علت پرخاشگری کودکان 5 ساله چیست؟ به نقل از Reginakids، 90 درصد از رشد مغز در سنین کودکی اتفاق می‌افتد. در واقع 5 تا 6 سال اول زندگی روی رفتار و سلامت فرد روی زندگی تأثیر می‌گذارد. کودکان 5 ساله در اوج زمان یادگیری هستند، برای همین اگر با لجاجت‌شان کنار بیایید، عادتی اشتباه برای آنها می‌سازید.

علت لجبازی کودکان در 5 سالگی چیست؟

دکتر Christine Raches، روانشناس بالینی و تحلیلگر رفتار درباره مشکلات رفتاری کودک پنج ساله اینطور می‌گوید که:

Kids this age are undergoing so many developmental changes that make them act this way, and it doesn’t mean that there’s anything wrong with them or your parenting skills

کودکان در این سن دست‌خوش تغییرات رشدی زیادی می‌شوند که باعث می‌شود این‌گونه رفتار کنند و این بدان معنا نیست که مشکلی در آنها یا مهارت‌های والدینی شما وجود دارد. منبع: rileychildrens

 

جدول علل علمی لجبازی کودکان ۴ تا ۵ ساله (شامل موارد بالینی)

علت	توضیح
نیاز به استقلال	کودک می‌خواهد تصمیم‌هایش را خودش بگیرد؛ برخورد با محدودیت موجب مقاومت هیجانی می‌شود.
جلب توجه	گاهی لجبازی ابزاری برای دیده‌شدن و دریافتِ توجه والدین است.
تقلید از رفتار دیگران	کودک رفتارهای مقاومانهٔ اطرافیان را تقلید می‌کند؛ یادگیری مشاهده‌ای نقش اصلی دارد.
تجربهٔ احساسات جدید	ناتوانی در بیان احساسات تازه می‌تواند به صورت لجبازی یا عصبانیت بروز کند.
رقابت با همسالان	در تعامل گروهی، کودک برای حفظ جایگاه خود مخالفت یا پافشاری می‌کند.
عدم درک محدودیت‌ها	در تلاش برای آزمودن مرزهای رفتار، گاهی عمداً نافرمانی می‌کند.
واکنش به کنترل بیش از حد	کنترل افراطی احساس استقلال را تهدید می‌کند؛ کودک در پاسخ لجباز می‌شود.
خستگی یا تحریک‌پذیری عصبی	خواب ناکافی یا تغذیه ضعیف آستانهٔ تحمل هیجانی را پایین می‌آورد و مقاومت را تشدید می‌کند.
تعارض بین رشد شناختی و هیجانی	سطح شناخت از کنترلِ هیجان جلوتر است؛ کودک می‌داند چه می‌خواهد اما نمی‌تواند واکنشش را مدیریت کند.
اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)	در ADHD کودک زود تحریک و زود خسته می‌شود؛ تمرکز پایین باعث می‌شود فرمان‌ها را نپذیرد و رفتار مقاوم نشان دهد.
اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD)	اگر لجبازی مزمن همراه با خشم، سرپیچی و رفتار انتقام‌جویانه باشد، احتمال وجود ODD مطرح است و باید توسط روان‌شناس بالینی بررسی شود.

• بیشتر بخوانید: لجبازی کودکان
• بیشتر بخوانید: با کودک لجباز خود چه کنم؟

 

 

Stubbornness in children refers to their tendency to resist or refuse to comply with requests, instructions, or suggestions from adults or authority figures. It is a common behavior that can manifest in various ways, such as refusing to do chores, follow rules, or complete tasks.

لجبازی در کودکان به تمایل آن‌ها برای مقاومت یا امتناع از پذیرش درخواست‌ها، دستورها و پیشنهادات بزرگ‌ترها یا افراد معتبر اشاره دارد. این رفتار، یک رفتار رایج است که می‌تواند به اشکال مختلفی بروز کند؛ مانند امتناع از انجام کارهای خانه، رعایت قوانین یا تکمیل وظایف. Londongoverness

لجبازی کودکان 4 تا 5 ساله دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد. بعضی کودکان ممکن است به‌خاطر شخصیت و خلق‌وخوی سرسخت‌شان رفتارهای لجبازانه داشته باشند و برخی دیگر به دلیل بود چارچوب‌های زیاد و تعیین نکردن مرزهای رفتاری از سمت والدین.

گاهی اوقات هم ممکن است لجبازی در کودکان ۵ ساله ناشی از مشاهده و الگوگرفتن از بزرگ‌سالان (خواهر، برادر، مادر، پدر و…) و تقلید رفتار آن‌ها باشد.

همچنین بد نیست بدانید که مطلب لینک شده می‌تواند دید شما را نسبت به موضوع راهکار برای جلوگیری از گاز گرفتن کودک گسترش دهد.

در کل، علت پرخاشگری کودکان 5 ساله، عبارت هستند از:

1. نشان دادن استقلال

در سن 5 سالگی، نشانه‌هایی از حس استقلال و خودسری (نه به‌معنای منفی) در کودکان جوانه می‌زند و تمایل دارند تا محیط اطراف را تحت کنترل خودشان در بیاورند. رفتارهای لجبازانه‌ای در انتخاب لباس، ساعت خواب و… هم اولین نمود و نشانه‌ها برای نشان دادن این حس و به دست گرفتن کنترل محیط است.

ناگفته نماند که برای کسب دانش بیشتر در حوزه نحوه برخورد با اشتباهات نوجوانان و فحاشی نوجوانان، این مقالات لینک شده توصیه می‌شوند.

2. کنکاش و آزمایش حد و مرزهای رفتاری

اگر دقت کرده باشید، بچه‌های ۵ ساله دوست دارند به همه جا سرک بکشند و دست به کارهای مختلفی بزنند. کنجکاوی، یکی از ویژگی‌های طبیعی و بارز کودکان در این سن است و کمک می‌کند دنیای اطرافشان را بهتر و بیشتر کشف کنند.

سرکوب کنجکاوی کودک می‌تواند فرصت کنکاش، شناخت خوب و بد و آزمایش‌ حد و مرزهای رفتاری را از او بگیرد و باعث شود رفتارهای لجبازانه از او سر بزند. قبل از ادامه مقاله شاید بد نباشد سری هم به مقاله تربیت کودک 5 ساله بزنید.

 

 

• بیشتر بخوانید: لجبازی در کودک 7 ساله
• بیشتر بخوانید: لجبازی در کودکان 6 ساله

 

 

3. ابزار وجود و نشان دادن هویت

کودکان در ۵ سالگی، علاوه بر محیط اطرافشان، نسبت به «خود»، کیستی و هویت‌شان هم شناخت دقیق‌تری پیدا می‌کنند. خب وقتی کودک خودش را بشناسد، برای ابراز وجود و اثبات هویتش، ترجیحات، نظرات و خواسته‌های خود را بیان و روی آن‌ها پافشاری می‌کند. طبیعتاً در چنین شرایطی اگر بر وفق مراد او رفتار نکنید، اولین واکنشی که از او می‌بینید لجبازی خواهد بود.

4. اختلال adhd یا odd (+ روش تشخیص)

بله ممکن است لجبازی فرزند 5 ساله شما به خاطر اختلال ADHD یا ODD باشد. پایین یک جدول از نشانه‌های این دو اختلال برای شما قرار می‌دهیم:

جدول تفاوت ADHD و ODD در کودکان

مورد مقایسه	ADHD (بیش‌فعالی و نقص توجه)	ODD (اختلال نافرمانی مقابله‌ای)
ماهیت اختلال	مشکل تمرکز و کنترل رفتار؛ کودک بی‌قرار و حواس‌پرت است.	مشکل در اطاعت و کنترل خشم؛ کودک عمداً مخالفت می‌کند.
نوع رفتار	عجول، فعال، زود خسته می‌شود.	لجباز، بحث‌جو، مقاومت‌کننده.
هدف رفتار	ناخواسته و از بی‌توجهی.	عمداً برای مخالفت یا کنترل موقعیت.
واکنش به تذکر	زود فراموش می‌کند یا حواسش پرت می‌شود.	ناراحت می‌شود و بحث می‌کند.
الگوی هیجانی	بی‌قراری بدون خشم شدید.	خشم، عصبانیت و خصومت.
تمرکز و توجه	ضعیف، به‌سختی روی کار می‌ماند.	معمولاً طبیعی، اما مخالفت عمدی دارد.
محل بروز رفتار	در همه محیط‌ها دیده می‌شود.	در برابر افراد خاص شدیدتر است.
واکنش پس از اشتباه	سریع آرام می‌شود و فراموش می‌کند.	دلخور می‌ماند و بحث ادامه می‌یابد.
نشانه‌های همراه	حواس‌پرتی، کندی، بی‌نظمی.	خشم، مقاوت، گفتار تند.
نیاز درمانی	آموزش تمرکز، تنظیم رفتار، گاهی دارو.	آموزش کنترل خشم و رفتار درمانی خانوادگی.

خب این از علت‌های لجبازی بچه ۵ ساله؛ حالا بیایید ببینیم کودکان لجباز ۵ ساله چه رفتارهایی دارند.

 

علائم لجبازی در کودکان ۵ ساله

لجبازی در کودکان ۵ ساله معمولاً با این علامت‌ها همراه است: (شما هم در قسمت نظرات، علائم کودک لجبازتان را به این لیست اضافه کنید!)

• دنبال جلب توجه، تایید و دیده‌شدن هستند،
• در همه چیز (مثل غذا خوردن و لباس پوشیدن) خودسرانه و مستقل عمل می‌کنند، 
• برای انجام کاری که دلشان می‌خواهد اصرار می‌کنند،
• نافرمان و بدقلق‌اند،
• معمولاً بیشتر از سایر کودکان عصبانی پرخاشگر می‌شوند،
• اغلب دوست دارند در نقش رهبر و رئیس ظاهر شوند.

شایان ذکر است که اگر علاقمند به یادگیری بیشتر در زمینه کنترل خشم کودک و چرا بچم زود عصبی میشه هستید، این منابع لینک شده مناسب شما خواهند بود.

اجازه دهید یک نکته مهم را هم یادآوری کنیم؛ هر کودکی که مستقل رفتار می‌کند، لجباز نیست. والدین معمولاً مرز باریک بین استقلال و لجبازی بچه را فراموش می‌کنند و فکر می‌کنند چون کودک‌شان زیاد سوال می‌پرسد، برخلاف میل آن‌ها رفتار می‌کند و به حرف‌شان گوش نمی‌کند، یک کودک عصیان‌گر و لجباز است!

در حالی که این‌طور نیست؛ وقتی استقلال کودک از یک حدی فراتر برود و با نافرمانی ترکیب شود و به خود یا دیگران آسیب‌ بزند، دیگر استقلال نیست، لجبازی است!

در واقع استقلال کودکان به‌معنای انجام کاری بدون وابستگی و اتکا به دیگران است؛ در حالی که لجبازی به اصرار بر انجام کار یا عملی به روشی خاص و برخلاف خواست دیگران است.

لازم است اضافه کنیم که منابع لینک شده اطلاعات جامع‌تری درباره‌ی  رفتار با نوجوان پرخاشگر و خشم در نوجوانان ارائه می‌دهند.

