چند وقت پیش که با دوستانم درمورد مسئله پول توجیبی دادن به کودکان صحبت میکردیم؛ متوجه شدیم هیچکدام از ما در دوره کودکی، مبلغی بهعنوان “پول توجیبی” دریافت نمیکردیم و هر گاه پول لازم داشتیم، به والدینمان اطلاع میدادیم. در جریان همین گفتوگو، کمی در مورد عادات مالی افتضاحمان هم صحبت کردیم و دو نکته مهم فهمیدیم:
- همه حقوق کافی دریافت میکنیم؛ اما به دلیل مدیریت ضعیف مالی، پسانداز نداریم!
- در بسیاری از موارد، با خیال راحت خرجهای سنگین غیرمنطقی و غیرضروری میکنیم؛ زیرا با این سنوسال، هنوز درک درستی از “مفهوم پول“ نداریم!
همه افراد دیریازود این مهارت را یاد میگیرند؛ اما اگر من و دوستانم زودتر از این مسئله آگاه میشدیم، در سن 23 سالگی تنها 50 هزار تومان ته حسابمان نبود!
چرا باید به کوکان پول توجیبی داد؟
اگر باقیمانده حساب بانکی من و دوستانم در سن 23 سالگی برایتان کافی نبود؛ پس باید تاکید بیشتری بر ارزش پول توجیبی دادن به کودکان داشته باشم! قبل از هر چیز، باید بدانید اکثر والدین 3 دیدگاه کلی در مورد رابطه پول و کودک دارند:
1_ پول توجیبی دادن به کودکان “بیمعنا” است!
بسیاری از والدین معتقدند پول توجیبی دادن به کودکان معنایی ندارد و هر وقت کودک چیزی لازم داشت، میتواند به خودشان مراجعه کند. این عقیده دو ایراد کلی دارد:
- کودک مهارتهای مالی را از سن کم یاد نمیگیرد،
- کودک از نظر روانی سرکوب میشود.
بگذارید یک مثال ساده در مورد مهارتهای مالی بزنم. در نظر بگیرید که مدت طولانی در شرایط مالی بدی بودید و اخیراً، چرخ کسبوکارتان حسابی چرخیده و دستتان باز شده است. در چنین شرایطی، آدم دوست دارد کمی خود را با پولش لوس کند و رفاه و خوشحالی (ناشی از خرید یا انجام کارهای موردعلاقه) را تجربه کند. این حس کاملاً طبیعی و اجتنابناپذیر است؛ اما طبق مطالعات، هر چه زمان بیشتری را در شرایط بد مالی گذرانده باشید، بیشتر ولخرجی خواهید کرد! میدانید چرا؟
زمانی که در شرایط مالی نامناسبی باشیم؛ بهمراتب بیشتر از سایر مواقع خودمان را با دیگران مقایسه میکنیم و این منجر به تضعیف عزتنفسمان خواهد شد. در نتیجه، هر گاه شرایط مالی بهتر شود، میخواهیم آن احساس بد را با ولخرجی بیجا و کاملاً غیرمنطقی (ریختن پول در جوب!) جبران کنیم تا حالمان بهتر شود و حس قدرت داشته باشیم. در شرایط اینچنینی، بهاشتباه فکر میکنیم این کار عزتنفسمان را ترمیم خواهد کرد؛ درحالیکه این تازه شروع حال بد ما خواهد بود. (منبع: Investopedia)
از طرفی، درخواست مداوم چیزی از دیگران (مخصوصاً پول) کار خوشایندی نیست؛ حتی اگر آنها افراد خانواده و بسیار مهربان و بخشنده باشند. البته در برخی موارد، خانوادهها هنگام تأمین نیازهای مالی کودکان نارضایتی خود را بهصورت واضح نشان میدهند و این مسئله دو ایراد بسیار مهم به همراه دارد:
- کودک درمورد وضعیت مالی خانواده نگران میشود و با اینکه درکی از تعاملات اینچنینی ندارد، دچار استرس و اضطراب خواهد شد.
- عزتنفس کودک با دست دراز کردن جلوی والدین برای هر خرج کوچکی، پایین میآید و ویژگی مهم استقلال و اعتمادبهنفس مالی در او رشد نخواهد کرد.
- بیشتر بخوانید: فرزند پروری چیست؟
- بیشتر بخوانید: نقش مادر در فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: صحبت با کودک درباره طلاق
- بیشتر بخوانید: با خبرچینی کودکان چطور برخورد کنیم؟
2_ پول توجیبی دادن به کودکان “خوب” است!
این دیدگاه مابین دو دیدگاه دیگر قرار میگیرد و این دسته از والدین، موافق پول توجیبی دادن به کودکان هستند؛ اما هدفشان آموزش مالی یا پرورش شخصیت و تواناییهای کودک نیست. آنها تنها میخواهند کودکشان در مقایسه با همسالانش احساس بدی نداشته باشد، بتواند هر چه میخواهد بخرد و حس خوبی داشته باشد؛ بنابراین، یک کار درست، اما توخالی و پوچ خواهد بود.
3_ پول توجیبی دادن به کودکان “ضروری” است!
این دسته از والدین معتقدند پول توجیبی دادن به کودکان، منجر به رشد مهارتهای مالی و اجتماعی آنها میشود. ضمن آن که در این صورت، کودک نسبت به زندگی و شرایط خود احساس قدرت و توانایی خواهد کرد؛ بنابراین، اعتماد به نفسش نیز بالا خواهد رفت. از طرفی، پول توجیبی دادن به کودکان در سنین کم، فضایی امن برای آزمون و خطاهای مالی فراهم میکند و این آموزشها در ذهن او نهادینه خواهند شد. اصلیترین مزایای پول توجیبی دادن به کودکان در ادامه بررسی شدهاند:
- آموزش نحوه مدیریت پول
- درک رابطه بین کار و تلاش و میزان پول دریافتی
- عدم اجبار کودک به درخواست مداوم پول از والدین
- جلوگیری از بروز احساس ناکافی بودن یا خجالت در مدرسه (بهخاطر پول توجیبی داشتن همکلاسیها)
در بخش اصول پول توجیبی دادن به کودکان، درمورد مزایای این کار مفصلتر صحبت خواهیم کرد.
از چه سنی پول توجیبی دادن به کودکان را شروع کنیم؟
یکی از مهمترین معیارها برای تعیین زمان پول توجیبی دادن به کودکان، درک آنها از تفاوت بین خواستهها و نیازها است. به زبان ساده:
- عبارت نیازها به آن دسته از هزینههای غیرقابلاجتناب و ضروری بستگی دارد که بدون آنها، زندگی مختل خواهد شد.
- عبارت خواستهها، به آن دسته از هزینههایی اشاره دارد صرفاً صرف کارهایی برای بهبود حس و حال میشوند و حذف آنها، اختلالی در روند زندگی ایجاد نخواهد کرد.
برخلاف باور عموم، هزینههای اینچنینی در مراودات مالی کودکان هم وجود دارد، منتها در ابعاد کوچکتر! بنابراین، بسیاری از متخصصان در Sesame Street معتقدند پول توجیبی دادن به کودکان باید از سن 3 سالگی (که کودک تفاوت خواسته و نیاز را درک میکند) شروع شود تا مفهوم برنامهریزی مالی و اولویتبندی برایش تعریف شده باشد. از طرفی، برخی متخصصین دیدگاه متفاوتی دارند:
پول توجیبی دادن به کودکان یک مسئله حساس است؛ بنابراین، لازم نیست از همان اول با دو دو تا چهارتا کردن داستان را پیش ببریم. توصیه میکنیم تا چند ماه، دست و دلبازانه به کودک پول توجیبی بدهید و سپس، محدودیتهایی ایجاد کنید. با این دیدگاه، به نظر ما والدین میتوانند بهمحض افتادن دندانهای شیری به کودک پول توجیبی دهند. البته در این مورد، این پول بیشتر حالت جایزه و دلگرمی دارد؛ اما به هر صورت، پیشزمینه دریافت مبلغ ثابت پول توجیبی و مدیریت آن خواهد شد. (منبع: Rocket Money)
چقدر پول توجیبی به کودک بدهیم؟
این از آن دسته سؤالهایی است که اصلاوابدا، جواب مشخصی ندارد! زیرا عمیقاً به این موارد بستگی خواهد داشت:
- وسع مالی والدین
- سبک زندگی هر خانواده
- میزان درک کودک از علت دریافت پول توجیبی
- میزان همکاری کودک در شفافسازی مراودات مالیاش
- محله و منطقه خانه و مدرسه (احتمال زورگیری، دزدی پول یا خریدهای نامناسب)
- برنامههای مدرسه؛ بهعنوانمثال، برخی مدارس وعدههای غذایی برای کودکان تهیه میکنند و کودک نیازی به خرید خوراکی از بوفه نخواهد داشت.
به همین دلایل، امکان تعیین یک مبلغ مشخص برای پول توجیبی دادن به کودکان وجود ندارد و شما باید با مشاهده شرایط خود، مشورت با اطرافیان، برآورد هزینههای احتمالی کودک و کمی آزمونوخطا، به یک مبلغ مناسب برسید!
- بیشتر بخوانید: خطاهای فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: سبک های فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: نشانههای بارز یک کودک لوس
برای پول توجیبی دادن به کودکان چه اصولی را باید رعایت کنیم؟
پول توجیبی دادن به کودکان فرایندی است که هر دو طرف را درگیر میکند:
- والدین باید برای مقدار پول توجیبی، زمان آن و سایر موارد اینچنینی برنامههای منطقی داشته باشند تا هدف اصلی که پرورش مهارتهای کودک است، محقق شود.
- کودک باید درک کند که علت دریافت پول توجیبی چیست؛ نه اینکه فقط پول را بگیرد و فکر کند یک امر معمول و پیشپاافتاده است.
بنابراین، هنگام پول توجیبی دادن به کودکان باید یک سری اصول را رعایت کنیم تا هم به هدفمان برسیم، هم کودک متوجه چرایی این مسئله شود. در ادامه، یک راهنمای کلی در این مورد قرار دادهایم و درآنواحد، نگاهی دقیقتر به مزایای این کار میاندازیم:
1_ بهبود برنامهریزی مالی با پول توجیبی دادن به کودکان
همانطور که قبلاً اشاره شد، اصلیترین مزیت پول توجیبی دادن به کودک، آموزش برنامهریزی مالی است. وقتی به کودک پولی میدهید، او باید تصمیم بگیرد
- آن را خرج چه چیزهایی کند،
- از این مقدار چقدر را برای ماههای بعد کنار بگذارد،
- چطور خرج کند (همه پول را یکجا خرج کند یا کمکم)،
- کدام بخش از خرجها ضروری هستند (خرید خوراکی از بوفه مدرسه) و کدام یک غیرضروری (گرفتن یک پاککن فانتزی جدید)
در این شرایط، کودک یاد میگیرد باید چه مقدار پول را در کجا و چه زمانی خرج کند تا تعادل مالیاش بهخوبی حفظ شود.
یکی از اصولی که باید در این زمینه رعایت کنید، هدفگذاری است. بهعنوانمثال، به کودک بگویید خرید آن عروسکی که در مغازه دیده بود، ضروری نیست؛ اما اگر پولتوجیبیهایش را جمع کند، شما هم کمی روی پولش میگذارید تا بتواند عروسک را بخرد. هدفگذاریهایی که علایق کودک را هدف میگیرند بسیار در یادگیری مدیریت مالی مؤثر هستند و باعث میشوند کودک قبل از خرجکردن هر ریال، حسابی سبکسنگین کند!
برخی متخصصان روش خشکتری برای آموزش برنامهریزی مالی در خلال پول توجیبی دارند. این دسته از افراد معتقدند “هدفگذاری”، حالت اختیاری دارد و ممکن است کودک آن را زیاد جدی نگیرد؛ بنابراین، باید برای پول توجیبی قوانینی وضع کنیم. بهعنوانمثال، مبلغ را به چند قسمت تقسیم کنیم و به کودک بگوییم اجازه دارد هر قسمت را تنها صرف موارد به خصوصی کند. این روش مخالفان و موافقان زیادی دارد که بررسی دیدگاههای آنان در این مقاله نمیگنجد.
2_ آموزش مفهوم پسانداز با پول توجیبی دادن به کودکان
صرفهجویی در مصرف پول حتی برای بزرگسالان هم آسان نیست؛ چه برسد به کودکی که تازه پول دستش آمده و هیجانزده است تا با خرجکردن آن، احساس قدرت و استقلال را تجربه کند. توصیه میکنیم در چند هفته اول زیاد به کودک سخت نگیرید و اجازه دهید کمی طعم آزادی مالی را بچشد؛ سپس، به طور غیرمستقیم اشاره کنید که اگر پسانداز کند، چهکارهایی میتواند انجام دهد.
اصلی که باید در این مورد رعایت کنید، محدودکردن خریدهای غیرضروری توسط خودتان است. بهعنوانمثال، قبل از اینکه به کودک پول توجیبی بدهید بارها برایش لباس، اسباببازی یا لوازمالتحریری خریدید که نیازی به آنها نداشت. از این به بعد، خرید این آیتمهای غیرضروری را محدود کنید و با زبان بیزبانی به کودک بفهمانید که اگر خرید غیرضروری دارد، باید از جیب خودش خرج کند! البته برای افزایش انگیزه، میتوانید به او کمک کنید و گه گاهی، کمی روی پولش بگذارید تا زودتر به هدف مالیاش برسد.
3_ آموزش مفهوم بودجهبندی مالی با پول توجیبی دادن به کودکان
به زبان ساده، بودجهبندی مالی یعنی با جریان پول ثابتی که به دستمان میرسد، یک برنامهریزی منطقی برای تأمین هزینههای خود تا زمان دریافت حقوق بعدی داشته باشیم. با بودجهبندی، ما بهگونهای برنامهریزی میکنیم که هم به نیازهایمان برسیم، هم خواستههایمان و درعینحال، کمی پسانداز هم خواهیم کرد. اما آموزش این نکته به کودکان قلق خاصی دارد که برای اجرای آن، احتمالاً باید کمی به خودتان سخت بگیرید!
مهمترین اصلی که شما باید در این قسمت رعایت کنید، حفظ نظم مشخص در پول توجیبی دادن به کودکان است؛ یعنی اگر پنجم هر ماه مبلغ X را بهصورت نقدی، کارت به کارت یا هر روش دیگری به کودک پرداخت میکنید، تحت هیچ شرایطی تا پنجم ماه بعد به هیچ طریقی به او پول ندهید! این مسئله کمی برای والدین دشوار است؛ مخصوصاً زمانی که کودک ناراحت شود، گریه کند یا دچار اضطراب شود.
در شرایط اینچنینی، کمی اوضاع را بسنجید و اگر وخیم نبود، با قاطعیت سر حرفتان بایستید؛ اما درصورتیکه متوجه شدید احساسات منفی کودک شدید هستند، زمان بگذارید و به زبان ساده، برایش توضیح دهید که
مامان و بابا خیلی برای درآوردن این پول زحمت میکشند. دادن این پول به تو توسط ما، مانند گرفتن حقوق از مدیرمان است. هر بار که حقوق میگیریم، باید یک ماه برای حقوق بعدی صبر کنیم. به همین علت است که گاهی لباسهای بیشتر برایت نمیخریم؛ زیرا باید خرجهایمان را مرتب و اولویتبندی کنیم. به همین ترتیب، هر بار که از ما پول توجیبی میگیری، باید این مسئله را در نظر داشته باشی.
باتوجهبه صلاحدید خودتان، در دفعات اول زیاد به کودک سخت نگیرید و اگر پولش را ناگهان تمام کرد، کمی به او کمک کنید؛ اما مراقب باشید این رفتار ادامهدار نباشد. بهطورکلی، کودک زمانی بودجهبندی را بهخوبی یاد میگیرد که بتواند پول را عاقلانه و بهاندازه خرج کند تا به تمام نیازهایش برسد؛ بهعنوانمثال، اگر این ماه پول زیادی صرف خرید پاککن فانتزیاش کند، زنگهای تفریح باید خوراکی خوردن دیگران را تماشا کند!
4_ آموزش مفهوم پول با پول توجیبی دادن به کودکان
Sonia Rach، نویسنده و سردبیر مجله FT Adviser، نظر جالبی درمورد ضرورت پول توجیبی دادن به کودکان دارد:
پول توجیبی دادن به کودکان راهی عالی برای آموزش ارزش پول و مفهوم پسانداز به آنها است. به لطف مراودات مالی آنلاین، این روزها کمتر پیش میآید از پول نقد استفاده کنیم. در این شرایط، نهتنها کودکان، بلکه ما هم “ارزش پول” را فراموش میکنیم؛ زیرا با ندیدن پول فیزیکی، درک کمیت آن برایمان دشوار میشود. (منبع: Go Henry)
بهعنوانمثال، خرید یک پاککن 50 هزار تومانی با کشیدن کارت بهمراتب سادهتر از خرید همان پاککن با پول نقد است؛ زیرا با دیدن حجم پول، انگار ناگهان یادمان میافتد که این مبلغ در واقع “زیاد” است، مخصوصاً برای یک پاککن! در نتیجه، یکی از اصولی که باید در پول توجیبی دادن به کودکان رعایت کنید، دادن پول نقد به کودکان خواهد بود؛ زیرا درک عناصر بصری برای کودکان آسانتر است و با دیدن کاهش حجم اسکناس، تازه متوجه فرایند دریافت و پرداخت پول خواهند شد.
در این استراتژی، بهتر است یک قلک تهیه کنید تا کودک با تماشای افزایش اسکناسها، رشد سرمایه خود را بهصورت فیزیکی ببیند و تشویق به صبر و پسانداز بیشتر شود.
یکی دیگر از اصول مهم، ایجاد دو جریان درآمد برای کودکان است. شما باید بخشی از پول را بهعنوان پول توجیبی بیقیدوشرط و سر زمان به او بدهید، اما بخش دیگر باید شکل “حقوق” به خود بگیرد؛ یعنی کودک باید یک سری وظایف را به اتمام برساند تا مشمول دریافت این حقوق شود. بهعنوانمثال، کارهایی مانند شستن ماشین، جاروکشیدن خانه، آب دادن به گلدانها یا مراقبتهای ابتدایی از حیوان خانگی گزینههای مناسبی برای این استراتژی هستند.
البته باید دقت کنید که این “حقوق” باید تنها شامل کارهایی شود که فراتر از وظیفه طبیعی کودک بهعنوان فرزند خانواده هستند؛ و او بهاشتباه فکر نکند باید برای انجام هر کار، حتی وظایفش، پول دریافت کند.
5_ پرورش استقلال و احساس قدرت در کودکان
متأسفانه، یا خوشبختانه، پول یعنی قدرت! زمانی که کودک با جیب پر از خانه بیرون میرود، احساس اعتمادبهنفس و امنیت روانی بیشتری را تجربه خواهد کرد. از طرفی، زمانی که به کودک پول میدهید، یعنی به او اجازه دادهاید باتوجهبه صلاحدید خودش، چیزهایی که میخواهد و نیاز دارد را برای خود تهیه کند. تمام این موارد، منجر به پرورش استقلال در کودک و بهبود مهارتهایی مانند تصمیمگیری و تفکر انتقادی خواهند شد. اما برخی کودکان کمی سربههوا هستند و برای قدم برداشتن در این مسیر، نیاز به کمک دارند.
اصلی که باید در این بخش رعایت کنید، نظارت غیرمستقیم بر مراودات مالی کودک خواهد بود. بهطورکلی، توصیه میشود روند خرجکردن پول و رفتار مالی کودک را بررسی کنید و ببینید پول را چطور، برای چه چیزی و با چه الگویی خرج میکند؟ آیا خریدهای تکانشی دارد؟
برای تحقق این هدف، میتوانید آخر هر روز، حساب و کتاب مالی خانه را روی میز غذاخوری و بهصورت خانوادگی انجام دهید. کودکان در این رنج سنی عاشق دخیل شدن در فعالیت بزرگترها هستند؛ بنابراین، این فرصت مناسبی است که از او بخواهید یک دفتر نو خریداری کند و مانند شما، حساب و کتاب روزانهاش را نگه دارد. این نهتنها یک عادت خوب و مفید است؛ بلکه میتوانید به بهانه کمککردن، کمی در دخل و خرجش سرک بکشید و رفتار مالیاش را بررسی کنید!
کلام آخر
با اینکه اکثر متخصصان معتقدند مزایای پول توجیبی دادن به کودکان بهمراتب بیشتر از ندادن آن است، انتخاب نهایی را بر عهده والدین گذاشتهاند. شما میتوانید باتوجهبه اخلاق کودک، سبک تربیتی، محله و مدرسه، شرایط مالی و عقاید شخصی تصمیم بگیرید که آیا مایل به دادن پول توجیبی هستید یا خیر.
منابع:
