خوردن انگشت‌ها و جویدن ناخن‌ها (onychophagia) یکی از رایج‌ترین کارهایی است که در کودکان وجود دارد. در واقع، تقریبا نصف کودکان ناخن‌های خود را می‌خورند و برای آن‌ها این یک کار بی‌ضرر است زیرا معمولا همزمان با رشد کودک از بین می‌رود. اما از آنجا که این کار گاهی اعصاب والدین را به شدت به هم می‌ریزد و گاهی آنقدر زیاد می‌شود که به رشد ناخن کودک آسیب می‌زند یا باعث ایجاد زخم در دست او می‌شود، لازم است تا علت ناخن جویدن کودکان را بدانیم و ببینیم چطور می‌توان آن را کاهش داد.
علت ناخن جویدن کودکان چیست؟
جویدن ناخن یک عادت رایج عصبی است که رفتارهای دیگری مثل مکیدن انگشت شست، دست کردن در بینی، چرخاندن یا کشیدن مو و دندان قروچه را نیز شامل می‌شود.
علت ناخن جویدن در کودکان میتواند به سادگی یک کنجکاوی یا عادت یا موضوع جدی‌تری مثل کاهش استرس باشد. این یعنی کودک شما ممکن است ناخن جویدن را به عنوان روشی برای کاهش استرس و مدیریت آن برای خود انتخاب کرده باشد یا صرفا این کار را به دلیل این که حوصله‌اش سر رفته انجام دهد. کودک ممکن است به عادات بد دیگری مانند مکیدن انگشت‌ها هم روی بیاورد. شما باید شیوه برخورد با این رفتار و عادت‌های مشابه را یاد بگیرید. ما در یک مقاله در مورد دلایل مکیدن انگشت دست در کودکان بیشتر توضیح داده‌ایم که برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به این مقاله مراجعه کنید. برخی از دلایلی که باعث ناخن جویدن در کودکان می‌شود عبارتند از:
۱_ کودک استرس دارد
اگر می‌بینید که کودک نوپایتان ناخن می‌جود، سعی کنید به یاد بیاورید که آیا به تازگی تجربه اضطراب را داشته است یا خیر. کودک ممکن است با ناخن جویدن تلاش کند استرس خود را کاهش دهد یا با آن مقابله کند. درست مانند زمانی که بزرگسالان برای کاهش استرس به پیاده‌روی یا دوییدن می‌روند کودکان نیز ممکن است برای مقابله با استرس ناخن‌های خود را بجوند. تحقیقات نشان داده در ۲۰ تا ۳۰ درصد موارد، ناخن جویدن به دلایل استرسی رخ می‌دهد. این کار همچنین میتواند به دلایل اختلالات استرسی نیز رخ دهد که باید به کمک روانشناس متخصص تشخیص داده شود.
۲_ این کار مغز کودک را تسکین می‌دهد
ماهیت تکراری جویدن ناخن میتواند به عنوان یک فرآیند تسکین دهنده یا آرام کننده برای مغز کودک شما باشد. از این رو ممکن است متوجه شوید که کودک قبل از این که بخوابد یا زمانی که به موسیقی گوش می‌دهد این کار را انجام می‌دهد.
۳_ کودک به دنبال توجه شما است
بسیاری از کودکان زمانی که متوجه می‌شوند والد آن‌ها را به هر دلیلی نادیده می‌گیرد یا به آن‌ها توجه نمی‌کند شروع به انجام کارهایی می‌کنند که احتمال می‌دهند با واکنش والدین روبه‌رو می‌شود.
کودک حتی در قبال ترک عادت ناخن جویدن ممکن است با شما لجبازی کند. اگر می‌پرسید که با کودک لجباز خود چه کنم؟، ما در یک مقاله در این مورد صحبت کرده‌ایم که می‌توانید برای اطلاعات بیشتر به مقاله مربوطه مراجعه کنید.
- بیشتر بخوانید: قطع شیر شب
۴_ کودک از رفتار دیگران تقلید می‌کند
جویدن ناخن ممکن است یک ریشه قوی خانوادگی داشته باشد. همچنین کودک شما ممکن است شخص دیگری را با این عادت ببیند (به طور بالقوه شما، والد دیگر یا خواهر یا برادرتان) و تصور کند که این کار مشکلی ندارد.
بنابراین، با توجه به دلایلی که گفتیم در صورتی که کودک شما گاهی، مثلا وقتی در حال تلویزیون دیدن است، ناخن‌های خود را می‌جود احتمالا جای نگرانی نیست و با گذر زمان این عادت به خودی خود از بین می‌رود. اما در صورتی که ناخن جویدن کودک همیشگی است و باعث شده ناخن‌های کودک فرم بدی بگیرند و دست کودک زخم شود این رفتار به احتمال زیاد پس زمینه اضطرابی دارد و باید به دنبال راهکارهای درمان آن باشید.
- بیشتر بخوانید: فرزند پروری چیست؟
- بیشتر بخوانید: سبک های فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: خطاهای فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: تاثیر بازی های رایانه ای بر کودکان
آیا ناخن جویدن کودک میتواند به او آسیب برساند؟
اگرچه جویدن ناخن در موقعیت‌های اجتماعی ناخوشایند است، اما معمولا برای بچه‌ها بی‌ضرر است. با این حال، اگر به کوتیکول، ناخن یا پوست اطراف آسیب برساند، میتواند به یک نگرانی پزشکی تبدیل شود. جویدن ناخن در کودکان همچنین ممکن است احتمال ابتلا به عفونت پوست اطراف ناخن را نیز افزایش دهد.
عواقب جویدن ناخن همچنین ممکن است به آسیب رساندن به ناخن محدود نشود. طبق یک مطالعه، جویدن ناخن میتواند باعث آسیب رسیدن به لثه و ریشه دندان نیز شود. گاهی کودک ممکن است آنقدر محکم به ناخن فشار آورد که ناخن را بشکند یا پاره کند و این میتواند روی دندان‌های کودکان تاثیر بگذارد و منجر به مشکلات جدی دندانی شود.
در نهایت این که در صورتی که کودک از ناخن جویدن احساس ناراحتی یا درد می‌کند و با این حال باز این کار را انجام می‌دهد، میتواند نشان‌دهنده اضطراب و افسردگی باشد و از این کار برای تسکین خود کمک می‌گیرد. بنابراین در چنین مواردی حتما به پزشک متخصص و البته یک روانشناس مجرب مراجعه کنید تا از آسیب‌های ناشی از استرس جلوگیری کنید.
- بیشتر بخوانید: فرزند پروری موفق
- بیشتر بخوانید: نقش پدر در تربیت کودک
- بیشتر بخوانید: مزایا و معایب پیش دبستانی
راهکارهای درمان ناخن جویدن کودکان
همانور که گفتیم، در بسیاری از موارد کودک عادت ناخن جویدن را به طور عادی ترک کند و کنار می‌گذارد. با این حال، همچنان کارهایی وجود دارد که می‌توانید برای درمان این رفتار انجام دهید.
۱_ تلاش کنید استرس کودک را کاهش دهید
همزمان با رشد کودک، مواردی که میتواند باعث اضطراب کودک شوند نیز بیشتر می‌شود. تولد فرزند جدید در خانواده، تغییر محل زندگی یا حتی رفتن والدین به سرکار میتواند اتفاقات جدیدی باشند که استرس کودک را افزایش می‌دهند. بنابراین، ابتدا تلاش کنید تا ریشه استرس کودک را کشف کنید و سپس برای رفع آن قدم بردارید. سعی کنید زمان باکیفیت‌تری را با فرزند خود بگذرانید و به او توجه و محبت بیشتری کنید.
همچنین انجام کارهایی مثل فعالیت بدنی (بازی با توپ، رقصیدن با موسیقی تند) یا انجام فعالیت‌های آرام مانند نقاشی یا گوش دادن به یک داستان نیز میتواند در کاهش استرس کودک مفید باشد.
کودک ممکن است به‌دلیل اضطراب جدایی این عادت را پیدا کند. ما در یک مقاله در مورد اضطراب جدایی در کودکان صحبت کرده‌ایم که برای اطلاعات بیشتر و از بین بردن این عادت می‌توانید به مقاله مربوطه مراجعه کنید.
۲_ درباره ترک کردن این عادت با کودک صحبت کنید
بسیاری از اوقات، کودک به درستی نمی‌داند چه کاری انجام می‌دهد. بنابراین برای ترک این عادت در حالی که کودکتان ناخن خود را می‌جود او را جلوی آینه بنشانید و بگویید: «وقتی ناخن‌های خود را می‌جوی، این شکلی می‌شوی». یا در صورتی که فرزند شما به اندازه کافی بزرگ شده است از او درباره این کار سوال کنید. مثلا می‌توانید بپرسید:
- آیا وقتی این کار را انجام می‌دهد احساس آرامش می‌کنی؟
- آیا وقتی حوصله‌ات سر رفته این کار را انجام می‌دهی؟
علاوه بر این، درباره ناخن جویدن با کودک صحبت کنید و آسیب‌های این عادت را به او توضیح دهید.خواندن کتاب‌هایی درباره عادت‌های بد نیز میتواند مفید باشد.
- بیشتر بخوانید: مسخره کردن در کودکان
- بیشتر بخوانید: وسایل مورد نیاز پیش دبستانی
- بیشتر بخوانید: چطور کودکتان را برای کلاس اول آماده کنید؟
- بیشتر بخوانید: انگشت در بینی کردن در کودکان
۳_ به کودک کمک کنید درباره عادت خود آگاه شود
ناخن جویدن کودکان اغلب در مواقع خاصی اتفاق می‌افتد. بنابراین می‌توانید به کودک خود کمک کنید تا بیشتر از زمان و مکان ناخن جویدن آگاه شود تا بتواند رفتار خود را کنترل کند. همچنین خوب است اگر یک کلمه رمز بین خودتان مشخص کنید تا زمانی که کودک فراموش کرد نباید ناخن بجود به او یادآور شوید.
