وب‌سایت National Institutes of Health گزارش می‌دهد که بین سال‌های 2014 تا 2016، تعداد 595 نفر زیر 20 سال در بریتانیا بر اثر خودکشی جان خود را از دست دادند که 71 درصد (425 نفر) از آنها پسران و 29 درصد (170 نفر) دختران بودند. به نقل از Boston Children’s Hospital نیز مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها خودکشی بین کودکان 14 تا 15 ساله را مهم‌ترین علت مرگ و میر می‌داند. خودآزاری و خودزنی اتفاقی شایع بین برخی کودکان است؛ اگر این عارضه کنترل نشود، تبعات نامطلوبی به‌همراه دارد. ما در این مقاله می‌خواهیم درباره علت خودزنی کودک و نحوه درمان آن صحبت کنیم.
علت خودزنی کودک چیست؟
خودآزاری ممکن است در هر سنی ایجاد شود. بسیاری از والدین نمی‌دانند که برای جلوگیری و درمان خودزنی کودکان خود از کجا شروع کنند. حتی ممکن است کودک نتواند دلیلی برای این کار پیدا کند. در اینجا، انواع علت خودزنی کودک را بیان کرده‌ایم.
| علت | توضیحات |
| اضطراب و استرس | برخی کودکان به‌منظور کاهش تنش‌های درونی خودزنی میکنند. |
| افسردگی | احساس غم و ناامیدی زیاد منجر به خودزنی میشود. |
| مشکلات تنظیم هیجانی | برخی کودکان در کنترل احساسات منفی خود ناتوان هستند. |
| تجارب استرس‌زا | برخی کودکان به‌دلیل تروما‌های گذشته و ضربه‌های روحی به خودزنی روی می‌آورند. |
| احساس گناه | برخی کودکان به‌دلیل افکار سرزنشگر خود شروع به خودزنی میکنند. |
| جلب توجه | برخی کودکان با خودزنی می‌خواهند توجه دیگران را از آن خود کنند. |
| الگوگرفتن از دیگران | کودک ممکن است چنین رفتاری را در دیگران یا رسانه‌ها ببیند و تقلید کند. |
| مشکلات ارتباطی | کودک نمی‌تواند احساسات خود را به‌خوبی بیان کند. پیشنهاد می‌دهیم در این مورد به مقاله «فن بیان کودکان» یا «تربیت اجتماعی کودک» سری بزنید. |
| فشارهای تحصیلی یا خانوادگی | جامعه مثل محیط مدرسه یا خانواده از کودک انتظارات بیش‌از‌اندازه‌ای دارند و چون کودک نمی‌تواند انتظارات را برآورده کند، به خودزنی روی می‌آورد. |
| احساس بی‌ارزشی | کودکان حس میکنند که برای هیچ کس (حتی خود و خانواده) مهم نیستند و خودزنی میکنند. |
| اختلالات روانی مانند اوتیسم یا ADHD | برخی کودکان به‌دلیل مشکلات روانشناختی به رفتارهای خودآزارگرانه روی می‌آورند. در این زمینه پیشنهاد می‌دهیم به مقاله «رفتار با کودک اوتیسم» هم سری بزنید. |
| کاهش درد عاطفی از طریق درد جسمی | برخی کودکان سعی دارند که از طریق درد جسمی، درد‌های عاطفی خود را کاهش دهند. |
| احساس تنهایی | کودکانی که تنها هستند، حس میکنند از طرف دیگران درک نمی‌شوند و احساس منفی خود را با خودزنی بروز می‌دهند. |
| واکنش به ناکامی | برخی کودکان زمانی که به خواسته‌های خود نمی‌رسند، خودزنی میکنند. |
| خستگی مفرط و مشکلات خواب | بر اثر خستگی یا مشکلات خواب ممکن است کنترل هیجانات خود را از دست دهد و شروع به خودزنی کند. |
| احساس طردشدن | کودک از طرف جامعه یا خانواده پذیرفته نمی‌شود و این احساس منفی به خودزنی منجر میشود. |
| نداشتن مهارت مقابله‌ای | کودک راهکار مناسبی برای مقابله با استرس را نمی‌داند و برای همین فقط خودزنی به ذهن او می‌رسد. |
| نداشتن حمایت عاطفی | کودکانی که حس میکنند از طرف کسی درک نمی‌شوند، از طریق خودزنی سعی در جلب حمایت عاطفی دارند. |
| نداشتن توانایی در بیان احساسات | کودکانی که نمی‌توانند ناراحتی‌های خود را به درستی بیان کنند، آن را با خودزنی نشان می‌دهند. |
| احساس عدم کنترل | برخی کودکان به‌دلیل ناتوانی در کنترل شرایط زندگی، خودزنی میکنند. |
والدین ابتدا باید علت خودزنی در کودکان را پیدا کنند. دلایل خودآزاری و خودزنی در کودکان متفاوت است.
راستی، ما یک مقاله با عنوان «علت عصبی بودن کودک دو ساله» هم داریم که پیشنهاد می‌دهیم این مقاله را هم بخوانید.
بیشتر بخوانید:
نکته: بعد از مشاهده این ویدیو، ویدیو درمان لجبازی کودک که کمی پایین‌تر قرار گرفته مشاهده کنید.
خودزنی در کودک در چه سنینی بیشتر دیده میشود؟
معمولاً خودزنی کودکان در دوران نوجوانی شایع‌تر است. سن شروع خودزنی در کودکان متفاوت است، اما بیشتر در نوجوانان 10 تا 18 سال دیده میشود. عواملی مانند تغییرات هورمونی، فشارهای روانی و اجتماعی و تروما در بروز خودزنی کودک نقش مهمی ایفا میکنند. یک مطالعه در سال‌های اخیر نشان داده است که از هر کودک بین 10 تا 18 سال، یک نفر درگیر خودزنی و خودآزاری است. والدین با مشاهده هر گونه رفتار خودآزاری فرزند خود، باید دست به کار شده و از یک روانشناس کمک بگیرند.
با خودزنی کودکان چگونه برخورد کنیم؟
برخورد والدین تاثیر بسیاری در کاهش یا افزایش رفتارهای خودزنی در کودکان دارد. به عنوان والدین، تماشای خودآزاری فرزند می‌تواند شوکه‌کننده باشد، اما باید با درک علت خودزنی کودک، خونسردی خود را حفظ کرده و آگاهانه برخورد کنند. در صورتی که خودزنی کودک خود را مشاهده کردید، باید به او کمک کنید تا راه‌های مثبتی برای مقابله با احساسات شدید خود پیدا کند.
در اینجا، برخوردهای مناسب والدین با خودآزاری و خودزنی در کودکان را قرار داده‌ایم. در مرحله اول، بهتر است دلایل خودآزاری کودک و مشکلات عاطفی او را با کمک یک متخصص سلامت روان بررسی کنید.
1_ کودک را برای بیان احساسات تشویق کنید
نخستین برخورد برای خودزنی کودک، تشویق او به صحبت کردن است. به کودک اجازه دهید تا در مورد احساسات خود صحبت کند تا آرامش یابد. هم‌صحبتی باید با فردی باشد که کودک با او احساس راحتی، صمیمیت و امنیت را تجربه میکند. بهتر است آشکارا در مورد احساسات و دلایل آنها صحبت کنید و مکالمه آرامش‌بخشی را با کودک داشته باشید.
ما در مقاله هوش هیجانی در کودکان در مورد اهمیت درک احساسات و بیان آنها در کودکان بیشتر صحبت میکنیم که برای اطلاعات بیشتر پیشنهاد می‌دهیم این مقاله را بخوانید.
2_ به بهداشت روان خانواده اهمیت دهید
اگر کودک شما در خانواده‌ای زندگی میکند که به طور مداوم با سطوح بالایی از استرس و فشار مواجه است، باید وضعیت را تغییر دهید. همانطور که گفتیم یکی از علت‌های خودزنی کودکان مشکلات خانوادگی است. والدین باید در برخورد با این رفتار کودک، مشکلات خانوادگی را به حداقل رسانده و آرامش را در خانه ایجاد کنند.
شما برای بهداشت روان خانواده باید از سبک فرزندپروری درستی پیروی کنید. ما در مقاله سبک های فرزند پروری از دیدگاه روانشناسی، در مورد این موضوع بیشتر صحبت میکنیم. راستی، ما یک مقاله با عنوان «ارتباط موثر با کودک» هم داریم که در این زمینه کمک‌کننده است.
بیشتر بخوانید:
3_ آرامش داشته باشید و کودک را قضاوت نکنید
علت خودزنی کودک هر چه که باشد، نباید او را قضاوت کنید.
Offer comfort and nurturance to the child and young person immediately after they have selfharmed, even if you are worried that this might reinforce their behaviour.
بلافاصله پس از آن‌که کودک یا نوجوان دست به خودآزاری زد، به او آرامش و حمایت عاطفی بدهید و از او دلجویی کنید، حتی اگر نگران هستید که این کار ممکن است رفتارش را تقویت کند. Department for Child Protection
در واقع، هنگامی که کودک شروع به بیان احساسات و عواطف خود میکند، مشتاقانه به او گوش دهید و نشان دهید که برای شما اهمیت دارد. او را قضاوت نکنید و اجازه دهید به راحتی بتواند همه چیز را با شما در میان بگذارد. به او بگویید که صحبت کردن در مورد آسیب‌هایی که به خود زده است نشان‌دهنده قدرت و شجاعت او است و گفتن آن به والدین می‌تواند باعث آرامش او شود. در ادامه به فرزند خود خاطر نشان کنید که می‌توان راه‌های دیگری برای کمک به بهبود احساسات و مشکلات پیدا کرد.
پیشنهاد می‌دهیم برای حفظ آرامش خود مقاله «کنترل خشم در برابر کودکان» را بخوانید. ما در این مقاله راهکار‌هایی را گفته‌ایم که با استفاده از آنها می‌توانید شدت عصبانیت خود را کنترل کنید.
همچنین شاید کودک در یک بازه زمانی خشم زیادی را تجربه کنید؛ بنابراین شما باید شیوه‌های کنترل خشم او را هم یاد بگیرید که در یک مقاله درباره «کنترل خشم کودک» نیز صحبت کرده‌ایم که برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به این مقاله مراجعه کنید.
صوت روانشناسی: تنبیه بچه حرف گوش نکن
سخنران: درنا شریفی، روانشناس کودک
4_ محیط و فضای خانه را ایمن کنید
اگر خودزنی کودک خود را مشاهده کردید، بلافاصله خانه را ایمن کنید. هرگونه وسیله‌ای که کودک با آن به خود آسیب می‌رساند را حذف کنید. به عنوان مثال، چاقو، تیغ، سموم و مواد شیمیایی، داروها و هرچیزی که ممکن است کودک به خود آسیب برساند را از دسترس او خارج کنید.
5_ از تکنیک‌های حواس‌پرتی استفاده کنید
ممکن است کودک شما بخواهد خودآزاری را متوقف کند، اما نتواند فورا آن را انجام دهد. توقف خودزنی کودکان پروسه زمان‌بری است و نیازی به نگرانی نیست. سعی کنید حواس کودک را روی چیزهای دیگر متمرکز کرده و تا حد امکان احساس امنیت را به او بدهید. در اینجا مواردی وجود دارد که می‌توانید حواس کودک را پرت کنید:
- ضربه زدن به بالش یا پاره کردن مجله‌ها و روزنامه‌ها به جای خودزنی
- پیام دادن یا صحبت کردن با یک دوست یا شخص مورد اطمینان
- پیاده‌روی یا انجام ورزش‌های ملایم برای حضور در مکان عمومی و کاهش انگیزه برای خودزنی
- پخش موسیقی، رقصیدن و آواز خواندن
- نوشتن افکار بر روی کاغذ
- تمرکز بر تنفس و انجام تکنیک‌های تنفسی
- قرار دادن یک تکه یخ و حرکت دادن آن بر روی بازوها یا روی سینه
ما یک مقاله با عنوان «بازی با کودک در خانه» داریم که می‌توانید از ایده‌های این مقاله استفاده کنید.
6_ رفتار درمانی برای کنترل احساسات کودک
یکی برخوردهای مناسب در برابر کودک خودآزار، رفتار درمانی است. یک روانشناس با کودک همکاری میکند و به او یاد می‌دهد که چگونه احساساتی مانند ناراحتی، خشم و اضطراب را بدون آسیب زدن به خود، بروز دهد. سعی کنید پیش از اینکه وضعیت کودک بحرانی شود، به متخصص مراجعه نمایید.
7_ به بهداشت روانی خانواده اهمیت دهید
با درک و درمان علت خودزنی کودک به بهداشت روانی خانواده کمک کرده‌اید.
اگر کودک شما در خانواده‌ای زندگی میکند که به طور مداوم با سطوح بالایی از استرس و فشار مواجه است، باید وضعیت را تغییر دهید. همانطور که گفتیم یکی از علت‌های خودزنی کودکان مشکلات خانوادگی است. والدین باید در برخورد با این رفتار کودک، مشکلات خانوادگی را به حداقل رسانده و آرامش را در خانه ایجاد کنند.
بیشتر بخوانید:
8_ درمان خودزنی کودک با دارودرمانی
دارودرمانی یک روش درمان مکمل است که می‌توانید در کنار آموزش و روان‌درمانی، برای درمان خودزنی در کودکان از آن استفاده کنید.
دارو فقط زمانی تجویز میشود که علت رفتارهای کودک، مشکلات عصبی یا روان‌پزشکی (مثل اختلال طیف اوتیسم، ADHD، اضطراب یا افسردگی بالینی و اختلالات نورولوژیک یا ژنتیکی) باشد.
از جمله داروهایی که برای درمان خودزنی کودکان استفاده می‌شوند، عبارت هستند از:
- مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI) مثل فلوکستین یا سرترالین، اگر علت افسردگی یا اضطراب باشد.
- داروهای ADHD (استیمولانت یا غیر استیمولانت) مثل ریسپریدون یا آریپیپرازول، اگر علت تکانه‌های کنترل‌نشده ADHD باشد.
- داروهای ضدتحریک‌پذیری و پرخاشگری (آنتی‌سایکوتیک غیرمعمول) مثل متیل‌فنیدات یا آتوموکستین که برای کاهش خودزنی در اوتیسم تجویز می‌شوند.
- داروهای ضدتشنج با اثر پایدارکننده خلق مثل والپروات سدیم و لاموتریژین، اگر علت اختلالات خلقی یا نورولوژیک باشد.
نکته: مصرف خودسرانه داروها ممکن است عوارض جانبی جدی داشته باشد؛ بنابراین، بدون تجویز پزشک، به هیچ عنوان نباید دارو مصرف کنید.
راستی، ما یک مقاله با عنوان «بچه ای که دارو نمیخوره» داریم. اگر فرزندتان در خوردن داروها لجبازی کرد، می‌توانید از راهکارهای این مقاله استفاده کنید.
9_ جایگزینی درد با حرکت فیزیکی کنترل‌شده
به کودک بگویید که بعد از احساس تنش، می‌تواند حرکات فیزیکی کنترل‌شده‌ای را انجام دهد؛ مثلاً از اسباب‌بازی‌های ضد استرس استفاده کند، یک کش تمرینی را بکشد یا دست‌ها را روی زانوهای خود بفشارد. این کار به کودک کمک میکند تا بتواند بودن آسیب فیزیکی، هیجانات خود را تخلیه کرده و مانع از بروز رفتارهای خودآزاری شود.
حرکات کنترل‌شده با بازو یا پا در این زمان بسیار کمک‌کننده است؛ چون از لحاظ علمی، تحریک عضلات بزرگ در این نواحی از بدن به آرام‌سازی آمیگدال (بخش مسئول تنظیم هیجانات در مغز) کمک میکند.
در این روش، به‌صورت هم‌زمان حس لامسه و بینایی کودک درگیر می‌شوند که این باعث ایجاد مسیری جایگزین در مغز میشود؛ بنابراین، درد فیزیکی جای خود را به حس کنترل و آرامش می‌دهد.
10_ یادداشت کردن احساسات
شما می‌توانید از او بخواهید که احساساتش را روی کاغذ بنویسد یا حتی نقاشی کند. با انجام این کار، به کودک آموزش می‌دهید که هر احساس علتی دارد و با شناخت آن می‌تواند قبل از بروز علائمی مثل خودزنی، جلوی آن احساس را بگیرد.
بعد از اینکه کودک احساسات خود را روی کاغذ نوشت، جهت درک علت خودزنی کودک، از او برخی سوالات کلیدی بپرسید، مثلاً:
- کدام یک از این احساسات بیشتر تو را اذیت میکنند؟
- فکر می‌کنی اگر این احساس را با کسی در میان می‌گذاشتی، چه می‌شد؟
حالا که احساسات کودک مشخص شدند، برای هر احساس او، یک رفتار درمانی سالم پیشنهاد دهید؛ مثلاً برای احساس بی‌ارزشی، نوشتن توانایی‌ها کمک‌کننده است.
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟
خودزنی در کودکان یکی از نشانه‌های عدم توانایی در مدیریت احساسات است. کمک اصولی و همراهی والدین برای یادگیری مهارت‌های تنظیم هیجانی توصیه میشود.
والدین باید به خاطر بسپارند که خودزنی کودکان و آسیب رساندن آنها به خود، به عنوان وسیله‌ای برای کنار آمدن با احساسات و مشکلات است. کودک نیازمند حمایت و امنیت است و اگر نشانه‌ای از خودآزاری را در او مشاهده کردید، باید فورا به دنبال کمک متخصص باشید. متخصص و روان‌پزشک می‌تواند درمان مناسبی را با توجه به علت‌های خودزنی و خودآزاری کودک ارائه کند. ممکن است فرزند شما با چند جلسه مشاوره درمان شود.
پس از ارزیابی پزشک، برنامه درمانی کودک آغاز میشود. با توجه به توصیه و نظر متخصص، درمان مربوط به هر فرد متفاوت است و ممکن است کودک در کلاس‌های گفتگو درمانی بهبود پیدا کند. همچنین پزشکان توصیه میکنند که این کودکان مشارکت‌های خانوادگی و فعالیت‌های مانند موسیقی و یوگا را انجام دهند.
سوالات متداول
علت خودزنی کودک 1 ساله و 2 ساله و 3 ساله؟
معمولاً علت خودزنی کودک 1 تا 3 ساله می‌تواند بیان احساسات، جلب توجه، خستگی، گرسنگی، دندان درآوردن، تقلید، واکنش به استرس یا اختلال اوتیسم باشد.
کلام آخر
خودزنی در کودکان یک مشکل جدی و نگران‌کننده است که والدین باید به سرعت به دنبال راه‌های درمان آن باشند. والدین و مراقبان سلامت ابتدا علت خودزنی کودک را بررسی کرده و سپس، درمان‌های مختلفی آغاز میکنند. بهترین برخورد والدین با خودزنی کودک این است که او را حمایت کنند و محبت بی‌قید و شرط خود را به او ابراز نمایند. در این مقاله، علت‌های احتمالی خودزنی کودک و برخورد مناسب والدین با او را بررسی کردیم. بهترین کار این است که با مراقبان سلامت و روان‌پزشک مشورت کنید.
منابع:
