستند.
تنظیم و اعمال قوانین و مرزهای روشن برای رفتار کودک، انضباط و مسئولیت‌پذیری را در او ایجاد می‌کند و حمایت از استقلال و خودمختاری کودک، از جنبه‌های کلیدی فرزند پروری محسوب می‌شود. فرزندپروری نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری شخصیت، ارزش‌ها و موفقیت آینده کودکان دارد و نیازمند تلاش، صبر و درک عمیق از نیازهای کودک در مراحل مختلف رشد است.
سبک‌های فرزندپروری عبارتند از:
- سبک فرزند پروری مستبدانه (Authoritarian): والدینی که انتظارات و قوانین زیادی دارند و کنترل شدیدی روی فرزندان اعمال می‌کنند و رابطه‌ای سرد و بدون هیجان دارند.
- سبک فرزند پروری مقتدرانه (Authoritative): والدینی که انتظارات بالایی دارند اما همراه با حمایت و محبت. تعادلی بین کنترل و آزادی وجود دارد.
- سبک فرزند پروری سهل‌گیرانه (Permissive): والدینی که کنترل کمی روی فرزندان دارند، آزادی عمل زیادی به آنها می‌دهند و کمتر قوانین تعیین می‌کنند.
- سبک فرزند پروری بی‌تفاوت/بی‌اعتنا (Uninvolved): والدینی که درگیر فرزندپروری نیستند و حمایت و نظارت کمی دارند.
انتخاب سبک مقتدرانه با ترکیبی از حمایت، محبت و نظارت مناسب، نتایج بهتری برای فرزندان دارد. (منبع)
بیشتر بخوانید:
سبک فرزند پروری طرد کننده چیست؟
سبک فرزندپروری طردکننده یا بی‌تفاوت (Uninvolved)، سبکی است که در آن والدین عملاً خود را از فرآیند پرورش و تربیت فرزند حذف می‌کنند. در این سبک، والدین کمترین تعامل و ارتباط را با فرزند برقرار می‌کنند و عمدتاً نیازهای اساسی مثل غذا و پوشاک را برآورده می‌سازند اما از نظر عاطفی و هیجانی کمترین حمایت را ارائه می‌دهند.
سبک فرزند پروری طرد کننده دارای ویژگی‌های زیر است:
- والدین کمتر درگیر پرورش فرزند می‌شوند و علاقه یا حمایت چندانی از فرزند نشان نمی‌دهند.
- ارتباط و تعامل کمی با فرزندشان برقرار می‌کنند.
- نیازهای اساسی فرزند مثل تغذیه و بهداشت را برآورده می‌کنند اما حمایت عاطفی نمی‌کنند.
- انتظارات و مرزهای رفتاری مشخصی برای فرزندان تعیین نمی‌کنند.
- به طور کلی نظارت و هدایت لازم را برای فرزند فراهم نمی‌کنند.
- دلیل این سبک ممکن است افسردگی، اعتیاد یا سایر مشکلات والدین باشد.
- این سبک فرزندپروری می‌تواند آسیب‌زا باشد و منجر به مشکلات رفتاری و هیجانی در فرزندان شود. (منبع)
چگونه رفتارهای طرد کننده را تشخیص دهیم؟
رفتارهای طردکننده والدین نسبت به فرزندان می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز پیدا کند. این الگوهای رفتاری اگر به صورت مکرر از سوی والدین دیده شود، نشان دهنده رفتار طردکننده آنها نسبت به فرزند است که می‌تواند آسیب‌های جدی روانی به کودک وارد کند.
برای تشخیص رفتارهای طردکننده از سوی والدین، می‌توان به نکات زیر توجه کرد:
- عدم توجه به نیازهای عاطفی کودک مثل محبت، تشویق، تحسین و …
- بی‌تفاوتی نسبت به موفقیت‌ها و دستاوردهای کودک
- انتقادهای مکرر و غیرضروری از کودک
- طرد کردن کودک هنگامی که قصد صحبت کردن با والدین را دارد.
- اجتناب از تعامل چشمی و تماس فیزیکی با کودک
- رفتار خشن، تحقیرآمیز یا تنبیه‌گرایانه با کودک
- عدم حمایت کودک در مواقع سختی یا مشکل
- عدم علاقه نسبت به درگیر شدن در فعالیت‌های کودک
- عدم ابراز محبت و صمیمیت با کودک
اگر چنین الگوهایی به صورت مکرر دیده شود، نشانه‌هایی از رفتار طردکننده والدین است. (منبع)
بیشتر بخوانید:
ویژگی‌های والدین طردکننده و سبک فرزند پروری طرد کننده
طرد شدن توسط والدین در دوران کودکی می‌تواند آثار مخرب و طولانی مدتی بر روی فرزندان داشته باشد. این تجربه منجر به احساس تنهایی، انزوا، عدم تعلق خاطر به خانواده، عزت نفس پایین، بی اعتمادی به خود، مشکل در برقراری روابط صمیمانه، افسردگی، اضطراب، خطر خودکشی و مشکلات رفتاری مانند پرخاشگری و سوءمصرف مواد در آینده می‌شود. بنابراین سبک فرزند پروری طرد کننده می‌تواند پیامدهای مخرب جدی و گسترده‌ای برای سلامت روانی و کیفیت زندگی فرد در بزرگسالی به همراه داشته باشد.
خلاصه‌ای از ویژگی‌های والدین طردکننده و سبک فرزندپروری طردکننده
1ـ بی‌توجهی و بی‌اعتنایی والدین
والدین طردکننده به نیازهای مختلف کودک از جمله نیازهای عاطفی، تحصیلی، تفریحی و بهداشتی او بی‌توجه هستند و زمان کافی را صرف او نمی‌کنند. آنها به حرفهای کودک گوش نمی‌دهند و در امور مربوط به مدرسه و فعالیت‌هایش دخالت نمی‌کنند.
2ـ فقدان ارتباط و تعامل
والدین طردکننده با کودک خود ارتباط کلامی و عاطفی بسیار کم و ناچیزی برقرار می‌کنند. آنها به ندرت با کودک صحبت می‌کنند و درگیر بازی و فعالیت با او نمی‌شوند.
3ـ عدم حمایت و تشویق
این والدین کودک را در فعالیت‌ها و موفقیت‌هایش تشویق نمی‌کنند و از او حمایت عاطفی نمی‌کنند. آنها پیشرفت‌های کودک را نادیده می‌گیرند.
4ـ بی‌علاقگی و بی‌مهری
والدین طردکننده هیچ‌گونه ابراز محبت و علاقه‌ای نسبت به کودک انجام نمی‌دهند و کودک احساس می‌کند که مورد علاقه آنها نیست.
5ـ انتظارات نامتناسب
این والدین انتظارات بسیار بالا و نامتناسب با سن و توانایی‌های کودک از او دارند و او را تحت فشار قرار می‌دهند.
6ـ عدم مراقبت کافی
آنها نسبت به سلامت جسمی و روانی کودک بی‌تفاوت‌اند و نیازهای اساسی او را برآورده نمی‌کنند. (یا مراقبت‌های خود را فقط به برطرف کردن نیازهای پایه‌ای محدود می‌کنند.)
7ـ عدم درگیری عاطفی
این والدین دلبستگی و صمیمیت عاطفی کمی با کودک دارند و در زندگی عاطفی او سهیم نیستند. (منبع)
تأثیر سبک فرزند پروری طرد کننده بر کودکان
کودکانی که توسط والدین خود طرد می‌شوند، در برقراری ارتباط و روابط صمیمانه با همسالان خود دچار مشکل می‌شوند و قادر به ایجاد روابط سالم نیستند. این مسئله سبب می‌شود آنها احساس تنهایی و انزوای بیشتری داشته باشند. علاوه بر این، کودکان طردشده از سوی والدین مستعد ابتلا به انواع اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب هستند. آنها همچنین بیشتر در معرض رفتارهای پرخطر و ضداجتماعی قرار دارند. بنابراین طردشدگی توسط والدین می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر رشد کودک وارد کند.
خلاصه‌ای از تاثیر سبک فرزند پروری طرد کننده بر کودکان به شرح زیر است:
- احساس تنهایی، انزوا و عدم تعلق: کودک احساس می‌کند که مورد علاقه والدین نیست و جایگاهی در خانواده ندارد.
- عزت نفس و اعتماد به نفس پایین: کودک احساس بی‌کفایتی و بی‌ارزشی می‌کند.
- مشکل در روابط بین فردی: کودک نمی‌تواند روابط صمیمی و اعتمادآمیز برقرار کند.
- آسیب‌پذیری بیشتر در برابر افسردگی و اضطراب: خطر ابتلا به افسردگی و اضطراب بالاتر است.
- رفتارهای پرخطر و ضداجتماعی: سوءمصرف مواد، روابط جنسی ناایمن و خشونت در این افراد بیشتر دیده می‌شود.
- مشکلات عاطفی و هیجانی: مدیریت هیجانات منفی مثل خشم در این کوکان نادرست و مخرب است.
- مشکلات شناختی: کودکان در خانواده‌‌های طرد کننده ممکن است عملکرد تحصیلی ضعیف‌تری داشته باشند.
- سلامت جسمانی ضعیف: به دلیل مراقبت ناکافی والدین، ممکن است این کودکان سلامت جسمانی ضعیف‌تری داشته باشند.
- مشکلات رفتاری و عدم انضباط: به دلیل نبودن قوانین و مقررات در خانه، رعایت قوانین در بیرون از منزل برای این کودکان دشوار خواهد بود.
- احتمال سوء استفاده از کودک: علاوه بر این به دلیل خلأ عاطفی ممکن است کودک توسط دیگران مورد سوءاستفاده قرار بگیرد. (منبع)
بیشتر بخوانید:
راه‌های اصلاح سبک تربیتی طرد کننده
برای اصلاح سبک تربیتی طردکننده والدین می‌توانند موارد زیر را مد نظر قرار دهند:
- صرف وقت بیشتر با کودک و توجه به نیازهای عاطفی او
- ابراز محبت و علاقه به کودک به صورت کلامی و غیرکلامی
- تشویق و تقویت رفتارهای مثبت کودک به جای سرزنش مداوم
- دادن حق انتخاب به کودک در موارد مناسب
- گوش دادن فعال به کودک و درک احساسات او
- کنترل کردن واکنش‌های عصبانی و پرخاشگرایانه
- صادق بودن در قبول اشتباهات خود در مقابل کودک
- جبران خسارت‌های عاطفی‌ای که به کودک وارد شده
- مشورت با مشاوران کودک و خانواده
- آموزش مهارت‌های فرزندپروری مثبت
- ایجاد فضایی امن و با ثبات در خانه
با توضیحات کامل‌تر هر یک از راهکارهای اصلاح سبک فرزندپروری طردکننده را شرح می‌دهم:
1ـ افزایش تعامل والد-کودک
والدین باید زمان بیشتری را با کودک سپری کنند، در بازی‌ها، فعالیت‌های تفریحی و آموزشی او مشارکت نمایند، در مورد مسائل مدرسه و دوستانش با او گفتگو کنند و به حرف‌هایش با دقت گوش دهند. این کار باعث ایجاد ارتباط عاطفی بین والدین و کودک می‌شود.
2ـ برقراری ارتباط مؤثر
والدین باید با زبانی ساده و قابل فهم برای کودک صحبت کنند، به حرف‌ها و نظرات او احترام بگذارند و به جای انتقاد، سعی در درک احساساتش داشته باشند.
3ـ ابراز محبت و صمیمیت
والدین می‌توانند با بغل کردن کودک، نوازش او، گفتن جملات تشویقی و ابراز علاقه، احساس محبت و امنیت را در او ایجاد کنند.
4ـ تأمین نیازهای کودک
والدین باید نیازهای جسمی، عاطفی، آموزشی و بهداشتی کودک را شناسایی و برآورده کنند تا او احساس امنیت کند.
بیشتر بخوانید:
5ـ تشویق و تقویت مثبت
والدین می‌توانند با تشویق کودک، قدردانی از او و تقویت رفتارهای مثبت، انگیزه و اعتماد به نفس کودک را افزایش دهند.
6ـ آموزش مهارت‌های فرزندپروری
آموزش مهارت‌هایی مانند ارتباط مؤثر، حل مسالمت‌آمیز تعارضات، تربیت مثبت و … به والدین کمک می‌کند.
7ـ مشاوره با متخصصان
مشاوره با روان‌شناسان کودک و خانواده می‌تواند والدین را در بهبود روابط با کودک یاری کند. (منبع)
سبک‌های تربیت فرزند: کدام فرزندپروری بهترین انتخاب است؟
ممکن است این سوال برایتان پیش آید که کدام یک از سبک‌های فرزند پروری بر دیگری برتری دارد. در واقع تربیت و پرورش کودک یک مسأله مهم است نمی‌توان گفت کدام سبک فرزند پروری بهترین سبک است. هر یک از این سبک‌ها مزایا و معایب خود را دارند و اغلب ترکیبی از دو یا بیشتر از این سبک‌ها توسط والدین به کار گرفته می‌شود. با این حال بسیاری از متخصصان تربیت کودک، از جمله: آکادمی پزشکی اطفال آمریکا (AAP) توصیه می‌کنند که سبک فرزندپروری مقتدرانه بهتر از سایر سبک‌ها است. بر اساس تحقیقات و تجربیات فراوان این سبک به عنوان یکی از سالم‌ترین و مؤثرترین روش‌های والدگری شناخته می‌شود.
در صورت نیاز به تعدیل روش‌های تربیتی خود و انتقال بین سبک‌های مختلف نباید نگران باشید. والدین ممکن است بر اساس شرایط مختلف از سبک تربیتی مستبدانه و در برخی شرایط از سبک تربیتی سهل‌گیرانه استفاده کنند. به هر حال استفاده از سبک فرزندپروری مقتدرانه، به‌عنوان بهترین گزینه انتخاب شده است. در مقابل سبک فرزندپروری طرد شده بین چهار سبک اصلی تربیتی بدترین سبک شناخته شده است زیرا می‌توان گفت این کودکان به امان خدا رها شده‌اند تا خودشان بزرگ شوند. تلاش برای تبدیل‌شدن به بهترین والد می‌تواند رابطه محکمی بین شما و فرزندتان ایجاد کند که در آن، قدرت و کنترل شما حفظ شده و فرزندتان به سرعت از مزایای تربیتی بهره‌مند می‌شود.
کلام آخر
سبک فرزندپروری طردکننده شامل بی‌توجهی، بی‌علاقگی و عدم حمایت والدین از کودک است. کودکانی که توسط والدین خود طرد می‌شوند، دچار افت شدید عزت نفس، اضطراب، افسردگی، مشکل در برقراری ارتباط و سایر مشکلات هیجانی، رفتاری و تحصیلی می‌شوند. ضروری است والدین آگاهی لازم درباره شیوه‌های صحیح فرزندپروری را کسب کنند و با محبت و حمایت از کودکان خود زمینه رشد و شکوفایی آنها را فراهم سازند. تغییر سبک تربیتی طردکننده والدین به سبکی مثبت و حمایتی از طریق آموزش و مشاوره امکان‌پذیر است.