در صورتی که این عادت به شکل ناخودآگاه انجام می‌شود، می‌توانید با کارهایی مثل باند پیچ کردن انگشتان یا لاک زدن به ناخن‌ها کار جویدن را سخت‌تر کنید.
۴_ کارهای جایگزین به کودک پیشنهاد دهید
از آنجا که عادت‌ها مثل ناخن جویدن رفتارهای همیشگی هستند، برای ترک آن‌ها باید یک رفتار جایگزین وجود داشته باشد. بنابراین در صورتی که می‌خواهید عادت ناخن جویدن را از سر کودک خود بیاندازید باید این رفتار را با یک رفتار سالم جایگزین کنید. برای مثال می‌توانید از توپ‌های ضد استرس استفاده کنید. همچنین کارهایی مثل دوییدن، داشتن فعالیت بدنی و حتی یادگیری موسیقی میتواند به کاهش تنش در کودک و کاهش میل به این کار کمک کند.
ما در مقاله ایده بازی با کودک در خانه چندین بازی جذاب معرفی میکنیم که می‌توانید فرزند خود را به آن‌ها مشغول کنید تا کمتر به عاداتی مثل ناخن خوردن روی بیاورد.
۵_ دست از تلاش کردن برندارید
به کودک خود توضیح دهید که افراد مختلف به تکنیک‌های مختلف پاسخ می‌دهند و او را تشویق کنید که اگر راه‌حل اول جواب نداد، راه‌حل‌های مختلفی را امتحان کند. به طور کلی، هر چه سن او بیشتر باشد، مسئولیت بیشتری میتواند در این تلاش بپذیرد.
در نهایت، به او و به خودتان یادآوری کنید که ترک عادت‌ها سخت است و شما دو نفر در یک طرف هستید. در صورت نیاز استراحت کنید و مطمئن شوید که فرزندتان هم محبت و توجه زیادی را دریافت می‌کند. در نهایت صبر و پشتکار شما نتیجه خواهد داد.
6_ پاداش مثبت دهید
اگر می‌خواهید رفتار مطلوبی را در فرزند خود تبدیل به عادت کنید، به او پاداش مثبت دهید. در روانشناسی رفتاری به این روش “تقویت مثبت” می‌گویند. در واقع وقتی کودک رفتار مثبتی دارد، باید به او پاداش داده شود که شامل یک شیء، تأیید مثبت یا فعالیت جذاب است.
وقتی کودک تلاش می‌کند تا عادت ناخن جویدن را کنار بگذارد، تکنیک تقویت مثبت باعث می‌شود که احساس موفقیت و کنترل بیشتری روی رفتار‌ها و عادات خود داشته باشد. در واقع کودک با پاداش مثبت به‌مرور یاد می‌گیرد که رفتارهای جایگزین چه هستند و تمایل بیشتری به انجام آن‌ها پیدا می‌کند.
7_ با کودک ارتباط بیشتری بگیرید
بر اساس نظریه “دلبستگی” جان بولبی، حمایت عاطفی از کودکانی که درگیر عادت‌های منفی مثل ناخن جویدن هستند، به ترک عادت آن‌ها کمک می‌کند. این نظریه می‌گوید که رابطه عاطفی والدین تأثیر زیادی در رشد عاطفی و روانی کودک دارد. در واقع زمانی که والدین سعی می‌کنند ارتباط نزدیکی با کودک خود داشته باشند، کودک احساس امنیت پیدا خواهد کرد. احساس امنیت به کودک توانایی مقابله با رفتار‌ها و عادت‌های منفی از جمله ناخن جویدن را می‌دهد.
ناخن جویدن که اصلی‌ترین دلیل آن استرس و اضطراب است، معمولاً به‌عنوان یک رویکرد مقابله‌ای شناخته می‌شود. زمانی که کودک متوجه شود که والدین همیشه کنار او هستند و از وی حمایت می‌کنند، احتمال اینکه دوباره به رویکرد‌های مقابله‌ای برای استرس مثل ناخن جویدن بیاورید، کم خواهد بود.
کلام آخر
ناخن جویدن کودکان یکی از رایج‌ترین عادت‌ها در میان بچه‌ها است که در بسیاری از موارد با بالا رفتن سن کودک از بین می‌رود. این رفتار میتواند به دلایلی مثل استرس، بی‌حوصلگی یا تقلید از رفتارهای دیگران رخ دهد. شما نیز می‌توانید با راهکارهایی مثل کاهش استرس، جایگزین کردن عادت با رفتاری سالم‌تر و آگاه کردن کودک از این کار تلاش کنید تا کودک عادت ناخن جویدن را کنار بگذارد.
