وقتی والدین جلوی چشم کودکان با هم دعوا میکنند، تاثیر عمیقی بر روح و روان آنها میگذارد که شاید بهسادگی دیده نشود. تحقیقات نشان میدهد حدود 60٪ از کودکانی که شاهد مشاجرات خانوادگی بودهاند، مشکلات رفتاری یا اضطراب را تجربه میکنند. این دعواها مثل طوفانی در ذهن کودک عمل کرده و میتواند رشد عاطفی و اجتماعی آنها را مختل کند. فهمیدن تاثیر دعوای والدین، اولین گام برای حفظ آرامش خانواده است.
تاثیر دعوای والدین در حضور کودکان
تا حالا شده بدون اینکه دلیلی مشخص داشته باشید، احساس دلآشوبی یا نگرانی کنید؟ شاید دلیلش، تجربهای تلخ از گذشته باشد که هنوز در ذهنتان مانده است. کودکان هم وقتی با دعوای والدین در حضور کودکان مواجه میشوند، دقیقا چنین احساسی دارند. گویی زلزلهای در عمق روانشان رخ داده که پیامد آن، طوفانی در رفتار و احساساتشان است. تاثیر دعوای والدین بهقدری عمیق است که میتواند پایههای روانی کودک را متزلزل کند. در ادامه، برخی از مهمترین ابعاد تاثیر دعوای والدین بر کودکان را مرور میکنیم.
1_ عاملخطر برای ابتلا به اختلالات روانشناختی
وقتی کودکان در فضای پرتنش و همراه با مشاجره رشد میکنند، بیشتر در معرض آسیبهای روانی قرار میگیرند. تاثیر دعوای والدین بر فرزندان در اینجا خود را با افزایش اضطراب، افسردگی و وسواسهای فکری و رفتاری نشان میدهد. ترس کودک از دعوای پدر و مادر، احساس ناامنی و تجربههای تلخ در خانواده، ذهن کودک را درگیر کرده و سلامت روان او را تهدید میکند.
برای آشنایی بیشتر با مباحثی مثل کنترل خشم در برابر کودکان و کتک زدن بچه میتوانید به همین مقالات مراجعه کنید.
2_ الگوبرداری از رفتارهای والدین
کودکان از والدینشان الگو میگیرند؛ این الگوبرداری نهتنها از رفتارهای مثبت، بلکه از تنشها، عصبانیتها و مشاجرات هم اتفاق میافتد. وقتی فرزند شاهد دعوا و بگومگوهای مداوم والدین باشد، ناخودآگاه تاثیر دعوای والدین بر کودکان در سبک رفتاریاش نمایان میشود؛ بهویژه بهصورت پرخاشگری، بدخلقی و ناسازگاری با دیگران. در نتیجه، روابط اجتماعی کودک در آینده با چالشهای جدی مواجه خواهد شد.
3_ آشفتگی روابط خانوادگی
اگرچه برخی دعواها در زندگی زناشویی طبیعیاند، اما ادامهدار شدن آنها، به بنیان خانواده آسیب میزند. در این شرایط، کودک که توانایی مداخله ندارد، قربانی اصلی مشاجرات میشود. تاثیر دعوای والدین در این حالت، به شکل حس ناتوانی و درماندگی در کودک بروز میکند. برخی کودکان حتی خود را مسئول پایان دادن به این اختلافات میدانند که این باور غلط، روند رشد هیجانیشان را مختل میکند.
4_ افزایش مشکلات جسمی ناشی از استرس روانی
کودکانی که در معرض دعواهای مکرر والدین قرار دارند، اغلب دچار مشکلات جسمی مانند سردرد، دلدرد، بیخوابی و اختلالات گوارشی میشوند. این علائم، بازتابی از استرس روانی هستند که بدن کودک را تحت تأثیر قرار میدهد. در واقع، تأثیر دعوای والدین در حضور کودکان میتواند به شکل بیماریهای جسمی بروز کند.
“Children who grow up in families with high levels of parental conflict often show increased stress hormone (cortisol) levels, which can lead to fatigue, illness, and difficulty sleeping, and these children do not get used to this stress over time.”
«کودکانی که در خانوادههایی با سطح بالای درگیری والدین رشد میکنند، معمولاً سطح هورمون استرس (کورتیزول) بالاتری دارند که میتواند منجر به خستگی، بیماری و مشکلات خواب شود، و این کودکان با گذشت زمان به این استرس عادت نمیکنند.»
در ضمن اگر تمایل به یادگیری عمیقتری دربارهی موضوعاتی مثل علت زود عصبانی شدن مادران و ترس کودک از پدر و مادر دارید، پیشنهاد میکنیم این مقالات را بخوانید.
5_ کاهش توانایی حل مسئله و تصمیمگیری
محیط پرتنش خانوادگی باعث میشود کودکان در یادگیری مهارتهای حل مسئله و تصمیمگیری دچار مشکل شوند. آنها بهجای تمرکز بر یافتن راهحلهای منطقی، ممکن است به رفتارهای تکانشی یا اجتنابی روی آورند. تأثیر دعوای والدین بر کودکان در این زمینه، با کاهش تواناییهای شناختی و عملکرد اجرایی آنها همراه است. در چنین شرایطی، ایجاد محیطی امن و آرام یکی از پایههای اساسی در تربیت فرزند محسوب میشود تا کودک بتواند با ذهنی سالم و بدون ترس، مهارتهای حیاتی زندگی را فرا بگیرد.
چرا دعوای والدین در حضور فرزندان ممنوع است؟
مشاجرات پدر و مادر نباید در حضور کودک رخ دهند؛ زیرا محیط خانه باید سرشار از آرامش و امنیت باشد. تاثیر دعوای والدین در حضور کودکان بسیار فراتر از تصور والدین است و آثار بلندمدتی بر ذهن کودک باقی میگذارد.
1_ افت عملکرد تحصیلی
کودکی که مدام درگیر تنشهای خانوادگی است، دیگر نمیتواند روی درس و یادگیری تمرکز کند. تاثیر دعوای والدین بر کودکان در اینجا، با کاهش تمرکز، بیانگیزگی و ضعف در عملکرد تحصیلی خودش را نشان میدهد. استرس زیاد، توان ذهنی کودک را کاهش میدهد و مانعی بزرگ در مسیر رشد علمی او میشود.
2_ شکلگیری نامناسب شخصیت
خانواده آرام، پشتوانهای محکم برای شکلگیری شخصیت سالم کودک است. اما وقتی این پناهگاه پر از مشاجره میشود، نتیجهاش تربیت کودکی با روان آشفته و شخصیتی شکننده خواهد بود. تاثیر دعوای والدین بر فرزندان در این بُعد، با اختلال در شکلگیری اعتمادبهنفس، عزتنفس و حتی شکلگیری هویت، همراه است.
مقالات روبرو میتوانند به افزایش درک شما از موضوعاتِ بچه تا چند سالگی اذیت میکنه و ویژگی والدین خوب کمک کنند.
3_ شکلگیری دلبستگی ناایمن در کودک
کودک برای احساس امنیت، نیاز به والدینی دارد که رابطهای پایدار و محبتآمیز با یکدیگر دارند. وقتی دعواها مکرر و فضای خانه متشنج باشد، تاثیر دعوای والدین در حضور کودکان موجب شکلگیری نوعی دلبستگی ناایمن در آنها میشود. کودک احساس میکند ممکن است هر لحظه یکی از والدین یا هر دو را از دست بدهد.
4_ بیاعتمادی به دیگران
تاثیر دعوای والدین میتواند پایههای اعتماد کودک به اطرافیان را از بین ببرد. او با خودش فکر میکند: «اگر حتی پدر و مادرم که باید بیشتر از همه به هم اعتماد داشته باشند، چنین رفتاری دارند، پس هیچکس قابلاعتماد نیست». نتیجهاش میشود بیاعتمادی مزمن و دشواری در شکلگیری روابط اجتماعی سالم.
5_ رفتار پرخاشگرانه یا انزواطلبی
کودکانی که در معرض دعوای والدین قرار دارند، معمولا از دو مسیر هیجانی متفاوت عبور میکنند: یا به سمت پرخاشگری میروند و نسبت به دیگران بدبین و تندخو میشوند، یا گوشهگیر و منزوی میشوند. تاثیر دعوای والدین بر کودکان در این حالت، با برهمخوردن تعادل هیجانی و اجتماعی آنها بروز میکند. چنین کودکانی یا همیشه آمادهی جنگ هستند یا ترجیح میدهند از دیگران فاصله بگیرند. در مقاله چرا بچهم زود عصبی میشه، به بررسی ارتباط بین رفتار پرخاشگرانه فرزند و دعواهای مکرر والدین پرداختیم.
6_ افزایش احتمال رفتارهای پرخطر
یکی دیگر از پیامدهای جدی تاثیر دعوای والدین بر فرزندان، افزایش احتمال روی آوردن به رفتارهای پرخطر در نوجوانی و جوانی است. کودکانی که احساس طردشدگی، بیپناهی یا بیارزشی دارند، بیشتر در معرض گرایش به مصرف مواد، روابط پرتنش و تصمیمگیریهای آسیبزننده هستند. ریشهی بسیاری از این انتخابها، تجربهی تلخ دعواهای مکرر در دوران کودکی است.
7_ اختلال در خواب و رشد مغزی
کودکی که در محیط پرتنش و در معرض دعوای مکرر والدین رشد میکند، دچار اختلال خواب میشود. خواب ناکافی و بیکیفیت، بهویژه در سنین پایین، رشد مغزی کودک را با خطر مواجه میکند. این اختلالات باعث میشوند کودک نتواند از نظر ذهنی، هیجانی و جسمی رشد طبیعی خود را طی کند.
8_ کاهش عزتنفس و افزایش اضطراب
تاثیر دعوای والدین در حضور کودکان، مستقیماً بر عزتنفس آنها اثر میگذارد. کودک با مشاهده بیاحترامی میان والدین، خودش را بیارزش و نادیده گرفته احساس میکند. نتیجهاش اضطراب دائمی و تضعیف احساس ارزشمندی در وجود او خواهد بود.
9_ افزایش احتمال مصرف مواد و اختلالات خوردن
کودکانی که احساس بیپناهی، طردشدگی یا تنش دائم دارند، در نوجوانی بیشتر به سراغ رفتارهای پرخطر میروند. تاثیر دعوای والدین در این حالت با روی آوردن به مصرف مواد یا پرخوری/بیاشتهایی عصبی خودش را نشان میدهد. ریشهی این انحرافات در نداشتن ثبات روانی در دوران کودکی است.
10_ اختلال در روابط عاطفی آینده
وقتی کودک در خانهای پر از مشاجره رشد میکند، الگوی درستی برای رابطهی سالم ندارد. تاثیر دعوای والدین در حضور کودکان، باعث میشود او در آینده یا از صمیمیت فرار کند یا وارد روابط ناسالم شود. این آسیب، ریشه در بیاعتمادی و ناامنیِ تجربهشده در کودکی دارد.
11_ آسیب به سلامت جسمی در بزرگسالی
استرس ناشی از دعوای والدین، فقط روی روان کودک اثر نمیگذارد؛ بلکه جسم او را هم فرسوده میکند. تحقیقات نشان میدهند کودکانی که تنش زیاد تجربه میکنند، در بزرگسالی با فشار خون بالا، اختلالات خواب و حتی مشکلات قلبی روبرو میشوند. تاثیر دعوای والدین در اینجا تا سالها بعد هم ادامه دارد.
تاثیر دعوای پدر و مادر بر روان کودک در بزرگسالی
آسیبهای روانی ناشی از دعوای والدین، معمولا با بزرگ شدن کودک از بین نمیروند؛ بلکه همراه او باقی میمانند و در روابط عاطفی، تصمیمگیریها و اعتمادبهنفس او نمود پیدا میکنند. تاثیر دعوای والدین در حضور کودکان ممکن است در آینده، به شکل ناتوانی در ایجاد روابط پایدار یا ترس از تعهد بروز کند. حتی ممکن است فرد سالها بعد، بدون اینکه بداند، در حال تکرار الگوهای نادرست خانوادهاش باشد.
اگر والدینی هستید که بارها و بارها در مقابل فرزندتان دعوا کردهاید و حالا نگران پیامدهای آن هستید، و برایتان مهم است که با ساختار اعتمادبهنفس در کودکان بیشتر آشنا شوید و بتوانید کودکی با اعتمادبهنفس پرورش دهید، حتماً مقالات اعتماد به نفس کودک، تربیت کودک مستقل و افزایش اعتماد به نفس دختران و افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان را مطالعه کنید.
در حضور کودک دعوا کردیم، حالا چه کنیم؟
اولین و مهمترین قدم، پذیرفتن مسئولیت است. اگر ناخواسته مشاجرهای در حضور کودکتان داشتهاید، لازم است با او گفتوگویی صادقانه، ساده و متناسب با سنش داشته باشید. به او اطمینان دهید که دعواها ربطی به او ندارد و هر دوی شما او را دوست دارید. همچنین سعی کنید به جای پنهانکردن احساسات، روشهای سازندهای برای حل اختلافاتتان پیدا کنید. فراموش نکنید که تاثیر دعوای والدین در حضور کودکان در ذهن آنها میماند، اما با رفتار آگاهانه، میتوان آسیب آن را کاهش داد.
راهکارهایی برای جلوگیری از تاثیر دعوای والدین بر کودک
آگاهانه گفتوگو کنید: لازم است یاد بگیرید چگونه اختلافنظرها را بدون خشونت یا توهین مطرح کنید. کودک نباید احساس کند هر گفتوگویی قرار است به جنگ ختم شود.
- از کودک عذرخواهی کنید: اگر اشتباهی رخ داد، صادقانه عذرخواهی کنید. این رفتار نهتنها نشانهی ضعف نیست، بلکه الگویی برای مسئولیتپذیری خواهد بود.
- در محیطی امن صحبت کنید: اگر لازم است بحثی جدی داشته باشید، زمانی را انتخاب کنید که کودک حضور نداشته باشد یا در اتاقی جدا قرار بگیرد.
- از مشاور خانواده کمک بگیرید: در صورتی که اختلافات زیاد یا کنترلناپذیر شدهاند، مراجعه به متخصص میتواند مانع از تشدید آسیبها شود.
- محبت را افزایش دهید: توجه به نیازهای عاطفی کودک و افزایش محبت بین اعضای خانواده، میتواند آثار منفی تاثیر دعوای والدین بر کودکان را تا حد زیادی کاهش دهد.
- همچنین اگر رفتارهای مخاطرهآمیزی مانند پرت کردن اشیا توسط کودک یا کوبیدن سر به زمین در کودک مشاهده میکنید، علاوه بر مطالعه همین مقالات ، این مقالات را نیز به ترتیب مطالعه فرمایید: فرزند پروری چیست؟، سبکهای فرزند پروری، و تربیت کودک خشن،گاز گرفتن کودک، کنترل خشم کودک .
کلام آخر
پدر و مادر بودن فقط به مراقبت جسمی از کودک خلاصه نمیشود؛ بلکه تأمین امنیت روانی او نیز نقش حیاتی دارد. مشاجرات پیاپی، آن هم در حضور کودک، به مرور امنیت ذهنی او را از بین میبرد. تاثیر دعوای والدین بر فرزندان گاهی عمیقتر از آن است که در ظاهر دیده شود. بنابراین اگر به آینده فرزندتان اهمیت میدهید، بهتر است از همین امروز برای تغییر روشهای ارتباطیتان تلاش کنید. حتی اگر در گذشته اشتباهاتی کردهاید، هنوز هم برای جبران دیر نشده است. گفتوگوی سالم، احترام متقابل و ایجاد محیطی امن، بهترین میراثی است که میتوانید برای فرزندتان باقی بگذارید.
منابع:
