رها کردن کودک در کتاب‌فروشی (تازه اگر خودش اهل کتاب باشد!) بدترین کاری است که می‌توانید در حقش بکنید؛ زیرا حتی اگر کتاب‌های مناسب رنج سنی‌اش پیدا کند، احتمال بروز آسیب روحی در او بالا خواهد بود. این آسیب روحی در واقع نتیجه عدم تطابق عناوین انتخابی با روحیات کودک و ارزش‌هایی است که با آن‌ها بزرگ شده است؛ بنابراین، جهت انتخاب بهترین کتاب برای 11 ساله ها، باید با دقت بیشتری عمل کنیم.
چرا مطالعه کتاب برای کودکان ۱۱ سال مهم است؟
منابع زیادی به اهمیت مطالعه برای کودکان 11 سال پرداخته‌اند؛ اما فکر نمی‌کنم هیچ‌کس به‌اندازه خانم Karen McMillan، نویسنده مشهور، تا این حد خودمانی، صادقانه و مفید مختصر به آن اشاره کرده باشد. McMillan شروع مسیر نویسنده شدنش را از سن 10 سالگی در نظر می‌گیرد؛ زمانی که برای اولین‌بار، با کتابی آشنا شد که هیچ جوره نمی‌توانست آن را زمین بگذارد.
زمانی که تصمیم گرفتم رویکردم را تغییر دهم و برای کودکان بنویسم، بیشتر از هر زمانی متوجه اثر مثبت مطالعه در آن سال‌های نوجوانی شدم. تازه در آن زمان بود که فهمیدم من تمام انرژی، انگیزه، خلاقیت و عشقی که به دنیا دارم را مدیون مطالعه کتاب در 10 سالگی هستم؛ نه‌تنها در نویسندگی، بلکه در تمام مراحل و جنبه‌های زندگی! (منبع: Grownups)
اما چطور “مطالعه کتاب” می‌تواند چنین تأثیر مثبتی روی زندگی یک فرد داشته باشد؟
بسیاری معتقدند 10 و 11 سالگی بهترین سنین برای ایجاد عشق به مطالعه هستند. در این سنین، کودک به چیزی فراتر از زندگی روزمره‌اش نیاز دارد؛ زیرا مغزش فعال‌تر از هر زمان دیگری است و مدام سؤال می‌پرسد. در اغلب موارد، کودک ۱۱ساله بی‌دلیل کلافه است؛ زیرا نیازی دارد که حتی آن را نمی‌شناسد، چه برسد به اینکه بخواهد برطرفش کند!
مهم‌ترین مزیت مطالعه در سن 11 سالگی، دستیابی به چیزی است که کودک 11 ساله تشنه آن است؛ مانند:
- نیاز به عشق
- استراحت ذهنی
- عطش دیده‌شدن
- حس قدرت و توانایی
- هیجان تجربه‌های جدید
- اثبات خود به خود و دیگران
- روبه‌رویی با احساساتی که شاید نمی‌دانست در او وجود دارند
- کنجکاوی برای دانستن چیزهای جدید و کشف احتمالات تازه
- به چالش کشیدن ذهن و احساس مثبت نسبت به توانایی‌های ذهنی خود
- پر کردن خلأهای زندگی واقعی؛ مانند داشتن یک خانواده مهربان، رهایی از سختی‌ها، گذر از چالش‌ها و غیره.
از طرفی، هر کدام از ما فقط یک‌بار زندگی می‌کنیم و راستش را بخواهید، زندگی محدودی داریم؛ مثلاً چند نفر از ما می‌توانیم واقعاً به‌دور دنیا سفر کنیم، یک کتاب بنویسیم، ستاره سینما شویم، در المپیک شرکت کنیم یا اصلاً از یک در جادویی رد شویم؟! کتاب امکان چند بار زندگی‌کردن را برای کودک فراهم می‌کند. ضمن آن که به واسطه قرارگرفتن در فضاهای متنوع هر کتاب، کودک فرصتی برای خودشناسی پیدا کرده و می‌تواند راهش، علایقش و توانایی‌هایش را راحت‌تر کشف کند.
- بیشتر بخوانید: خطاهای فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: سبک های فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: سبک های غلط فرزند پروری
بهترین مجموعه کتاب ها برای کودکان 11 ساله
در این بخش، بهترین مجموعه کتاب ها برای سن 11 سال را جمع‌آوری و معرفی کردیم. تمام عناوین خارجی این لیست ترجمه شده و در بازار ایران نیز موجود هستند. در توضیحات چند عنوان اول، کمی به ویژگی‌های بهترین کتاب برای 11 ساله ها نیز اشاره کردیم تا علت مناسب‌بودن هر کتاب را برایتان توضیح داده باشیم؛ بااین‌حال، حتماً خودتان در مورد هر عنوان تحقیق کنید.
1_ مجموعه کتاب خانه درختی
این مجموعه کتاب که اثر Andy Griffiths است، داستان دو دوست به نام‌های اندی و تری را در بر می‌گیرد که ماجراهای تخیلی و خنده داری را از سر می‌گذرانند. کل داستان حور محور محل زندگی این دو می‌چرخد که نوعی خانه درختی عجیب‌وغریب است؛ البته آن‌ها در حال نوشتن یک کتاب نیز هستند و مدام مجبورند با یک ناشر بداخلاق به نام آقای غول دماغ سروکله بزنند! اما اهمیت این کتاب برای کودکان 11 سال چیست؟
- نثر ساده و روان
- داستان درگیرکننده
- افزایش خلاقیت کودک
- شوخی‌های خودمانی و متناسب با سن
- آشنایی کودک با درست‌نویسی محاوره‌ای
- تشویق کودک به نوشتن داستان‌های خودش یا تغییر پایان داستان فعلی
- قیمت مناسب و امکان تهیه جلدهای مختلف کتاب در بازه‌های زمانی کوتاه
اما مهم‌ترین نکته درمورد این مجموعه کتاب، مفهوم طبقات است. در هر کتاب، 13 طبقه به خانه اضافه می‌شود که ساخت هر طبقه، داستان مربوط به خودش را دارد. دو نکته مهم در مورد این داستان‌ها وجود دارد:
- پیچیدگی آن‌ها در حدی است که کودک را درگیر می‌کند و کودک با پی‌بردن به پیچیدگی داستان، احساس موفقیت، غرور و اعتمادبه‌نفس پیدا خواهد کرد.
- داستان هر طبقه به‌صورت غیرمستقیم در حال ایجاد و انتقال ارزشی اخلاقی است.
کتاب خانه درختی 65 طبقه که جلد پنجم این مجموعه محسوب می‌شود، داستان بسیار جالبی دارد. در این جلد، اندی و تری متوجه می‌شوند که خانه درختی 65 طبقه‌شان، استاندارد نیست و باید کلاً خراب شود! به‌جای این کار، آن‌ها تصمیم می‌گیرند با ماشین زمان به 6 سال پیش (زمان جلد اول) برگردند و اشتباهاتشان را اصلاح کنند.
اگر این کتاب را با دقت بیشتری بخوانیم، متوجه می‌شویم که خانه درختی، نمادی از شخصیت این دو دوست و طبقات، نماد پیشرفت‌های شخصیتی آن‌ها هستند. در جلد پنجم، آن‌ها می‌گویند خانه ما استاندارد نیست؛ یعنی به هر دلیلی، ناگهان به این نتیجه رسیده‌اند که شخصیت آن‌ها و ارزش‌های اخلاقی‌شان پر از ایراد است و به خود شک کرده‌اند. اکثر آدم‌ها با مشاهده یک نقص در رفتار و شخصیتشان یا حتی عملکرد کلی خود،
- پرخاشگری می‌کنند،
- کاملاً از خود می‌پاشند،
- و احساساتی مانند ناامیدی، ناتوانی و بی‌ارزشی به ذهنشان هجوم می‌آورد
که مصداق همان خراب‌کردن و از نو ساختن خانه درختی است. این یک واکنش تکانشی و غیرمنطقی محسوب می‌شود؛ زیرا شخص به‌جای پذیرش خود و تلاش برای بهترشدن خود فعلی، قصد نابودی و از نو ساختن دارد! در این جلد کتاب، اندی و تری تصمیم عاقلانه‌ای می‌گیرند. آن‌ها به‌جای نابودکردن خانه و ازبین‌بردن زحمات ۶ساله خود، تصمیم می‌گیرند به گذشته سفر کنند (حالت نمادین تفکر در مورد کارهای قبلی) تا جلوی بد ساخته‌شدن برخی طبقات را بگیرند (حالت نمادین تلاش برای شناسایی اشتباهات و یافتن راه‌حل هر کدام).
2_ مجموعه قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب
این مجموعه که به همت مهدی آذر یزدی تألیف و جمع‌آوری شده است، شامل مجموعه داستان‌هایی می‌شود که هرکدام به‌نوعی، از یکی از منابع کهن اقتباس شده‌اند. هر یک از کتاب‌های این مجموعه 8 جلدی، روی یک منبع تمرکز دارند و شما می‌توانید باتوجه‌به ارزش‌های خانوادگی و شناختی که از سلیقه فرزندتان دارید، هر کدام را برای او تهیه کنید:
- جلد اول اقتباس از قصه‌های کلیله‌ودمنه
- جلد دوم اقتباس از قصه‌های مرزبان‌نامه
- جلد سوم اقتباس از قصه‌های سندبادنامه و قابوس‌نامه
- جلد چهارم اقتباس از قصه‌های مثنوی مولوی
- جلد پنجم اقتباس از قصه‌های قرانی
- جلد ششم اقتباس از قصه‌های شیخ عطار
- جلد هفتم اقتباس از قصه‌های گلستان و ملستان
- جلد هشتم اقتباس از قصه‌های چهارده‌معصوم
مزایای این مجموعه کتاب برای کودکان 11 سال به شرح زیر هستند:
- آشنایی کودکان با داستان‌های کهن جامعه فارسی‌زبان
- تفکیک کتاب‌ها با منبع برای احترام به سلیقه و انتخاب کودک و عدم تحمیل ایده‌های به‌خصوص
- امکان تطبیق هر داستان با منبع اصلی آن و تشویق کودک به نوشتن داستان‌های خودش در این سبک
- لذت‌بردن از داستان‌های آموزنده در عین درگیرشدن با داستان و آشنایی با نحوه نوشتن رسمی زبان فارسی
ویژگی‌ها و مزایای این مجموعه کتاب، مشابه کتاب مشاهیر خندان اثر حمید عبداللهیان است.
- بیشتر بخوانید: کتاب برای کودکان 5 تا 7 سال
- بیشتر بخوانید: بهترین کتاب برای کودکان ۳ ساله
- بیشتر بخوانید: کتاب برای کودکان 10 ساله
- بیشتر بخوانید: بهترین کتاب تربیت کودک چیست؟
3_ مجموعه کتاب هری پاتر
هری پاتر، داستانش و آموزه‌هایش گفتن ندارد و کسی نیست که تابه‌حال اسمش را نشنیده باشد؛ بنابراین، در این قسمت تصمیم گرفتم به واسطه هری پاتر، اهمیت کتاب داستان‌های مجموعه‌ای را بررسی کنم. نکته مهمی که درمورد کتاب‌های مجموعه‌ای این‌چنینی وجود دارد، قراردادن یک یا چند کاراکتر در مرکز توجه و تماشای روند رشد و پیشرفت آن‌ها است. به‌عنوان‌مثال، اولین باری که با هری پاتر آشنا می‌شویم، او کودکی ۱۱ساله ژولیده، سردرگم و ترسیده است که هیچ تصوری از آینده ندارد و حتی والدینش واقعی‌اش را به‌درستی نمی‌شناسد.
زمانی که با هری پاتر خداحافظی می‌کنیم، او یک نوجوان ۱۹ساله است که به معنای واقعی کلمه، بزرگ شده است؛ زیرا:
- عشق را تجربه کرده است،
- امیدوار و ناامید شده است،
- خیانت دیده و بعضاً، خیانت کرده است،
- ارزش فداکاری را به‌درستی فهمیده است،
- بارها برای حفظ دوستی‌هایش تلاش کرده است،
- از یک بچه منزوی، به پسری تبدیل شد که دوستان زیادی دارد،
- یاد گرفته است از خودش دفاع کند و دیگر زیر بار ظلم دیگران نمی‌رود،
- مفاهیمی مانند ازدست‌دادن و به‌دست‌آوردن را با جان‌ودل تجربه کرده است،
- دوستان او روحیات بسیار متفاوتی دارند و او می‌تواند به‌نوعی با هر کدام کنار بیاید،
- مسئولیت اشتباهاتش را با شجاعت بر عهده گرفته و هرگز از آن‌ها فرار نکرده است،
- با عبرت‌گرفتن از اشتباهاتش، هر سال تصمیمات بهتری نسبت به سال قبل گرفته است،
- یاد گرفته است هیچ‌چیز در دنیا سیاه‌وسفید نیست؛ نه اسنیپ کاملاً بد است و نه دامبلدور کاملاً خوب!
- یاد گرفته است به‌جای غصه خوردن (مثلاً برای فوت والدین) از لحظه حال (وقت گذراندن با خانواده ویزلی) لذت ببرد.
و هزاران تجربه دیگر که از هری پاتر، هری پاتر ساخته‌اند. زمانی که کودک با چنین مجموعه‌ای همراه شود، روند رشد و متحول‌شدن یک کاراکتر و نحوه برخورد او با این مسائل را از نزدیک مشاهده می‌کند. او می‌بیند که رفتارهایش چه عواقبی دارند و دنیا چطور کار می‌کند. به زبان ساده، چنین کتاب‌هایی هنگام امتحان‌های کوچک و بزرگ زندگی، حسابی به کودک تقلب می‌رسانند!
از طرفی و باتوجه‌به کودک بودن شخصیت هری، او بی‌نقص نیست؛ حتی هرمانی و رون هم بی‌نقص نیستند. نکته جالبی که درمورد این داستان وجود دارد، این است که تمام شخصیت‌ها مکمل یکدیگر هستند:
- هری ترس‌ها و خطاهای درونی رون (به‌عنوان کوچک‌ترین فرزند خانواده) را برطرف می‌کند،
- رون بیش از حد محتاط بودن هرمانی را خنثی می‌کند،
- و هرماینی سربه‌هوا بودن هری و رون را مدیریت می‌کند!
به زبان ساده، ما نیاز نداریم به‌خودی‌خود بی‌نقص باشیم. هر یک از اطرافیان ما می‌توانند پازل وجود را کامل کنند؛ حتی اگر خودشان کامل نباشند. در کنار سایر ارزش‌های اخلاقی که در کتاب‌های این‌چنینی به آن‌ها پرداخته می‌شود، این مسئله مهم‌ترین است.
- بیشتر بخوانید: تربیت فرزند
- بیشتر بخوانید: تربیت فرزند پسر
- بیشتر بخوانید: تربیت فرزند دختر
سایر مجموعه کتاب ها برای سن 11 سال به شرح زیر هستند:
- مجموعه کتاب ماجراهای تن‌تن اثر Hergé
- مجموعه کتاب تام گیتس اثر Liz Pichon
- مجموعه کتاب ریگو و رزا اثر Lorenz pauli
- مجموعه کتاب آرتمیس فاول اثر Eoin Colfer
- مجموعه کتاب ماجراهای نارنیا اثر S. Lewis
- مجموعه کتاب سپتیموس هیپ اثر Angie Sage
- مجموعه کتاب پرسی جکسون اثر Rick Riordan
- مجموعه کتاب ارباب حلقه‌ها اثر R. R. Tolkien
- مجموعه کتاب ماجراهای ناگوار اثر Daniel Handler
- مجموعه کتاب گروشام گرینج اثر Anthony Horowitz
- مجموعه کتاب قدرت پنج نگهبان اثر Anthony Horowitz
- مجموعه کتاب کتابخانه کلاسیک منتشر شده توسط نشر محراب قلم
- مجموعه کتاب زنان و مردانی که ایران را ساخته‌اند اثر گروهی از نویسندگان
بهترین کتاب ها برای سن 11 سال در سبک آموزشی
در این بخش، به معرفی کتاب های مناسب سن 11 سال می‌پردازیم که مجموعه‌ای نیستند. مزیت مهم این کتاب‌ها، مفید و مختصر بودن آن‌ها است؛ یعنی کودک با دیدن حجم هر کتاب یا مواجهه با تعداد زیادی کتاب، ناگهان ناامید نمی‌شود و حوصله‌اش سر نمی‌رود. چنین کتاب‌هایی معمولاً ادبیات داستانی و نیمه داستانی دارند و برخلاف برخی کتاب‌های مجموعه‌ای (مانند مشاهیر خندان یا قصه‌های خوب) آموزش مستقیم چیزی به کودک نیستند.
- ساعت مادربزرگ؛ اثر Kate Pierson برای درک بهتر والدین
- با کفش‌های دیگران راه برو؛ اثر Sharon Creech برای تأکید بر عدم قضاوت دیگران
- به امید دل بستم؛ اثر Lancali برای تأکید بر زندگی، عشق و امید در اوج غم، بیماری و درد
- کتاب‌فروشی نیست‌درجهان؛ اثر Shinsuke Yoshitake برای خاص کردن هر لحظه ساده زندگی!
- ماتیلدا؛ اثر Roald Dahl برای افزایش اعتمادبه‌نفس، دوست‌داشتن خود، پرورش شجاعت و آدم‌حسابی بودن!
- شازده کوچولو؛ اثر Antoine de Saint-Exupéry برای بهبود خودشناسی و دیدن دنیا از دیدی تازه
- لاک‌پشت و من؛ اثر Marit Tornqvist برای تأکید بر مفاهیمی مانند وطن، مهاجرت، عشق، هویت و مسئولیت
- غم‌نامه مایکل روزن؛ اثر Michael Rosen برای تأکید بر به‌رسمیت‌شناختن غم، عدم سرکوب آن، کمک‌گرفتن از اطرافیان و نحوه بیان احساسات پیچیده
- نقطه می‌خواست فرار کند؛ اثر Hisham Matar برای جلوگیری از مقایسه خود با دیگران و خودشناسی کلی
- ملودی و جزیره موسیقی؛ اثر Enzo Pers-Labourdette درمورد موسیقی، احساسات نوستالژی و تجربه‌های جدید
- شروع دوباره تو؛ اثر Jacqueline Woodson برای پذیرش تفاوت‌ها، کنارآمدن با حس درماندگی و پرورش اعتمادبه‌نفس و شجاعت
- ایستگاه آخر؛ اثر Matt de la Peña برای تأکید بر دیدن نیمه پر لیوان و انجام سهم خود در بهبود دنیا
- آرزوهای بزرگ؛ اثر Charles Dickens برای تأکید بر اهمیت مسائل اجتماعی، پذیرش و رهایی از آن‌ها
- بینوایان؛ اثر Charles Dickens مشابه آرزوهای بزرگ، در کنار تأکید بر ارزش‌های انسانی مانند بخشش، احترام، بزرگواری با کمی چاشنی تاریخی
- انجمن شاعران مرده؛ اثر Tom Schulman برای تأکید بر اهمیت خودشناسی، پیداکردن راه خود و تلاش برای حفظ ارزش‌های شخصی
کتاب برای کودکان 11 سال در ژانر آموزشی
برخی کتاب‌ها برای سن 11 سال که جنبه آموزشی دارند نیز به شرح زیر هستند:
- خودت داستان بنویس؛ اثر Simon Cheshire برای تمرین نویسندگی و نوشتن
- اینترنت شبیه چاله است؛ اثر Shona Innes برای آموزش استفاده صحیح از اینترنت به کودکان و نحوه محافظت از خود در فضای آنلاین
- چه باید بکنی وقتی که وحشت‌زده و نگرانی؛ اثر James J. Crist برای بهبود خودکنترلی و مدیریت احساسات
- هنر خفن شدن؛ اثر Andrew Cope برای کمک به پذیرش خود با تمام کاستی‌ها و جلوگیری از بروز احساساتی مانند شرم، ناکافی بودن و مقایسه پیوسته خود با دیگران
- بچه‌ها، پدر و مادرها برای زلزله آماده شوید! اثر Lin Glen و مجموعه کاملی برای آموزش‌های علمی، فرهنگی و پزشکی در زمینه زلزله به همت مترجم متعهد کتاب، پوپک جوان
- درخت نخل در قطب شمال، اثر Wendy Panders برای تأکید بر مشکلات محیط‌زیست و تغییرات اقلیمی
رمان برای سنین 11 سال از نویسندگان ایران و فارسی زبان
برخلاف باور عموم، رمان‌ها نیز در زمره بهترین کتاب ها برای سن 11 سال قرار می‌گیرند؛ مخصوصاً اگر توسط نویسنده فارسی‌زبان نوشته شده باشند! رمان‌های خارجی در عین آموزنده بودن و فراهم‌کردن شرایطی برای آشنایی با سایر فرهنگ‌ها، یک مشکل مهم دارند:
تمام این کتاب‌ها، ادبیات ترجمه‌ای دارند؛ یعنی کودک با جمله‌بندی‌ها، ترکیب کلمات و اصطلاحاتی روبه‌رو می‌شود که به زبان فارسی نوشته شده‌اند، اما “فارسی“ نیستند. به‌عنوان‌مثال، عبارت “هیچ ایده‌ای ندارم باید چه‌کار کنم” ترجمه تحت‌اللفظی عبارت انگلیسی “I have no Idea what I’m going to do” است که دیگر در زبان فارسی مصطلح شده است و دانش‌آموزان حتی در انشاهای فارسی خود از آن استفاده می‌کنند!
با مطالعه آثار نویسندگان فارسی‌زبان، کودک می‌تواند آداب نوشتاری فارسی را به‌درستی بیاموزد و با نحوه صحیح فارسی‌نویسی آشنا شود. ضمن آن که نویسندگان فارسی‌زبان دغدغه‌ها و تجربه‌های ملموس‌تری دارند که آن‌ها را به شیوه‌ای زیبا و آشنا در نوشته‌هایشان منعکس می‌کنند. تعدادی از این عناوین به شرح زیر هستند:
- قصه‌های مجید؛ اثر هوشنگ مرادی کرمانی برای خندیدن و عبرت‌گرفتن!
- آرزوهای ابری؛ اثر محمدهادی محمدی برای تأکید بر ارزش رؤیا، آزادی و تلاش
- زمانی که هم سبیل دالی بودم؛ اثر محمدرضا مرزوقی برای آشنایی با تاریخ هنر به زبان طنز
- باد دست من را می‌گیرد؛ سروده صفورا نیری برای شناخت احساسات اصلی و ارتباط عمیق با طبیعت
- آیا دهان دایناسور بسته می‌ماند؟ اثر جبار شافعی زاده برای درک تأثیر کتاب در زندگی و بهبود مهارت‌های حل مسئله کودک
- ماه پری؛ اثر لیلا کفاش زاده برای آشنایی کودک با آیین‌ها و خرده‌فرهنگ‌های ایرانی و توجه به گونه‌های در حال انقراض
- بچه‌ها و کوچه‌ها؛ سروده جوره هاشمی دربرگیرنده مفاهیم متنوعی مانند دنیای کودکانه، ارزش زندگی در لحظه، مدرسه و غیره
- ماهی سیاه کوچولو؛ اثر صمد بیرنگی برای پاسخ به سؤالاتی که هر نوجوانی حداقل یک‌بار از خود پرسیده است!
- برایم شمع روشن کن؛ اثر مریم محمدخانی برای روبه‌روشدن با دشواری‌های زندگی واقعی و کنارآمدن با آن‌ها
- کنسرو غول؛ اثر مهدی رجبی برای هر نوجوانی که متأسفانه، نقش والد را بر عهده گرفته و باید خودش را نجات دهد.
- بیشتر بخوانید: چرا کودکان باید زود بخوابند؟
- بیشتر بخوانید: چگونه زبان انگلیسی را در خانه به کودک آموزش دهیم ؟!
ویژگی های بهترین کتاب برای 11 ساله ها
ویژگی‌های بهترین کتاب برای 11 ساله ها (و هر گروه سنی دیگری) باتوجه‌به 5 اصل کلی تعیین می‌شوند:
1_ تاثیر کتاب بر رشد شناختی کودک
به زبان ساده، رشد شناختی همان نحوه درک و پردازش اتفاقات دنیای اطراف توسط ما و تفکرات ما درمورد آن‌ها است که تحت‌تأثیر مواردی مانند هوش، استدلال، رشد زبان و نحوه پردازش اطلاعات دریافتی قرار می‌گیرد. هنگام مطالعه، کودکان با موقعیت‌های متفاوتی روبه‌رو می‌شوند که تحلیل، بررسی و پردازش آن‌ها ذهنشان را به چالش می‌کشد. به‌عنوان‌مثال، زمانی که کودک در حال مطالعه مجموعه کتاب پرسی جکسون باشد، با موقعیت‌هایی روبه‌رو می‌شود که در آن‌ها باید
- بین بد و بدتر انتخاب کند،
- بین شجاعت و حماقت تفاوت قائل شود،
- چیزی یا کسی را به دیگری ترجیح دهد،
- احساسات و اعمال به‌ظاهر غیرمنطقی کاراکترها را درک کند.
مطالعه کتاب برای کودکان 11 سال باعث می‌شود آن‌ها در یک فضای امن و کنترل شده، با تجربه‌های مهم انسانی و چالش‌های عاطفی – اجتماعی کاراکترهای متنوع روبه‌رو شوند. به‌این‌ترتیب، کودک پیش‌زمینه‌ای از احساساتی که قرار است با افزایش سن تجربه کند، خواهد یافت؛ بنابراین، کودکی که اهل مطالعه باشد معمولاً احساساتش را بهتر مدیریت خواهد کرد.
2_ تاثیر کتاب بر رشد اجتماعی کودک
با مطالعه کتاب، ما به‌عنوان دانای کل و شخص سوم وارد داستانی می‌شویم و به همین علت، می‌توانیم از بالا به کل داستان نگاه کنیم؛ مزیتی که در دنیای واقعی از آن بی‌بهره‌ایم. در این شرایط، شما نه‌تنها شاهد ظاهر اتفاق یا کاراکتر هستید، بلکه با باطن آن نیز روبه‌رو می‌شوید؛ باطنی که برخاسته از احساسات، نیازها و حرفهای سرکوب شده است.
زمانی که کودک با ظاهر و باطن یک شخصیت و اتفاقات داستان روبه‌رو می‌شود، می‌تواند پا در کفش او بگذارد و زندگی را کاملاً از دید او ببیند؛ بنابراین، علت کارهای او (خوب یا بد) را درک خواهد کرد. به‌این‌ترتیب، کودک مهارتی تحت عنوان همدلی یا empathy را پرورش می‌دهد که به واسطه آن، توانایی او در برقراری ارتباطات اجتماعی سالم افزایش خواهد یافت؛ زیرا با بهبود همدلی، کودک می‌تواند احساسات خود و اطرافیان را درست‌تر و ملموس‌تر درک کند. به این ترتیب، می‌تواند بفهمد
- چه زمانی جا دارد بیشتر تلاش کند و چه زمانی، باید رها کند،
- کی می‌تواند صحبت کند و کی باید سکوت کند و شنونده باشد،
- چطور احساسات خوب و بد یا سالم و ناسالم فرد مقابل را شناسایی و مدیریت کند تا بهتر از خودش محافظت کند.
3_ تاثیر کتاب بر خودشناسی کودک
یکی از دلایل اصلی تمایل افراد به مطالعه کتاب، پیداکردن خودشان بین صفحات آن است؛ مخصوصاً نوجوانان که فکر می‌کنند هیچ‌کس درکشان نمی‌کند. بهترین کتاب های مناسب سن 11 سال، کتاب‌هایی هستند که به کودک حس دیده‌شدن و شنیده‌شدن بدهند؛ یعنی کودک در مواجهه با احساسات و موقعیت‌های مشابه، بفهمد که تنها نیست و احساساتش ارزشمند، مهم و واقعی هستند. نکته مهم دیگری که در این مورد وجود دارد، حضور یک راوی است.
به‌عنوان‌مثال، کودک احساساتی مشابه کاراکتر داستان را تجربه می‌کند؛ اما دلیلش را نمی‌داند و سردرگم است. نویسنده کتاب یا همان راوی داستان به ریشه این ترس‌ها و نگرانی‌ها می‌پردازد و حسابی کودک را در ذهن کاراکتر داستان می‌چرخاند. این باعث می‌شود کودک ریشه بسیاری از احساساتش را پیدا کند یا دست‌کم، روش‌های مناسبی برای ریشه‌یابی آن‌ها یاد بگیرد!
- بیشتر بخوانید: فرزند پروری چیست؟
- بیشتر بخوانید: نقش مادر در فرزند پروری
4_ تاثیر کتاب بر پرورش خلاقیت کودک
بهترین کتاب برای 11 ساله ها، کتابی است که درگیرکننده باشد؛ یعنی با طرح یک مسئله، روش‌های متنوعی برای حل آن و رسیدن به مقصد نهایی ارائه دهد. به‌عنوان‌مثال، همیشه خیر بر شر پیروز می‌شود و مسلماً هری پاتر قرار است هر سال جان سالم به در ببرد (انتهای داستان)؛ اما مهم چگونگی این روند (جریان داستان) است.
جریان داستان باید کودک را به‌گونه‌ای با خود همراه کند که او به‌جای تماشای کارهای کاراکترها، تبدیل به یکی از آن‌ها شود. به‌عنوان‌مثال، کودک صبر نمی‌کند تا رون و هری دلیل خشک‌شدن هرماینی را کشف کنند؛ بلکه باتوجه‌به سرنخ‌های داستان تا به اینجا، خودش حدس‌ها و تئوری‌های جالبی در این مورد خواهد داشت!
5_ تاثیر کتاب بر رشد اخلاقی و عاطفی
کودک 11 ساله در دوره‌ای از زندگی‌اش قرار دارد که در علم روان‌شناسی به نام دوره رشد اجتماعی – عاطفی شناخته می‌شود. در این دوره، کودکان بیشتر از هر زمان دیگری به دنبال کشف هویت خود و پرورش احساس تعلق به چیزی، کسی یا جایی هستند.
زمانی که کودک درگیر احساسات ناخوشایندی می‌شود و فکر می‌کند کسی نمی‌تواند او را درک کند، یک‌طرفه به قاضی می‌رود و کاملاً حق را به خودش می‌دهد. این کارش طبیعی است؛ زیرا هیچ تجربه دیگری از دنیا ندارد و اصلاً نمی‌داند و برایش قابل‌قبول نیست که می‌شود دنیا را به‌صورت دیگری هم دید.
این طرز فکر مخرب که “همیشه حق با من است؛ اما مگر دیگران حالی‌شان می‌شود!” جلوی رشد اخلاقی کودک را خواهد گرفت؛ یعنی کودک در درک مضامینی مانند عدالت، انصاف و غیره به مشکل خواهد خورد. مطالعه کتاب به کودک کمک می‌کند دید وسیع‌تری از هر اتفاق داشته باشد و اصطلاحاً، کمی جلوتر از نوک دماغش را ببیند!
کلام آخر
انتخاب بهترین کتاب برای 11 ساله ها کار ساده‌ای نیست؛ زیرا یک جورایی نیاز است قبل از خرید کتاب برای کودک، خودتان هم چند دور آن را خوانده باشید! اما باتوجه‌به مزایای فراوان مطالعه کتاب برای کودکان 11 سال، ارزشش را دارد زمان بگذارید و دانه‌ای بکارید که در آینده، درختی سرسبز خواهد شد.
منابع
