آیا می‌دانید که چگونه با کودکان در مورد مرگ صحبت کنید؟ توضیح مرگ برای کودکان یکی از حیاتی‌ترین کارهایی است که والدین باید آن را انجام دهند. نحوه توضیح مرگ و فرآیند آن با توجه به سن، وضعیت رشد، مفاهیم و تجربیات کودک متفاوت است. والدین باید برای صحبت در مورد مرگ صادقانه رفتار کنند و به تمامی سوالات کودک پاسخ دهند. پاسخ والدین باید واضح باشد کودک دچار سردرگمی نشود. در این مقاله قصد داریم نحوه صحبت در مورد مرگ با کودکانی که تجربه از دست دادن عزیزی را دارند و کودکانی که این تجربه را ندارند، بررسی کنیم.
توضیح مرگ نزدیکان برای کودکان
از جمله چالش‌برانگیزترین کارهایی که بزرگ‌تر‌ها در زمان مرگ عزیزان یا نزدیکان باید انجام دهند، توضیح آن برای کودکان است. در اینجا شما باید با صداقت و مهربانی و با توجه به سن کودک در مورد مرگ عزیزان برای او توضیح دهید. از آنجا که کودکان کاملاً با مفهوم مرگ آشنا نیستند، بنابراین باید با زبانی ساده با آن‌ها حرف بزنید.
برخی فکر می‌کنند استفاده از عباراتی مثل “به سفر رفته” یا “خوابیده” درست است؛ در صورتی که این عبارات کودک را سردرگم‌تر می‌کنند یا ترس از جدایی در او به‌وجود می‌آورند. شما می‌توانید به‌جای این عبارات اشتباه بگویید “او دیگر در این دنیا نیست و بدنش کار نمی‌کند؛ ما دیگر قرار نیست که او را ببینیم، اما می‌توانیم همیشه یادش را در قلبمان زنده نگه داریم.”.
والدینی با سبک فرزند پروری موفق می‌دانند که مسائل را بدون اغراق یا پنهان‌کاری و با زبانی کودکانه و قابل فهم برای کودک توضیح دهند تا او نسبت به وقایع زندگی از جمله مرگ آگاه شود.
جواب سؤال بچه‌ها در مورد مرگ
بعد از توضیح مرگ برای کودکان، آن‌ها ممکن است سؤالاتی از شما بپرسند که باید پاسخی مناسب برای این سؤالات داشته باشید. در اینجا 10 تا از رایج‌ترین سؤالات کودکان در مورد مرگ را مطرح میکنیم:
- چرا او مرد؟ بدن او نمی‌توانست زنده بماند و برای همین بدنش دیگر کار نمی‌کرد؛ این بخشی از زندگی همه انسان‌ها است.
- آیا او دوباره بین ما بر می‌گردد؟ نه، وقتی کسی از دنیا برود، دیگر بر نمی‌گردد؛ البته تو می‌توانی خاطرات خوب او را همیشه به یاد آوری.
- آیا من هم مانند او می‌میرم؟ مرگ برای همه انسان‌ها وجود دارد؛ البته یکی شاید به‌دلیل بیماری، دیگری به‌دلیل کهولت سن و یکی دیگر به خاطر اتفاقی ناخواسته مثل تصادف از دنیا برود.
- آیا تو هم می‌میری؟ مرگ برای همه انسان‌هاست؛ من تا وقتی که زنده‌ام، در کنار تو هستم و سعی می‌کنم که مراقبت باشم.
- چرا ما دیگر نمی‌توانیم او را ببینیم؟ چون دیگر بدن او مانند ما زنده نیست. تو می‌توانی با یادآوری خاطرات او دوباره به یادش آوری.
- او الان کجاست؟ (پاسخ این سؤال را بر اساس باور‌ها و عقاید فرهنگی خود، خانواده و جامعه دهید.) او الان در قلب ماست و هر چند در این دنیا نیست، اما ما می‌توانیم او را در خاطرات و ذهن‌مان به یاد‌آوریم و ببینیم.
- چرا مردم گریه می‌کنند؟ وقتی کسی را دوست داریم و قرار است که دیگر او را نبینیم، گریه میکنیم؛ چون از نبودن او غمگین هستیم.
- آیا می‌توانم با او حرف بزنم؟ او نمی‌تواند پاسخ ما را بدهد؛ اما ما می‌توانیم درباره‌اش صحبت کنیم و خوبی‌هایش را به یاد آوریم.
- چگونه می‌توانیم او را به یاد داشته باشیم؟ وقتی به خاطرات خوب با او فکر می‌کنی، وقتی به عکس‌هایش خیره می‌شوی یا وقتی در مورد چیز‌هایی که دوست داشت، حرف می‌زنی.
- آیا او هنوز ما را می‌بیند؟ او دیگر مانند گذشته ما را نمی‌بیند؛ اما ما می‌توانیم او را در قلب و خاطرات‌مان حس کنیم.
چگونه با کودکان در مورد مرگ صحبت کنید
مرگ یکی از واقعیت‌های زندگی است و والدین باید کودک خود را طوری تربیت کنند که برای آن آماده باشند. اینکه چگونه با کودکان در مورد مرگ صحبت کنید، یک چالش بزرگ و مهم است. صحبت کردن در مورد مرگ با کودکان باید طوری صورت گیرد که کودک از نظر رشدی برای شنیدن صحبت‌های والدین آمادگی داشته باشد.
در عین‌حال، میزان آسیب و ترس کودک از صحبت‌های شما باید به حداقل برسد. در اینجا، روش‌ها و راهکارهای مناسب برای صحبت کردن در مورد مرگ با کودکان را بررسی خواهیم کرد. این راهکارها در زمانی که می‌خواهید مرگ عزیزی را به او توضیح دهید، کاربردی هستند.
1_ کودک را با مرگ آشنا کنید
جهت توضیح مرگ برای کودکان به آن‌ها خود کمک کنید تا پیش از اینکه مرگ به‌طور قابل‌توجهی زندگی‌شان را تحت تاثیر قرار دهد، آن را درک کنند. زمانی که کودک آن را درک کند، بهتر می‌تواند احساسات خود را مدیریت کند. به عنوان مثال، می‌توانید از چرخه طبیعت کمک بگیرید. چگونه با کودکان در مورد مرگ صحبت کنید؟ از چند مثال زیر استفاده کنید:
- می‌توانید یک گیاه که از بین رفته را به کودک نشان دهید و به او بگویید که این گیاه دیگر زنده نیست و نمی‌تواند از نور خورشید و آب استفاده کند. این گیاه نمی‌تواند دوباره بازگردد و زندگی‌اش به پایان رسیده است. این باعث می‌شود که کودک درک کند که مرگ دائمی است و بازگشتی در کار نیست.
- یک پروانه مرده یا میوه‌ای که پوسیده شده است را به کودک خود نشان دهید. موضوع قبلی را به او بگویید و خاطر نشان شوید که آن‌ها زنده بودند، اما دیگر زنده نیستند. حتی با ترکیدن یک حباب نیز می‌تواند همه چیز را به پایان برساند. تمامی این‌ها، مثال‌هایی هستند که می‌توانید برای آشنایی کودک با مرگ، استفاده کنید.
- چرخه زندگی انسان نیز، می‌تواند ترس کودک را کاهش دهد. به فرزند خود توضیح دهید که چرخه زندگی انسان از تولد تا مرگ است. به کودک خود بگویید که ما به دنیا می‌آییم، زندگی میکنیم و سپس، می‌میریم. مرگ هیچ بازگشتی ندارد و این یک چرخه طبیعی است.
- بیشتر بخوانید: فرزند پروری چیست؟
- بیشتر بخوانید: نقش مادر در فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: صحبت با کودک درباره طلاق
- بیشتر بخوانید: با خبرچینی کودکان چطور برخورد کنیم؟
2_ چگونه با کودکان در مورد مرگ صحبت کنید: بروز احساسات
Be calm and caring when you tell your child that someone has died. Use words that are clear and direct. “I have some sad news to tell you. Grandma died today.” Pause to give your child a moment to take in your words.
وقتی می‌خواهی به فرزندت خبر بدهی که کسی از دنیا رفته، با لحنی آرام و دلسوز حرف بزن. از واژه‌های ساده و روشن استفاده کن، مثلاً بگو: «یه خبر ناراحت‌کننده دارم برات؛ امروز مامان‌بزرگ فوت کرد.» بعد، چند لحظه ساکت باش تا کودک بتواند حرف‌هایت را در ذهنش جا بیندازد و احساسش را بیان کند. Kids Health
زمانی که با مرگ عزیزان روبرو می‌شویم، نشان دادن احساسات یک واکنش طبیعی است. اجازه دادن به فرزندتان برای مشاهده احساسات شما، به کودک کمک می‌کند تا احساسات خود را به راحتی بیان کند. گریه کردن یک واکنش طبیعی به غم است و کودک بهتر می‌تواند با احساسات خود کنار بیاید. در مورد احساسات با کودک صحبت کنید و بگویید که احساساتی مانند غم، عصبانیت، ترس و خشم، احساسات قوی هستند که ممکن است مدت زمان طولانی انسان را درگیر کنند. این احساسات را عادی جلوه دهید تا کودک نیز بتواند به روش‌های سالم و ایمنی احساسات خود را بیان کند.
3_ از کلمات مبهم استفاده نکنید
برای صحبت کردن در مورد مرگ با کودک، از کلمات مبهم و کنایه‌ها مانند به خواب رفته، رفته یک جای خوب و از دنیا رفته استفاده نکنید. این کلمات برای کودکان کوچک می‌توانند گیج‌کننده باشند. زیرا کودک فکر می‌کند که عزیز از دست رفته دوباره می‌تواند بازگردد. مرگ را با عبارت واضحی مانند او مرده است و بدن او کار کردن را متوقف کرده است، استفاده کنید. کلمه مردن را به معنای توقف عملکرد بدن فرد و زندگی او مانند تنفس، غذا خورد و احساس کردن برای او شرح دهید. چگونه با کودکان در مورد مرگ صحبت کنید؟ بگویید که با مرگ، تمام کارها متوقف می‌شود. این باعث می‌شود که شما با فرزند خود صادق باشید و موضوع را پیچیده نکنید. از جملاتی مانند این خواست خدا بوده است نیز خودداری کنید. این باعث می‌شود که کودک از خداوند برای دور کردن عزیز خود عصبانی شود.
ما 2 مقاله با عناوین «جملات معجزه گر در تربیت فرزند» و «جملاتی که نباید به کودکان گفت» داریم که پیشنهاد می‌دهیم سری به این مقالات هم بزنید.
4_ به سوالات کودکان در مورد مرگ پاسخ دهید
کودکان ذاتا کنجکاو هستند و احتمالا در ذهن خود سوالاتی در مورد مرگ دارند. سعی کنید جهت توضیح مرگ برای کودکان، به سوالات آن‌ها صادقانه و متناسب با سن آن‌ها پاسخ دهید. هنگام پاسخ، از زبان ساده و واقعی استفاده کنید تا ذهن کودک را پیچیده نکنید. می‌توانید از کودک نیز در مورد آنچه که در ذهن دارید، سوال بپرسید. از کودک خود بپرسید آیا نگرانی دارید؟ آیا چیزی در ذهن شما است؟ این سوالات کمک می‌کند تا هرگونه سوءتفاهم و نگرانی را برطرف کنید. اگر کودک تمایل به صحبت کردن ندارد، او را اجبار نکنید. سعی کنید فضا و فرصت صحبت کردن را در اختیار او قرار دهید تا هر زمان که کودک نیاز به صحبت داشت، خود را تخلیه کند.
- بیشتر بخوانید: خطاهای فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: سبک های فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: نشانه‌های بارز یک کودک لوس
5_کودک را در مراسم سوگواری شرکت دهید
یکی از راهکارهایی که کمک می‌کند تا کودک با احساسات خود در مورد فقدان عزیزان کنار بیاید، شرکت در مراسمات سوگواری است. در مراسم‌هایی از جمله خاکسپاری، ختم و سایر فعالیت‌هایی که برای بزرگداشت فرد متوفی انجام می‌شود، کودک می‌تواند شرکت کند. بسیاری از کودکان، در مناسبت‌های خاص و زمان‌های دلتنگی، در کنار قبر عزیز خود قرار می‌گیرند تا احساسات خود را ابزار کنند.
با این حال، هرگز کودک را برای حضور در مراسم‌ها اجبار نکنید و اگر کودک ترجیح داد، او را با خود ببرید. پیش از حضور در مراسم نیز آنچه که رخ خواهد داد را به کودک توضیح دهید. به عنوان مثال، به فرزند خود بگویید که چه کسانی در آنجا حضور دارند و ممکن است مردم گریه کنند. این به کودک کمک می‌کند تا بداند چه چیزی در انتظارش است و احساسات خود را بهتر مدیریت کند.
6_ احساس امنیت و آرامش را به کودک انتقال دهید
پس از صحبت در مورد مرگ با کودکان، ممکن است سوالات زیادی را از شما بپرسند. این بدان معنا نیست که شما به خوبی توضیح نداده‌اید، بلکه نحوه یادگیری و پردازش در ذهن کودک به این شکل است. بهتر است تا جایی که می‌توانید پاسخ او را بدهید. به کودک خود اطمینان دهید که همیشه از او مراقبت خواهید کرد. به او بگویید که ناراحتی هنگام فکر کردن به مرگ، هیچ اشکالی ندارد. اگر لازم باشد می‌تواند با شما صحبت کند و شما در کنار او هستید.
در این زمینه پیشنهاد می‌دهیم که به مقاله «ارتباط موثر با کودک» سری بزنید تا با ارتباط‌سازی درست این احساسات را به فرزندتان منتقل کنید.
7_ تصمیم‌گیری را به کودکان واگذار کنید
چگونه با کودکان در مورد مرگ صحبت کنید؟ پس از آنکه در مورد مرگ و اتفاقاتی که در مراسمات سوگواری رخ می‌دهند با کودک خود صحبت کردید، بهتر است تصمیم‌گیری را به او واگذار کنید. ممکن است او نخواهد در هیچ مراسمی شرکت کند یا هنگام باز کردن تابوت، میلی به تماشا کردن نداشته باشد. کودک را برای انجام هیچ‌کاری اجبار نکنید و اجازه دهید هر کاری که می‌خواهد، انجام دهد. حتی ممکن است برای آخرین‌بار بخواهد پدر بزرگ را ببوسد. بنابراین، پس از آمادگی کودک نباید او را مجبور کنید با شما در مراسم‌ها حاضر شود.
8_باورهای خود را بیان کنید
والدین می‌توانند در کنار توضیح مرگ برای کودکان، باورهای خود را نیز به آن‌ها توضیح دهند. به عنوان مثال، بگویید که هنگام خاکسپاری، ما پدر بزرگ را دفن میکنیم، اما روح او در بهشت است. می‌توانید باورهایی که با خانواده‌تان سازگار است را به فرزند خود توضیح دهید. این باعث می‌شود که کودک راحت‌تر با واقعیت روبرو شده و احساسات خود را بهتر مدیریت کند.
9_ در مورد متوفی صحبت کنید
اگر فردی را از دست داده‌اید، از صحبت کردن در مورد او اجتناب نکنید. می‌توانید خاطرات او را به خاطر بسپارید و از فرزند خود بخواهید که در مورد او داستانی بنویسد یا نقاشی بکشد. به اشتراک گذاشتن خاطرات شاد می‌تواند به التیام غم کودک کمک کند.
10_ در صورت نیاز به درمان‌گر مراجعه کنید
برای برخی از کودکان، تجربه مرگ عزیزان چالش برانگیز و آسیب‌زا است. اگر والدین نتوانند به کودک کمک کنند، باید به روانشناس مراجعه نمایند. این کار می‌تواند حمایت از کودک را افزایش داده و راحت‌تر بتوانند احساسات را در خانه مدیریت کنند.
11_از کتاب‌ها و نمایش‌ها استفاده کنید
گاهی اوقات، پیدا کردن کلمات و زمان برای صحبت کردن در مورد مرگ با کودکان یک پروسه دشوار است. والدین می‌توانند از کتاب‌ها و نمایش‌های مناسب سن کودک برای کمک به او استفاده کنند. اگر کودک از مرگ عزیزی رنج می‌برد، این کتاب‌ها و منابع می‌توانند در کاهش احساس تنها و عادی‌سازی این اتفاق به آن کمک کند.
12_ جعبه یادبود شخصی بسازید
جهت توضیح مرگ برای کودکان می‌توانید یک یادبود شخصی بسازید؛ مثلاً یک جعبه که کودک داخل آن یادبودها و خاطرات مشترک با متوفی مثل نقاشی، عکس و … را قرار دهد. با این کار به کودک می‌فهمانید که هر چند متوفی دیگر نیست، اما می‌تواند با هر بار دلتگی برای او، به‌سراغ یادبودها برود.
کودک همچنین با ساخت یادبود می‌فهمد که مرگ یک پایان فیزیکی است، اما یاد و خاطر عزیزان هیچ‌وقت از بین نمی‌رود.
به لحاظ علمی این کار به ترشح دوپامین در مغز کودک و کاهش فعالیت آمیگدال (بخش مرتبط با احساسات اضطراب در مغز) کمک می‌کند و باعث ایجاد حس آرامش می‌شود.
13_ کودک با متوفی گفتگوی خیالی کند
یک گفت‌وگوی خیالی با متوفی می‌تواند راهکاری عالی برای توضیح مرگ به کودکان باشد؛ البته، زیر نظر روانشناس تا مبادا این کار برای آن‌ها تبدیل به عادت شود!
والدین لازم نیست در این مکالمه دخالت کنند. کودک می‌تواند به‌صورت خیالی با متوفی درباره حسی که به او داشته یا شرایط فعلی‌اش حرف بزند و در نهایت خداحافظی کند.
با انجام این کار، شوک کودک از بابت مرگ متوفی وارد مرحله غم می‌شود؛ بنابراین، بهتر می‌تواند شرایط را درک کند.
از لحاظ علمی نیز این کار به فعالیت هم‌زمان قشر پیش‌پیشانی مغز و هیپوکامپ کمک می‌کند و اضطراب را در کودک کاهش می‌دهد.
بهترین زمان برای صحبت کردن با کودکان درباره مرگ چه زمانی است؟
بهترین زمان برای صحبت کردن با کودکان در مورد مرگ، پیش از تجربه آن است. مرگ عزیزان می‌تواند زندگی کودک را به طور شدیدی تحت تاثیر قرار دهد و والدین باید پیش از تجربه این اتفاق، کودک را آماده کنند.
کودکان در سنین مختلف، درک متفاوتی از مرگ دارند و والدین می‌توانند پس از 3 سالگی با کودک خود صحبت کنند. در ادامه، میزان درک هر کودک از مرگ بر اساس تفکیک سنی را قرار داده‌ایم:
کودکان زیر 2 سال
کودکان در این گروه سنی قادر به درک کامل مرگ و از دادن نیستند. زمانی که عزیزی را از دست می‌دهند، سزاوار آن هستند که در مورد آن بدانند. می‌توانید جهت توضیح مرگ برای کودکان در این سن، تنها بگویید مادر بزرگ مرده است و دیگر باز نمی‌گردد. سعی کنید از جملات ساده و کوتاه استفاده کنید و وارد جزییات نشوید.
پیشنهاد می‌دهیم که مقاله تربیت کودک دو ساله را بخوانید تا روش‌های برخورد و صحبت با کودکان در این سن را بهتر یاد بگیرید.
کودکان 3 تا 8 سال
معمولا کودکان در این گروه سنی توانایی درک مرگ را دارند. ممکن است کودک شما سوالات بسیاری داشته باشد و روی اطلاعات جدیدی که یاد گرفته است، تمرکز کند. در این سن، به کودک نشان دهید که صحبت کردن در مورد مرگ چیز بدی نیست و در این‌باره با او گفت‌وگو کنید. می‌توانید از کتاب‌ها و فیلم‌های مناسب برای سنین مختلف کمک بگیرید.
از آنجا که کودکان در حدود سن 8 سالگی کنجکاوتر هستند، باید شیوه برخورد با آن‌ها را بدانید. ما در مقاله تربیت کودک هشت ساله، در مورد روش‌های تربیتی کودکان در این سنین و نحوه برخورد و صحبت با آن‌ها حرف می‌زنیم که می‌توانید برای افزایش اطلاعات این مقاله را بخوانید.
کودکان بالای 9 سال
کودکان در این سنین ممکن است از نظر ظاهری به بزرگسالان شباهت داشته باشند، اما دوره بلوغ آن‌ها را شکننده کرده است. بسیاری از نگرانی‌های این کودکان درونی هستند و باید مراقب آن‌ها باشید. مطمئن شوید که همیشه کسی را برای صحبت کردن دارند. احساس امنیت و آرامش را به آن‌ها بدهید و یک حامی برای فرزند خود باشید.
ما مقاله‌ای با عنوان تربیت کودک 9 ساله نوشته‌ایم. خواندن این مقاله به شما در برخورد و صحبت با کودکان در مورد مرگ یا هر موضوع دیگر بیشتر کمک می‌کند.
کلام آخر
چگونه با کودکان در مورد مرگ صحبت کنید؟ توضیح مرگ برای کودکان یکی از سخت‌ترین کارهایی است که والدین از انجام آن مطمئن نیستند. بهتر است پس از 3 سالگی فرزند خود، با عبارات کوتاه در مورد مرگ صحبت کنید. ابتدا از کودک خود بپرسید که چه می‌داند و سپس، صادقانه و متناسب با سن او، گفت‌وگو را آغاز کنید. همیشه کودکان را حمایت کنید و به سوالاتی که در ذهن دارند، پاسخ درست بدهید. در این مقاله دیدیم چه چگونه در مورد مرگ با کودکان صحبت کنیم. اگر نظر، ایده یا سوالی دارید، خوش‌حال می‌شویم که آن را با ما در میان بگذارید.
منابع
