بیشتر والدین می‌خواهند فرزندشان فردی جسور، توانمند و قاطع باشد. طبق تحقیقات، حدود ۶۰٪ والدین با مشکل کم‌رویی فرزندشان مواجه هستند و به دنبال راه‌هایی برای تقویت اعتمادبهنفس او هستند. در این مسیر، باید فرق بین جسارت و گستاخی را شناخت. جسارت یعنی توانایی نه گفتن و دفاع از خود با احترام، در حالی که گستاخی نوعی بی‌ادبی است که به روابط اجتماعی آسیب می‌زند.
اگر شما هم می‌پرسید چیکار کنم بچم پررو بشه؟ اما منظورتان جسارت و قاطعیت است، این مطلب می‌تواند راهکارهای مؤثری برایتان داشته باشد.
چرا برخی کودکان بیشازحد منفعل هستند؟
بعضی از کودکان در موقعیت‌های اجتماعی دچار خجالت، اضطراب یا تردید می‌شوند و نمی‌توانند به‌راحتی از خود دفاع کنند. اگر شما هم از خود می‌پرسید چیکار کنم بچم پررو بشه و از کم‌رویی یا انفعال او نگران هستید، ابتدا باید دلایل این رفتار را شناسایی کنید. در این بخش به بررسی مهم‌ترین عواملی که باعث کم‌رویی و انفعال کودکان می‌شود، می‌پردازیم.
1_ ترس از قضاوت یا تنبیه
بسیاری از کودکان به دلیل ترس از مورد انتقاد قرار گرفتن یا تنبیه شدن، ترجیح می‌دهند نظرات خود را بیان نکنند. کودکانی که زیاد سرزنش می‌شوند، احساس می‌کنند هر حرف یا اقدامی که انجام دهند ممکن است اشتباه باشد. به همین دلیل، در مواجهه با دیگران منفعل رفتار می‌کنند.
لازم به ذکر است که برای آشنایی بیشتر با مباحث تاثیر عصبانیت مادر بر کودک و بهترین کتاب تربیت کودک، می‌توانید به مقالات لینک شده مراجعه کنید.
2_ اعتمادبهنفس پایین
نداشتن فرصت کافی برای تصمیم‌گیری و حل مشکلات باعث می‌شود کودک نسبت به توانایی‌های خود دچار تردید شود. کودکانی که مدام از سوی والدینشان کنترل می‌شوند و اجازه ندارند خودشان تصمیم بگیرند، معمولاً دچار اعتمادبهنفس پایین شده و از بیان نظراتشان خودداری می‌کنند. در نتیجه این رفتار تناسبی با موضوع چیکار کنم بچم پررو بشه ندارد.
اگر به دنبال راهکارهایی برای تقویت اعتماد به نفس کودکتان هستید، مقاله اعتمادبهنفس کودکان را از دست ندهید.
According to research from Harvard University, children who learn communication and assertiveness skills from an early age have better future social relationships and career success.
بر اساس تحقیقات دانشگاه هاروارد، کودکانی که مهارت‌های ارتباطی و جرأت‌مندی را از سنین پایین یاد می‌گیرند، در آینده روابط اجتماعی و موفقیت شغلی بهتری دارند.
3_ عدم یادگیری مهارت‌های اجتماعی
برخی از کودکان به دلیل تربیت بیشازحد محافظه‌کارانه یا قرار نگرفتن در محیط‌های اجتماعی، مهارت‌های لازم برای دفاع از خود را یاد نمی‌گیرند. این کودکان ممکن است ندانند که چگونه باید به دیگران نه بگویند یا چگونه از حق خود دفاع کنند.
4_ سرکوب احساسات از سوی والدین
کودکانی که والدینشان احساسات آن‌ها را نادیده می‌گیرند یا آن‌ها را به خاطر ناراحتی، خشم یا ترس سرزنش می‌کنند، یاد می‌گیرند که احساسات خود را بروز ندهند. در نتیجه، آن‌ها در موقعیت‌های مختلف به جای دفاع از خود، سکوت کرده و تسلیم شرایط می‌شوند.
5_ مقایسه شدن با دیگران
وقتی والدین کودک خود را با خواهر، برادر، دوستان یا هم‌سن‌وسالانش مقایسه می‌کنند، او دچار احساس بی‌ارزشی می‌شود. این احساس می‌تواند به کاهش اعتمادبهنفس و افزایش انفعال او منجر شود.
اگر فرزند شما یکی از این مشکلات را دارد و شما همچنان به دنبال پاسخ این سوال هستید که چیکار کنم بچم پررو بشه، در بخش بعدی روش‌های عملی برای تقویت جسارت و اعتمادبهنفس در کودکان را بررسی خواهیم کرد.
روش‌های مؤثر برای پرورش یک کودک جسور و قاطع
حالا که فهمیدیم چرا برخی کودکان بیشازحد منفعل هستند، باید به این سوال پاسخ دهیم که چیکار کنم بچم پررو بشه به شکلی که اعتمادبهنفس داشته باشد، اما گستاخ و بی‌ادب نشود. در این بخش، روش‌های مؤثری را معرفی میکنیم که به کودک کمک می‌کند جسور، قاطع و مستقل بار بیاید.
1_ مهارت نه گفتن را به کودک یاد بدهید
یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی که باید به کودک آموزش دهید، نه گفتن در موقعیت‌های نامناسب است. کودک باید بداند که حق دارد درخواست‌های دیگران را رد کند، به‌خصوص اگر احساس کند که در شرایط نامطلوبی قرار دارد. روش‌های آموزش برای کودکی که در نه گفتن ضعیف است، شامل موارد زیر می‌شود:
- موقعیت‌های مختلف را در قالب بازی‌های نمایشی با کودک تمرین کنید. مثلاً از او بپرسید: «اگر کسی از تو خواست که اسباب‌بازی موردعلاقه‌ات را به او بدهی، اما تو دوست نداشتی، چه می‌گویی؟»
- به او یاد بدهید که با لحن قاطع اما محترمانه بگوید: «نه، من این کار را دوست ندارم» یا «نه، متأسفم اما نمی‌توانم.»
- یکی دیگر از روش‌های مؤثر برای آموزش نه گفتن به کودک، استفاده از تکرار و تمرین روزانه است. به‌طور مرتب فرصت‌هایی ایجاد کنید که کودک بتواند در موقعیت‌های مختلف این مهارت را تمرین کند. برای مثال، در موقعیت‌های روزمره مانند وقتی از کودک خواسته می‌شود چیزی بخورد که نمی‌خواهد یا فعالیتی که دوست ندارد انجام دهد، از او بخواهید که با استفاده از جملات قاطع و محترمانه درخواست را رد کند.
با این روش‌ها، کودک به تدریج یاد می‌گیرد که در برابر درخواست‌های نامناسب یا ناراحت‌کننده به‌طور مؤدبانه و محکم نه بگوید و احساس راحتی بیشتری در این زمینه پیدا می‌کند. کودکانی که مهارت نه گفتن را یاد می‌گیرند، کمتر تحت تأثیر فشار همسالان قرار می‌گیرند و راحت‌تر از خود دفاع می‌کنند.
2_ به او اجازه تصمیم‌گیری بدهید
کودکانی که فرصت تصمیم‌گیری ندارند، معمولاً وابسته و کم‌اعتمادبه‌نفس بار می‌آیند. اگر می‌پرسید چیکار کنم بچم پررو بشه، یکی از بهترین راه‌ها این است که به او فرصت بدهید تا خودش تصمیم بگیرد. روش‌های آموزش تقویت مهارت تصمیم‌گیری و کمک به رفع چالش چیکار کنم بچم پررو بشه، شامل موارد زیر است:
- اجازه دهید درباره لباس، غذا یا فعالیت‌های روزانه‌اش خودش انتخاب کند. مثلاً بگویید: «امروز دوست داری تی‌شرت قرمزت را بپوشی یا آبی؟»
- به او قدرت انتخاب بدهید، حتی در مسائل کوچک، مثلاً: «دوست داری الان تکالیفت را انجام دهی یا بعد از ۳۰ دقیقه استراحت؟»
- یک روش دیگر این است که تصمیم‌گیری‌های بزرگتر را به تدریج به او بسپارید. مثلاً می‌توانید از کودک بخواهید که در انتخاب محل تفریح خانوادگی مشارکت کند و تصمیم بگیرد که به پارک بروند یا سینما. این کار باعث می‌شود که کودک حس مسئولیت‌پذیری و اعتمادبهنفس بیشتری پیدا کند.
3_ مسئولیت‌پذیری را آموزش دهید
کودکانی که یاد می‌گیرند مسئولیت تصمیم‌هایشان را بپذیرند، احساس قدرت و توانمندی بیشتری خواهند داشت. روش‌های آموزش برای آموزش مسئولیت‌پذیری به کودک، در مثال‌های زیر آمده است:
- وظایف ساده‌ای مانند مرتب کردن اتاقش، آب دادن به گل‌ها یا جمع کردن اسباب‌بازی‌ها را به او بسپارید.
- اگر اشتباهی مرتکب شد، به جای سرزنش، از او بخواهید راه‌حلی برای جبران آن پیدا کند. مثلاً: «اگر لیوان را شکستی، چه کار کنیم که این اتفاق دوباره نیفتد؟»
4_ مهارت‌های ارتباطی را تقویت کنید
یکی از مهم‌ترین عوامل در پرورش یک کودک جسور و قاطع، تقویت مهارت‌های ارتباطی اوست. کودک باید یاد بگیرد چگونه افکار و احساسات خود را بدون ترس و با اعتمادبهنفس بیان کند. تکنیک‌های آموزش این رفتار به شرح زیر است:
- به او یاد بدهید که هنگام صحبت کردن، تماس چشمی برقرار کند. این کار باعث می‌شود که حرف‌هایش جدی‌تر گرفته شود.
- جملات قاطعانه اما مؤدبانه را با او تمرین کنید. مثلاً به جای گفتن «نمی‌خوام» به حالت بی‌ادبانه، بگوید: «نه، من دوست ندارم این کار را انجام دهم.»
آگاهی از مهم‌ترین عامل اجتماعی شدن کودک، به والدین کمک می‌کند فرزندانی توانمندتر در ارتباطات اجتماعی تربیت کنند.
5_ تشویق به دفاع از حق خود
اگر فرزندتان در موقعیت‌هایی که دیگران با او رفتار ناعادلانه‌ای دارند، سکوت می‌کند، باید به او یاد بدهید که از حق خود دفاع کند. شاید می‌پرسید چطور به فرزند خود یاد بدهم از خود دفاع کند و چیکار کنم بچم پررو بشه؟ کافی است تا راهکارهای زیر را اجرا کنید:
- به او بگویید حق دارد احساسات خود را بیان کند. مثلاً اگر کسی اسباب‌بازی‌اش را بدون اجازه برداشت، می‌تواند قاطعانه بگوید: «من دوست ندارم که بدون اجازه اسباب‌بازی من را برداری.»
- در مواقعی که کسی به او زور می‌گوید، او را تشویق کنید که با صدای بلند و محکم حرف بزند و نترسد.
کودکی که می‌داند چطور از حق خود دفاع کند، در آینده فردی مستقل و توانمند خواهد شد.
6_ از مقایسه با دیگران خودداری کنید
یکی از اشتباهات رایج والدین، مقایسه کودک با خواهر، برادر یا دوستانش است. این کار باعث می‌شود اعتمادبهنفس کودک کاهش یابد و جسارت خود را از دست بدهد.
- به جای مقایسه، روی نقاط قوت فرزندتان تمرکز کنید.
- هر بار که کار خوبی انجام می‌دهد، او را تشویق کنید تا احساس ارزشمندی بیشتری داشته باشد.
7_ به او اجازه تجربه کردن بدهید
کودکانی که والدینشان بیشازحد از آن‌ها محافظت می‌کنند، معمولاً جسارت کافی برای روبه‌رو شدن با چالش‌ها را ندارند. اگر به دنبال راهی هستید که چیکار کنم بچم پررو بشه، باید اجازه دهید خودش با مشکلات روبه‌رو شود.
- اجازه دهید چالش‌های کوچک را خودش حل کند، مثلاً اگر اسباب‌بازی‌اش خراب شد، از او بخواهید راهی برای تعمیر آن پیدا کند.
- او را بیشازحد حمایت نکنید. اگر در زمین بازی زمین خورد، سریعاً ندوید تا بلندش کنید، بلکه به او فرصت دهید خودش بایستد.
چه کارهایی برای این که بچم پررو بشه انجام ندم؟
برای پرورش کودکی جسور و قاطع، باید نه تنها روش‌های صحیح را به کار بگیریم، بلکه از رفتارهایی که می‌تواند به رشد اعتمادبهنفس و جسارت کودک آسیب بزند، پرهیز کنیم. در این بخش، به اشتباهات رایجی که ممکن است والدین مرتکب شوند و تأثیرات منفی آن‌ها بر شخصیت کودک را بررسی خواهیم کرد.
1_ سرزنش یا تحقیر کودک
وقتی می‌پرسید چیکار کنم بچم پررو بشه، دیگر سرزنش کردن او برای هر چیز کوچکی، تناسبی با این سوال ندارد! یکی از بزرگترین اشتباهاتی که ممکن است والدین مرتکب شوند، سرزنش یا تحقیر کودک است. سرزنش باعث کاهش اعتمادبهنفس کودک می‌شود و او را به این باور می‌رساند که هیچ‌گاه قادر به انجام کارها نیست. به جای سرزنش، سعی کنید با انتقاد سازنده رفتار کنید. مثلاً اگر کودک اشتباهی انجام داده است، به او بگویید: «این کار را نادرست انجام دادی، اما اشکالی ندارد، می‌توانی دفعه بعد بهتر عمل کنی.» مدح و تحسین کودک به خاطر تلاش‌ها و موفقیت‌های کوچک، باعث می‌شود که احساس موفقیت کرده و اعتمادبهنفس او تقویت شود.
2_ نادیده گرفتن احساسات کودک
اگر احساسات کودک نادیده گرفته شوند، ممکن است او یاد بگیرد که در برابر احساسات خود سکوت کند. این کار باعث می‌شود که کودک نتواند به درستی از خود دفاع کند و در مواجهه با موقعیت‌های چالش‌برانگیز منفعل عمل کند؛ بنابراین وقتی می‌پرسید چیکار کنم بچم پررو بشه، مهم‌ترین گام این است که به احساسات کودک بها داده و به او این امکان را بدهید که احساسات خود را بیان کند. مثلاً بگویید: «می‌بینم که ناراحتی، می‌خواهی در موردش صحبت کنی؟» خودتان هم احساساتتان را به او نشان دهید تا او یاد بگیرد که ابراز احساسات بخشی از یک ارتباط سالم است.
3_ تشویق به بی‌احترامی یا گستاخی
بسیاری از والدین از ما می‌پرسند چیکار کنم بچم پررو بشه؟ تا بتواند در برابر زورگویی کودکان فامیل یا هم‌کلاسی‌هایش بایستد. متأسفانه برخی والدین به اشتباه فکر کنند که برای پرورش اعتمادبهنفس کودک باید به او آموزش دهند که بی‌احترامی کند. این روش می‌تواند منجر به ایجاد رفتارهای گستاخانه و نامناسب در کودک شود و او را از جامعه دور کند. به جای تشویق به بی‌احترامی، به کودک آموزش دهید که با احترام و ادب از حق خود دفاع کند. به او یاد بدهید که می‌تواند قاطع باشد بدون اینکه به دیگران بی‌احترامی کند. این کار باعث می‌شود که کودک احساس قدرت و در عین حال احترام به دیگران داشته باشد.
کودکانی که در دفاع از خود ادب را رعایت می‌کنند، در موقعیت‌های اجتماعی موفق‌تر خواهند بود و ارتباطات مثبتی با دیگران برقرار می‌کنند.
4_ محافظت بیشازحد از کودک
اگر می‌پرسید چیکار کنم بچم پررو بشه، دیگر محافظت بیشازحد از او و دخالت در روابطش معنایی ندارد. متأسفانه یکی دیگر از اشتباهات رایج والدین، محافظت بیشازحد از کودک است. به کودک اجازه دهید که چالش‌های کوچک را خودش حل کند. مثلاً اگر اسباب‌بازی‌اش شکسته است، به جای اینکه خودتان آن را تعمیر کنید، از او بخواهید که فکر کند چگونه می‌تواند آن را درست کند. اگر کودک دچار مشکل شد، به جای اینکه به سرعت به او کمک کنید، سوالاتی از او بپرسید که او را راهنمایی کند تا راه حل را خودش پیدا کند.
5_ نادیده گرفتن موفقیت‌های کوچک
راهکار بعدی برای پاسخ به این مشکل که چیکار کنم بچم پررو بشه، دست‌کم نگرفتن کودک است. ممکن است والدین به اشتباه فقط بر روی موفقیت‌های بزرگ کودک تمرکز کنند و موفقیت‌های کوچک را نادیده بگیرند. این کار می‌تواند باعث کاهش اعتمادبهنفس کودک و ناتوانی او در ابراز خود شود. شما به‌عنوان والدینی حمایتگر باید هر موفقیت، حتی کوچک‌ترین دستاوردها را تشویق و تحسین کنید. مثلاً وقتی کودک خود را برای انجام یک کار ساده مثل مرتب کردن اسباب‌بازی‌ها تشویق کنید، او احساس می‌کند که قادر به انجام کارهای بزرگتر است. در ضمن، به او نشان دهید که حتی اشتباهات و تلاش‌های ناتمام هم ارزشمند هستند، زیرا او در حال یادگیری است.
کلام آخر
در نهایت، اگر می‌خواهید که کودک شما پررو نشود اما همچنان بتواند جسور، قاطع و مستقل باشد، باید با دقت به روش‌های تربیتی صحیح توجه کنید. چیکار کنم بچم پررو بشه؟ به این معنا نیست که کودک شما باید بی‌احترامی کند یا در مواقع مختلف بی‌ادب باشد. بلکه هدف این است که او یاد بگیرد به خود اعتماد کند، از حق خود دفاع کند و در برابر چالش‌ها جسور باشد. با استفاده از روش‌های درست مانند آموزش مهارت نه گفتن، تقویت مهارت‌های ارتباطی، و تشویق به مسئولیت‌پذیری، می‌توانید اعتمادبهنفس و جسارت کودک خود را به گونه‌ای پرورش دهید که او در آینده فردی موفق و مستقل باشد.