در مقابله با لجبازی کودک 5 ساله چه کاری می‌توان انجام داد؟ (۱۲ راهکار)

راهکارهای مقابله با لجبازی کودکان 4 تا 5 ساله
راهکار	توضیح
گوش دادن فعال به کودک	با گوش دادن به حرف‌ها و احساسات کودک، به او نشان دهید که برای نظراتش ارزش قائل هستید و به این ترتیب، لجبازی او را کاهش دهید.
ایجاد گزینه‌های انتخابی	با ارائه چند گزینه، حس استقلال کودک را تقویت کنید و به او اجازه دهید خودش تصمیم بگیرد.
تقویت رفتار مثبت	با تشویق و تحسین رفتارهای مثبت کودک، انگیزه او برای ترک رفتارهای لجبازانه افزایش می‌یابد.
صبوری و خونسردی	در مواجهه با لجبازی کودک، خونسردی خود را حفظ کنید و با آرامش با او صحبت کنید تا احساسات منفی او کاهش یابد.
الگوی مناسبی بودن	با نشان دادن رفتارهای مثبت و آرام، کودک نیز یاد می‌گیرد که چگونه با آرامش رفتار کند.
پرهیز از تنبیه بدنی	تنبیه بدنی ممکن است باعث تشدید لجبازی کودک شود. به جای آن، از روش‌های مثبت و تقویت‌کننده استفاده کنید.
استفاده از جملات مثبت	با استفاده از جملات مثبت و تشویق‌کننده، می‌توانید کودک را به رفتارهای مثبت ترغیب کنید.
تعیین پیامدهای منطقی	با توضیح پیامدهای رفتارهای لجبازانه به کودک، او را نسبت به عواقب اعمالش آگاه کنید.
استفاده از بازی و سرگرمی	با بازی‌های جذاب و سرگرم‌کننده، می‌توانید انرژی کودک را در مسیری مثبت و سازنده هدایت کنید.
زمان‌بندی درست برای خواسته‌ها	در زمان‌هایی که کودک خسته یا گرسنه است، از درخواست‌های پیچیده پرهیز کنید و زمان‌های مناسب‌تر را انتخاب کنید.
پرهیز از بحث و جدل	در زمان بروز لجبازی، از بحث و جدل با کودک خودداری کنید و به جای آن، با آرامش موضوع را مدیریت کنید.
تقسیم وظایف کوچک و قابل انجام	وظایف کوچک و قابل مدیریت به کودک بدهید تا حس موفقیت کند و اعتماد به نفس او تقویت شود.

درمان لجبازی بسته به میزان و شدت لجبازی، سن کودک، محیط خانواده و… متفاوت است. اما در هر حال لجبازی بچه 5 ساله معمولاً با انجام این راهکارها تا حد زیادی کنترل می‌شود.

نکته: اگر کودک شما علاوه بر لجبازی، رفتارهایی مثل پرخاش به اطرافیان، خشم و… هم دارد، حتماً در کنار این ترفندها، با درک علت پرخاشگری کودکان 5 ساله، از یک روان‌شناس کودک هم کمک بگیرید.

بیایید ببینیم باید با لجبازی کودک چه کنیم.

1. برای کودک‌تان گوش شنوا باشید

اگر می‌خواهید کودک‌تان به حرف‌های شما گوش کند، اول شما باید برای شنیدن حرف‌های او از خودتان اشتیاق نشان دهید.

کودکان لجباز همین که احساس کنند حرف‌های او خریدار ندارد و شنیده نمی‌شود، شروع به بحث و جدل و سرکشی می‌کنند.
تجربه نشان داده در بیشتر مواقع، زمانی که کودک اصرار دارد کاری را انجام بدهد یا ندهد، گوش دادن به صحبت‌های او و فراهم کردن فضای گفت‌وگو برای شنیدن آنچه که او را آزار می‌دهد، می‌تواند آتش لجبازی او را سرد کند. 

برای مثال، اگر کودک ۵ ساله شما ناهارش را تمام نمی‌کند و هر دو از این اتفاق عصبانی هستید، به‌جای اینکه سر به سرش بگذارید و به زور و داد و دعوا به او غذا بدهید، دلیل غذا نخوردنش را بپرسید و به‌دقت به حرف‌هایش گوش کنید. شاید مثلاً علاقه‌ای به خوردن کلم بروکلی‌‌های داخل غذا ندارد، دل‌درد داشته باشد یا… .

بعد از اینکه به حرف‌های او گوش کردید، آرامش‌تان را حفظ کنید و به نظر او احترام بگذارید؛ اما تسلیم خواسته او نشوید! به‌جای این کار به کودک پیشنهاد بدهید و راه را برای مذاکره با او باز کنید. (جلوتر راجع‌به این موضوع توضیح می‌دهیم.)

اگر می‌خواهید برای فرزند خود والدین حرفه‌ای باشید و به‌خوبی صحبت‌های او را بنوشید و درک کنید، پیشنهاد می‌دهیم سمینار ارتباط همدلانه را از دست ندهید.

2. کودک را مجبور به انجام هیچ کاری نکنید

اجبار کودک به انجام کاری که دوست ندارد، عملاً اعلان جنگ است. اجبار حتی در بزرگسالان هم نتیجه عکس می‌دهد و ثمره‌اش عصیان است، چه برسد به کودکان ۵ ساله لجباز!

به‌جای اینکه کودک را وادار کنید مطابق میل شما رفتار کند و درخواست‌هایتان را انجام دهد، ارتباط نزدیک‌ و دوستانه‌تری با او برقرار کنید.

فرض کنید وقت خواب کودک است و پسر ۵ ساله شما دو تا پایش را کرده در یک کفش که کارتون تماشا کند! به‌نظرتان منع او از کارتون و اجبارش به رفتن به رخت‌خواب فایده‌ای جز افزایش تنش و لجبازی پسر ۵ ساله شما دارد؟ ندارد!

به‌جای این کار می‌توانید مدت زمان محدودی را به او اختصاص دهید و همراهش به تماشای کارتون مورد علاقه‌اش بنشینید.

سوزان استیفلمن در کتاب «والدین بدون مبارزات قدرت» می‌گوید ایجاد ارتباط قوی با کودکان لجباز، برخورد با آن‌ها را آسان‌تر می‌کند.

3. به‌جای امر و نهی به آن‌ها گزینه بدهید

کودکان لجباز هیچ امر و نهی و بکن نکنی را بر نمی‌تابند و هر لحظه آماده جدال با اوامر شما هستند!

برای امتحان به کودک لجباز ۵ ساله خود بگویید که باید راس ساعت 9 شب مسواک‌زده در رخت‌خوابش باشد؛ به احتمال زیاد تنها پاسخی که از او دریافت خواهید کرد یک نه بزرگ است.

یا به کودکتان بگویید که اسباب‌بازی که شما انتخاب کردید را بخرد؛ غیرممکن است که چنین کاری کند.

به‌جای امر و نهی، چندین گزینه و پیشنهاد به کودک‌تان بدهید و از او بخواهید یکی را انتخاب کند. مثلاً به او نگویید: «وقت خوابه، برو بخواب»، در عوض بپرسید که می‌خواهد قبل از خواب داستان جوجه اردک زشت را بخواند یا داستان خرگوش و لاک‌پشت را.

البته داستان همین جا تمام نمی‌شود و ممکن است کودک شما مرغش یک پا داشته باشد و بگوید: «من به رخت‌خواب نمی‌رم!»

در چنین شرایطی سعی کنید آرام بمانید و با لحن قاطعانه‌ای به او بگویید: «خب، این یکی از انتخاب‌ها نبود» و مجدداً گزینه‌های روی میز را برای او تکرار کنید. احتمالاً فرزندتان بعد از چند بار پافشاری روی خواسته‌اش، کوتاه بیاید و تسلیم شود!

نکته: کارشناسان می‌گویند پیشنهاد همزمان چندین گزینه به کودک کار خوبی نیست و ممکن است او را گیج کند. پس سعی کنید تعداد گزینه‌ها را محدود کنید.

4. تحت هر شرایطی آرامش خود را حفظ کنید

شاید به نظر ساده به نظر برسد، ولی کنترل خود و حفظ آرامش هنگام لجبازی کودک‌تان یکی از مهم‌ترین اصول و تکنیک‌ها برای مقابله با لجبازی کودکان 4 تا 5 ساله است.

فریاد زدن بر سر کودک لجبازی که خودش هم در حال جیغ و داد است، فرصت انجام یک مکالمه معمولی و سالم بین شما و کودک را می‌گیرد و عملاً شیپور جنگ را به صدا درمی آورد.

•  شما قرار نیست با کودک‌تان مسابقه «هر کی بیشتر داد بزنه، برنده‌ست» بدهید؛ پس آرامش‌تان را حفظ کنید و اوضاع را تحت کنترل خود در بیاورید؛ چون عصبانی شدن، کتک یا فریاد زدن بر سر او نه چیزی به او یاد می‌دهد و نه تاثیری در کاهش لجبازی‌اش دارد. 

برای این کار می‌توانید با مدیتیشن، ورزش یا پخش موسیقی آرام‌بخش در خانه، محیط پرتنش خانه را آرام کنید. حتی می‌توانید موسیقی یا شعر موردعلاقه کودک‌تان را پخش کنید تا مشغول شود.

 

 

• بیشتر بخوانید: جیغ زدن کودک

 

 

5. دو اصل حمایت و احترام به کودک‌تان را فراموش نکنید

با درک علت پرخاشگری کودکان 5 ساله، برای اینکه بتوانید لجبازی و پرخاش کودک خود را کنترل کنید، باید بتوانید رابطه‌ای بر پایه احترام و حمایت بسازید. چطور؟

• کودک را در انجام کارها مشارکت دهید، برای آنها تجربه بسازید و با اصرار بر پایبندی بر قواعد و قوانین او را محدود نکنید. مثلاً اگر قرار است کیک درست کنید، از کودک‌تان بخوانید در هم‌زدن تخم‌مرغ‌ها به شما کمک کند یا شیر را به ظرف اضافه کند. با این جملات که «تو نمی‌تونی، آشپزخونه کثیف می‌شه، دستت می‌سوزه» دست و پای او را در انجام کارها نبندید.
• اگر قوانین خاصی در خانه دارید، از همه فرزندان‌تان بخواهید به آن پایبند باشند و تفاوتی بین آن‌ها قائل نشوید.
• احساسات، ایده‌ها، صحبت‌ها و داستان‌های بچه‌گانه‌شان را نادیده نگیرید و به آن‌ها توجه کنید.
• نشان دهید که به او اعتماد دارید و اجازه دهید کودک‌تان هر کاری که دلش می‌خواهد (مثلاً گل‌بازی، آب‌بازی، ظرف شستن و…) را تجربه کند. (البته تا وقتی که به خودش و دیگران آسیبی نمی‌زند.)

6. مراقب لحن و زبان و واژگانی که استفاده می‌‌کنید، باشید

کودکان لجباز حساسیت بیشتری روی نحوه برخورد شما با آن‌ها دارند؛ بنابراین اگر با واژگان، لحن و زبان بدن تند و عصبانی جواب لجبازی‌شان را بدهید، از دست شما ناراحت می‌شوند و بیشتر از قبل سرکشی و پرخاشگری می‌کنند.

پس تغییر نحوه برخورد با کودک لجباز مثل آب روی آتش است و می‌تواند واکنش آن‌ها را نسبت‌به شما تغییر دهد. 

مثلاً به‌جای چهره در هم کشیده و لحن دستوری «فلان کار رو انجام بده»، خودتان را با آن‌ها شریک کنید و با لبخند بگویید: «بیا این کار رو با هم انجام بدیم» یا «نظرت چیه که این کارو امتحان کنیم».

در این زمینه می‌تواند از جملات معجزه گر در تربیت فرزند استفاده کنید که ما درباره آن‌ها در یک مقاله جداگانه صحبت کرده‌ایم.

شما همچنین باید در مواقع لزوم بتوانید از فرزند خود بابت حرف با رفتار اشتباه معذرت‌خواهی کنید تا تنش‌ها را به حداقل برسانید. می‌پرسید چگونه؟ ما در مقاله «معذرت خواهی والدین از کودک» در این مورد صحبت کرده‌ایم.

7. با کودک پای میز مذاکره بنشینید!

گاهی اوقات چاره‌ای جز مصالحه و مذاکره با کودک‌تان ندارید! مذاکره لزوماً به معنای تسلیم شدن در برابر خواسته‌های کودک لجباز و سپر انداختن در برابر او نیست؛ فقط باید کمی از موضع خود کوتاه بیایید و شرایط را طوری بچینید که کودک با شما راه بیاید. مثال می‌زنم.

فرض کنید کودک شما حاضر نیست در ساعت ۹ شب به رختخواب برود. به‌جای اصرار بر این خواسته‌تان، سعی کنید ساعت خواب‌تان را طوری تنظیم کنید که هم کودک، هم سایر اعضای خانواده در وقت مقرر به رخت‌خواب بروند.

نکته بعدی که دوباره باید روی آن تاکید کنیم، سوال پرسیدن از کودک است. با پرسیدن سوالاتی مثل «چیزی اذیتت می‌کنه؟»، «مشکلی داری؟»، «الان چی لازم داری؟» سر صحبت را با آن ها باز کنید و پای حرف‌هایشان بنشینید.

با این کار به کودک نشان می‌دهید که به خواسته‌هایش احترام می‌گذارید و به او توجه می‌کنید.

8. محیطی امن و آرامی در خانه ایجاد کنید

یکی دیگر از راهکارهای مدیریت لجبازی کودکان 4 تا 5 ساله، فراهم کردن محیطی مناسب و امن در خانه است.

بچه‌ها در سنین کودکی از طریق مشاهده و تجربه، دنیا و خودشان را می‌شناسند. به زبان ساده‌تر، آن‌ها مثل لوح سفیدی هستند که اعمال و رفتار شما آن‌ها را پر می‌کند.

بنابراین اگر کودک دائماً ببیند که پدر و مادر یا سایر اعضای خانواده مدام با یک‌دیگر مشاجره و دعوا دارند، یاد می‌گیرد که این رفتار را از آن‌ها تقلید کند.

علاوه بر این، بر اساس مطالعات انجام‌شده، ثابت شده است که اختلافات زناشویی بین والدین، می‌تواند منجر به ایجاد یک محیط پرتنش و استرس‌زا در خانه، کناره‌گیری و انزوای اجتماعی و حتی پرخاشگری در کودکان شود و بر روحیه، رفتار و اعتماد‌به‌نفس آن‌ها تأثیر بگذارد.

بنابراین اگر می‌خواهید جلوی لجبازی کودک ۵ ساله‌تان را بگیرید، اول به خودتان نگاه کنید و ببینید الگوی خوبی برای او هستید یا نه؛ شاید لجبازی کودک انعکاسی از رفتارهای روزمره خود شما باشد!

9. خودتان را جای کودک قرار دهید

گاهی اوقات برای کنترل لجبازی بچه ۵ ساله، فقط کافی است خودتان را جای کودک بگذارید و از دریچه نگاه او مسئله را ببینید.

با این کار هم همدلی بیشتری با کودک خواهید داشت، هم متوجه خواهید شد که چه شرایطی را تحمل می‌کند که باعث شده چنین رفتاری داشته باشد. هرچه بیشتر کودک‌تان را بشناسید و به اصطلاح لم او را به دست بیاورید، بهتر می‌توانید با لجبازی او مقابله کنید.

زمان‌هایی که کودک شروع به لجبازی می‌کند یا از چیزی ناراحت است، به جای گفتن جملاتی مثل «بس است گریه نکن» با کودک همدلی کنید. به او فرصت دهید تا احساسات خود را بیان کند و به او کمک کنید تا راه‌های جدیدی برای بیان احساسات در درازمدت بیابد (منبع).

 

• بیشتر بخوانید: فرزند پروری چیست؟
• بیشتر بخوانید: سبک‌ های فرزند پروری

 

 

10. به‌محض شروع اولین جرقه‌های لجبازی، کودک‌تان را سرگرم کنید

با درک علت پرخاشگری کودکان 5 ساله، معمولاً انجام بازی‌های خلاقانه و من‌درآوردی و ایجاد سرگرمی همیشه جواب است! آن‌قدر که حتی لجبازی شدید کودک را هم می‌تواند در همان ابتدا خنثی کند.

شما می‌تواند با انجام یک‌سری فعالیت‌ها، هم کودک‌تان را سرگرم کنید، هم او را برای انجام کاری که انتظار دارید، ترغیب کنید. فرض کنید کودک تمام اسباب‌بازی‌هایش را وسط اتاق رها کرده و به درخواست‌های مکرر شما برای جمع کردن آن‌ها نه گفته است. به‌جای درخواست مستقیم می‌توانید یک بازی ترتیب دهید و به کودک بگویید هر که زودتر اسباب‌بازی‌ها را داخل سبد گذاشت برنده‌ است!

برای اینکه هیجان بازی را بالاتر ببرید می‌توانید زمانی هم برای انجام این کار در نظر بگیرید (مثلاً ۵ دقیقه) یا موسیقی موردعلاقه کودک را هم پخش کنید.

یا مثلاً اگر کودک شما موقع غذا خوردن دمار از روزگارتان در می‌آورد این ترفندها می‌تواند هم سرگرم‌شان کند، هم لجبازی‌شان را کمتر کند:

• برای سرو یا چیدمان غذا خلاقیت به خرج دهید؛ مثلاً می‌توانید در ظروف رنگی و متفاوت غذای آن‌ها را سرو کنید، ساندویچش را به شکل جدیدی برش بزنید، غذا را باب سلیقه او دیزاین کنید و… 
• کودک را در فرایند تهیه غذا مشارکت دهید (از چیدن میز و کمک به جمع‌کردن سفره گرفته تا اضافه کردن مواد به داخل ظرف)
• کودک را تشویق کنید تا قبل از رد کردن غذا فقط یک لقمه از آن را امتحان کند و حق انتخاب بدهید.
• اگر کودک غذایش را تمام کرد، برای تشویق او به تکرار این عادت خوب، یک جایزه کوچک و خوشمزه (خوراکی یا دسر موردعلاقه، میوه و…)برایش در نظر بگیرید.

11. تنبیه همیشه هم بد نیست!

کودک شما باید بداند و آگاه باشد که تمام رفتارهای خوب و بد او، عواقب خوب یا بدی هم در پی دارند؛ پس همان‌طور که هنگام انجام یک رفتار مثبت تشویقش می‌کنید، زمان لجبازی و رفتارهای ناپسند هم باید تنبیه‌ش کنید.

البته منظورمان از تنبیه، تنبیه بدنی و فیزیکی نیست؛ فقط باید کاری کنید که کودک بفهمد نقض قوانین خانه و زیر پا گذاشتم حد و حدودها برایش گران تمام می‌شود. درواقع هدف این نیست که کودک را آزار دهید، بلکه به او می‌فهمانید که رفتارش اشتباه است.

کاهش زمان بازی، منع او از تماشای تلویزیون و مواردی این‌چنینی می‌تواند تنبیه مناسبی برای کودک ۵ ساله باشد.

مثلاً می‌توانید به کودک بگویید به اتاقش برود و تا زمانی که از رفتار زشتش پشیمان نشده و آماده عذرخواهی و کنترل خشمش نشده برنگردد.

در این جدول، برخی از تنبیه‌های مناسب برای لجبازی‌های کودک را معرفی می‌کنیم:

نوع لجبازی	توضیحات	شیوه تنبیه مناسب
عدم تمایل به انجام تکالیف	کودک در انجام تکالیف ضروری مدرسه لجبازی می‌کند و هیچ کدام از تکالیف را انجام نمی‌دهد.	کودک از وسایل بازی یا تلویزیون تا مدت مشخصی (مثلاً تا زمان پایان تکالیف) منع می‌شود.
جواب دادن یا زبان‌درازی کردن	کودکی با لحن نامناسب با بزرگترها یا هم سن و سال‌های خود صحبت کرده و بی‌احترامی می‌کند.	والدین به‌صورت هدفمند به کودک بی‌توجهی می‌کنند تا کودک متوجه شود این نوع رفتار، باعث قطع ارتباط می‌شود.
انجام کار ممنوعه	کودک محدودیت‌ها و قوانین خانه را نادیده می‌گیرد و کاری ممنوعه انجام می‌دهد.	والدین می‌گذارند تا کودک نتیجه طبیعی کار خود را ببیند؛ مثلاً، اگر چیزی را خراب کرده، خودش هم باید آن را درست کند.

ما در مقاله عوارض کتک زدن بچه چیست؟ به‌طور کامل در مورد اینکه چرا نباید از تنبیه بدنی استفاده کنید، صحبت کرده‌ایم؛ بنابراین، برای اطلاعات بیشتر، می‌توانید به این مقاله مراجعه کنید.

 

• بیشتر بخوانید: آرایش کردن کودکان
• بیشتر بخوانید: جدا کردن جای خواب کودک
• بیشتر بخوانید: خودارضایی در کودکان
• بیشتر بخوانید: اهمیت بازی با کودک

 

 

12. واکنش نشان ندهید!

تا زمانی که کودک شما کار خطرناکی انجام نمی‌دهد و آسیبی او را تهدید نمی‌کند، سکوت کنید و او و رفتارهای لجبازانه‌اش را نادیده بگیرید.

البته این استراتژی در صورتی جواب می‌دهد که کودک برای رفتار خوب و مثبتش توجه کافی از شما دریافت کرده و تشویق شده باشد؛ وگرنه با نادیده گرفتن او، برای جلب توجه بیشتر، لجبازی را ادامه می‌دهد.

علاوه بر این، نادیده گرفتن و واکنش نشان ندادن به رفتارهای بد کودک می‌تواند روش خوبی برای آموزش پیامدهای طبیعی اعمال کودک به او باشد. مثلاً اگر کودک اسباب‌بازی خود را پرتاب کند و بشکند و واکنشی از سمت شما نبیند، متوجه می‌شود که دیگر نمی‌تواند با آن بازی کند و از آن به بعد با دقت با اسباب‌بازی‌‌هایش بازی می‌کند. راستی برای مدیریت رفتارهای کودک سه ساله و یادگیری کنترل خشم در برابر کودکان، این مقاله را مطالعه کنید

13. از نه گفتن زیاد خودداری کنید

همه بچه‌ها باید کلمه “نه” را بشنوند تا متوجه شوند قرار نیست همه چیز در زندگی بر وفق مراد آنها باشد؛ اما زمانی که بیش‌از‌اندازه به آنها نه می‌گویید، ممکن است حتی سرکشی کنند.

Christine Raches در این باره می‌گوید که شما می‌توانید به‌جای اصطلاحات منفی، از اصطلاحات مثبت استفاده کنید که تا کمتر کلمه “نه” را به زبان بیاورید؛ مثلاً به‌جای گفتن “ندو، دویدن ممنوع”، بگویید “بهتر است راه بروی”. با استفاده از این تکنیک تعامل مثبت‌تری با کودک خود خواهید داشت.

شما باید به‌دنبال فرصت‌هایی باشید که بابت آنها فرزند خود را تحسین کنید؛ با این کار او احساس نمی‌کند که همیشه به او نه می‌گویید یا در حال تنبیه‌کردنش هستید.

راستی، ما در یک مقاله درباره اینکه چطور به کودک نه بگوییم، صحبت کرده‌ایم که برای اطلاعات بیشتر می‌توانید این مقاله را بخوانید.

14. تسلیم نشوید!

یکی از بهترین راهکار‌ها برای مقابله با لجبازی کودکان 4 تا 5 ساله تسلیم‌نشدن است. شاید وسوسه‌انگیز باشد که وقتی فرزند شما لجاجت می‌کند (به‌خصوص در ملاء عام)، تسلیم شوید و از موضع خود پایین بیایید، اما نباید این کار را کنید.

دکتر Christine Raches در این باره می‌گوید:

Once you give in, your child learns that a tantrum will eventually get him what he wants. If you’re in public, take your child to an area where he won’t disturb others and wait until he calms down.

هنگامی که تسلیم شدید، فرزندتان می‌آموزد که عصبانیت در نهایت او را به آنچه می‌خواهد، می‌رساند. اگر در جمع هستید، فرزندتان را به‌جایی ببرید که مزاحم دیگران نشود و صبر کنید تا آرام شود.

15. در صورت نیاز محدودیت‌های محکمی ایجاد کنید!

شما باید گاهی اوقات با توجه به علت پرخاشگری کودکان 5 ساله محدودیت‌های محکمی ایجاد کنید. مواردی وجود دارند که پدر و مادر نمی‌توانند برای رفاه و امنیت کودک از آنها بگذرند؛ مثلاً شما نمی‌توانید به کودک 5 ساله اجازه دهید که در خیابان شلوغ بدود یا کودک 5 ساله نمی‌تواند در زمستان لباس‌های تابستانی‌اش را بپوشید و به بازی‌کردن بپردازد.
در واقع حرف گوش نکردن بچه پنج ساله در این مواقع خیلی مهم نیست، چون این مسئله با امنیت و رفاه او سروکار دارد.

بهترین رفتار با کودک 5 ساله لجباز در چنین مواقعی همدردی، همدلی و درک‌کردن او است؛ شما همچنین باید شفافیت مطلقی از خود نشان دهید و به هیچ وجه در این زمینه کوتاه نیایید.

ما در مقاله قانون گذاری در خانه، به شما آموزش می‌دهیم که چطور قوانینی برای خانه و خانواده جهت از بین بردن لجبازی کودکان ۴ تا ۵ ساله خود، وضع کنید.

روانشناسی درباره لجبازی بچه ۵ ساله چه می‌گوید؟

روان‌شناسان معتقدند چندین عامل در لجبازی بچه ۵ ساله نقش دارد:

• اینکه کودک در کدام یک از مراحل رشدی قرار دارد،
• خلق‌و‌خو و شخصیت او چطور است،
• شیوه فرزندپروری و تربیت والدین چگونه است،
• کودک چقدر در برابر عوامل استرس‌زا قرار می‌گیرد، 
• و نیازهای برآورده نشده کودک چه چیزهایی هستند.

برخی‌ها حتی معتقدند که لجبازی در سنین کودکی، می‌تواند مسئله ژنتیکی یا یک رفتار اکتسابی و ناشی از تأثیرات محیط پیرامون کودک باشد. 

مثلاً کودکی که دائم در معرض مشاجره، جروبحث و دعوای والدین و اعضای خانواده قرار می‌گیرد، لجبازتر است؛ یا والدین لجباز به احتمال زیاد کودکان لجبازی هم خواهند داشت.
تحقیقاتی هم در رابطه با تاثیر ژنتیک روی خلق‌وخوی افراد انجام شده که نشان می‌دهد 20 تا 60 درصد اخلاق و رفتار انسان را ژنتیک تعیین می‌کند.

در هر حال، لجبازی کودک چه ژنتیکی باشد، چه اکتسابی، باید برای کنترل و برخورد آن اول الگوی رفتاری کودک‌تان را به‌دقت مشاهده و آنالیز کنید، سپس به دنبال راه‌حل باشید.

برای روشن‌تر شدن موضوع، پیشنهاد می‌شود نگاهی نیز به مطالب لینک شده مرتبط با علت پرخاشگری کودکان و  تربیت کودک خشن فلان بیندازید.

جلوتر درباره راهکارهای مقابله با لجبازی بچه ۵ ساله صحبت می‌کنیم؛ اما قبل از آن می‌خواهیم به یک سوال مهم پاسخ دهیم:

لجبازی کودکان تا چه سنی طبیعی است؟

همان‌طور که ابتدای صحبت‌هایمان هم اشاره کردیم، لجبازی در سنین کودکی (۲ تا ۱۲ سالگی) به دلیل تجربه حس استقلال و کنجکاوی کودکان برای درک دنیای اطرافشان رایج و کاملاً طبیعی است.

البته این طور نیست که چون لجبازی کودکان 4 تا 5 ساله عادی و طبیعی است، او را به امان خدا رها کنید؛ نه! تعیین مرزها و شیرفهم‌کردن آن‌ها از پیامد و عواقب رفتارهای نامناسب‌شان از یک طرف، و تشویق آن‌ها به ارتباطات سالم و ایجاد ویژگی‌های رفتاری مثبت از طرف دیگر، اهمیت زیادی دارد.

اما خب با همه این‌ها، سروکله زدن هرروزه با کودک لجباز، آن هم در سنین حساس زیر دبستان واقعاً طاقت‌فرساست! برای همین هم می‌خواهیم چند ترفند برای کاهش و درمان لجبازی کودکان 4 تا 5 ساله یادتان بدهیم.

• بیشتر بخوانید: سن لجبازی در کودکان
• بیشتر بخوانید: اختلال لجبازی در کودکان

دیگر راهکارهای لجبازی کودکان ۴-۵ ساله

• توجه به نیازهای جسمی: مطمئن شوید که نیازهای جسمی کودک از جمله خواب، غذا و آب کافی برآورده شده است؛ گاهی کودکان به‌دلیل نیازهای جسمی، شروع به پرخاشگری و لجبازی می‌کنند.
• تشویق به همکاری: کودک را تشویق به همکاری در ساخت یک پازل یا بازی کنید؛ این کار به کودک کمک می‌کند تا یاد بگیرد چطور با دیگران همکاری کند و به‌جای لجبازی، با آن‌ها کنار بیاید. اگر ایده‌ای برای بازی ندارید، به مقاله ایده بازی با کودک در خانه مراجعه کنید.
• داستان‌های آموزشی: داستان‌های آموزشی را که در مورد همدلی و همکاری هستند، برای کودک تعریف کنید. با این کار، می‌توانید رفتارهای مثبت را از طریق داستان و سرگرمی به کودک آموزش دهید.
• تکنیک پاداش: به‌جای اینکه دائماً روی رفتارهای نادرست کودک توجه کنید، بر رفتارهای مثبت او متمرکز شوید. کودک با تشویق رفتارهای مثبت، مجاب می‌شود که دوباره آن‌ها را انجام دهد.

کمبود چه ویتامینی باعث پرخاشگری کودکان می‌شود؟

در این جدول، مهم‌ترین ویتامین‌هایی را که در پرخاشگری کودکان نقش دارند، بررسی می‌کنیم:

نام ویتامین	نقش در بدن	تاثیر بر رفتار
ویتامین B6	تنظیم انتقال‌دهنده‌های عصبی	تحریک‌پذیری و عصبانیت
ویتامین B12	سلامت اعصاب و خلق‌وخو	پرخاشگری و بی‌قراری
ویتامین D	تعادل خلق و سیستم عصبی	نوسان خلق و رفتار پرخاشگرانه
اسید فولیک (B9)	ساخت سلول‌های عصبی و خونی	زودرنجی و ناپایداری خلق
ویتامین C	مقابله با استرس و حمایت عصبی	بی‌قراری و حساسیت رفتاری

چه دارویی برای پرخاشگری کودکان خوب است؟

Research shows that selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs) might be an effective anger medication for some people.

بر اساس پژوهش‌ها، مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) می‌توانند برای برخی افراد به‌عنوان دارویی مؤثر در کنترل خشم مورد استفاده قرار گیرند. Talkspace

از جمله انواع SSRIها می‌توان به فلوکستین یا سرترالین اشاره کرد. توجه داشته باشید که مصرف این داروها بدون تجویز پزشک (به‌خصوص برای کودکان) می‌تواند عوارض بسیار جدی به‌همراه داشته باشد؛ بنابراین، دارو را فقط زیر نظر پزشک مصرف کنید.

چه غذاهایی باعث آرامش کودکان می‌شود؟

در این جدول، برخی از غذاهایی را که باعث آرامش کودک می‌شوند، بررسی می‌کنیم:

نام غذا	دلیل تاثیرگذاری
شیر گرم	منبع تریپتوفان؛ کمک به آرامش و خواب راحت
موز له‌شده	پتاسیم بالا؛ کاهش استرس و ایجاد حس آرامش
برنج ساده	راحت‌الهضم؛ ایجاد حس ثبات و آرامش
سوپ مرغ	سبک و مغذی؛ آرامش‌بخش و مناسب اوقات عصبی
ماست ساده	کلسیم و پروتئین؛ تقویت آرامش و تمرکز

این غذاها زودهضم هستند و برای کودکان گزینه مناسبی به‌شمار می‌آیند.

چه غذاهایی باعث پرخاشگری کودکان می‌شود؟

در این جدول، برخی از غذاهایی را که تأثیرات منفی روی کودکان دارند و باعث پرخاشگری آن‌ها می‌شوند نیز بررسی می‌کنیم:

نام غذا	دلیل تاثیرات منفی
فست‌فود (پیتزا، همبرگر)	چربی و افزودنی‌های زیاد؛ افزایش تحریک‌پذیری
سوسیس و کالباس	نگهدارنده و نیترات بالا؛ ارتباط با رفتارهای منفی
غذاهای سرخ‌کردنی	چربی و روغن زیاد؛ تاثیر بر خلق کودک
لازانیا آماده	سدیم و مواد نگهدارنده بالا؛ تاثیر بر خلق و پرخاش

راستی، اگر می‌خواهید تمایل فرزندتان به خوردن این غذاها یا خوراکی‌های مضر را کاهش دهید، پیشنهاد می‌دهیم که سری به مقاله «ترک عادت هله هوله خوردن در کودکان» بزنید.

آیا شیوه رفتار با لجبازی کودک ۵ ساله با کودک ۴ ساله متفاوت است؟

بله، می‌تواند کمی متفاوت‌تر باشد؛ در اینجا، برای درک تفاوت‌ها، چند نکته مهم می‌گوییم:

• توسعه شناختی: سطح شناختی کودکان ۵ ساله بالاتر بوده و می‌توانند مفاهیم پیچیده‌تری را درک کنند؛ بنابراین، احتمال اینکه با توضیح منطقی، رفتار نادرست خود را کنار بگذارند، بیشتر است.
• مهارت‌های اجتماعی: مهارت‌های اجتماعی کودکان ۵ ساله بهتر است و توانایی برقراری ارتباط بیشتری نسبت به کودکان ۴ ساله دارند؛ بنابراین، به بازی‌های گروهی یا فعالیت‌های اجتماعی، بیشتر تمایل نشان می‌دهند.
• توانایی در بیان احساسات: از آنجا که کودکان ۵ ساله توانایی بیشتری در بیان احساسات دارند، بنابراین، به راحتی می‌توانند احساس خود را با شما در میان بگذارند و در مورد رفتارهای خود (مثل لجبازی) صحبت کنند.

کلام آخر

تقریباً تمام کودکان لجباز در مراحل ابتدایی تغییر رفتار و کنار گذاشتن عادت‌های لجبازانه‌شان، بسیار سفت و سختند و به این راحتی‌ها تسلیم شما نمی‌شوند! پس اگر در مراحل ابتدایی مقاومت و سرپیچی آن‌ها را دیدید، تسلیم نشوید!

با درک علت پرخاشگری کودکان 5 ساله، مهارت‌هایی مثل گوش‌دادن فعال را در خودتان تقویت کنید، فضای مثبت و حمایتگری را برای کودک مهیا کنید، در تعامل با کودک‌ آرامش‌تان را حفظ کنید و با امتحان کردن راهکارهای مختلفی که توضیح دادیم، بهترین و موثرترین تکنیک‌ها را دست‌چین و به کار بگیرید.

راستی! اگر تجربه‌ شنیدنی یا داستان جالبی در رابطه با لجبازی کودکان 4 تا 5 ساله دارید، حتماً در قسمت نظرات همین پست برای ما بنویسید؛ مشتاقانه منتظر خواندن و استفاده از آن‌ها هستیم.