اگر کودک یا دانشآموز کم حرفی دارید یا خودتان هم بهطورکلی کمحرف هستید، میدانید که جامعه تا چه حد نسبت به این مسئله گارد و تعصب دارد؛ بنابراین، کم حرفی کودکان برای والدین از آن فجایعی است که باید سریعا برطرف شود! کم حرفی کودکان در بیشتر مواقع ایرادی ندارد و اغلب ناشی از فهم بالای کودک در درک زمان مناسب صحبتکردن یا صرفاً نوع شخصیت و درونگرایی کودک است؛ اما در مواردی، کم حرفی کودک یک انتخاب نیست، بلکه یک اختلال گفتاری محسوب میشود که نیازمند رسیدگی و کمک والدین است.
| تفاوت کم حرفی و سکوت | سکوت به معنی عدم تمایل به صحبتکردن در شرایط مختلف و کم حرفی به معنی صحبتکردن اما به میزان اندک است. |
| علائم | سرکوبکردن کلمات، مشکل در نه گفتن، دشواری در پیداکردن دوست، مشکل در بیان خواستهها و … |
| دلایل | عدم اعتماد به نفس، ترس، اضطراب، تجربههای منفی، داشتن برخی ویژگیهای شخصیتی مثل درونگرایی و … |
| راهکارها | ایجاد محیطی مثبت برای کودک، عادی نشاندادن اشتباهات، تمرکز روی نقاط قوت کودک، افزایش دایره لغات و … |
در ادامه، مطالعه مقالات روبرو میتوانند به افزایش درک شما از موضوعاتِ علت کوبیدن سر کودک به زمین و مهارت دست ورزی کودکان کمک کنند.
تفاوت کم حرفی کودکان با ساکت بودن
کم حرفی کودکان با ساکت بودن کودکان متفاوت است؛ حتی در اصطلاح انگلیسی از عبارت Quiet Child استفاده نمیکنیم و عباراتی مانند Selective mutism (لالی انتخابی) یا Reticent (صحبت محتاطانه) را به کار میبریم. به این تعریف توجه کنید:
Reticent (صحبت محتاطانه) یا همان کم حرفی کودکان به شرایطی گفته میشود که در آن، کودک به دلایل مشخصی، از صحبتکردن پرهیز میکند و برای پاسخ به هر سؤال مکث و تردید قابلتوجهی از خودش نشان میدهد؛ ضمن آن که تمایل زیادی به گوشهنشینی دارد. این مشکل یک رفتار اجتنابی خجالتی و اضطرابی در نظر گرفته میشود و در صورت ادامهدار شدن، احتمال ابتلای کودک به اختلالات اضطرابی جدی را افزایش خواهد داد. (منبع: Kids Wordsmyth)
برای آشنایی بیشتر با مباحثی مثل بهترین آب میوه برای کودکان و فواید امگا 3 برای کودکان میتوانید به همین مقالات مراجعه کنید.
علائم کم حرفی کودکان
در یکی از مطالعاتی که توسط دانشگاه Cambridge انجام شد، محققان به حقیقت جالبی درمورد کم حرفی کودکان برخوردند:
با بررسی تعاملات کودکان کمحرف ۷ساله با معلم و سایر ۷ سالهها، دریافتیم این کودکان در کنار کمتر صحبتکردن، گفتوگوهای سادهتری نیز نسبت به همسالان خود ایجاد میکنند. کودک کمحرف در هر گفتوگو، تنها درمورد یک موضوع صحبت خواهد کرد و با استفاده از جملات ساده و کوتاه، از ادامهدار شدن بحث جلوگیری میکند. (منبع: Cambridge University Press)
در ضمن اگر تمایل به یادگیری عمیقتری دربارهی موضوعاتی مثل مواد غذایی آهن دار برای کودکان و پرت کردن اشیا توسط کودک دارید، پیشنهاد میکنیم این مقالات را بخوانید.
محققان در ادامه اضافه کردند:
همچنین دریافتیم این کودکان بیشتر درمورد اشیایی که در لحظه حال و در همین مکان قرار دارند، صحبت میکنند و گفتوگوهای آنها اصولاً شامل اتفاقات گذشته یا پیشبینی رویدادهای آینده نمیشود. در قسمتی از پژوهش، ما سعی کردیم سؤالات بیشتر و دقیقتری از هر گروه بپرسیم. کودکان معمولی از این سؤالها بهعنوان فرصتی برای ادامه گفتوگو و ابراز وجود استفاده میکردند؛ درحالیکه کودکان کمحرف با دادن پاسخهای کوتاه، بهنوعی از گفتوگو فرار میکردند. (منبع: Cambridge University Press)
با درنظرگرفتن این موارد، کم حرفی کودکان معمولاً ناشی از این موارد است:
- مشکل در آگاهی از احساسات و حالات بدنی
- اختلال در تفکر، تصمیمگیری و کنترل احساسات
- دشواری در پردازش احساسات و تشخیص تعارضات احتمالی
که به این صورت خود را نشان میدهند:
- نمیتواند راحت نه بگوید،
- هنگام صحبت، کلمات را سرکوب میکند،
- دوست پیداکردن کمی برایش دشوار است،
- با اینکه جواب درست را میداند، دستش را بالا نمیبرد،
- برای مطرحکردن درخواستها و نیازهایش به مشکل میخورد،
- زمان ورود به یک فضای جدید بهسختی از والدینش دل میکند،
- صرفا با گذشت زمان احساس راحتی نمیکند و به جمع نمیپیوندد،
- کمی طول میکشد تا به سخنان دیگران واکنش نشان دهد و پاسخی ارائه کند،
- در برخی فضاها بهراحتی صحبت میکند و در سایر موقعیتها کاملاً ساکت میشود،
- در شرایط دشوار و تحتفشار، معمولاً چهرهاش بدون حالت و بدنش منقبض میشود،
- علاقه به ورزش یا شرکت در فعالیتهای گروهی دارد؛ اما اگر موقعیتش پیش بیاید پا پس میکشد.
توجه داشته باشید هر کودکی که این علائم را از خود نشان دهد، لزوماً دچار اختلال کم حرفی کودکان نیست؛ بنابراین، برای تشخیص نهایی حتما با یک پزشک یا روانشناس مشورت کنید و تنها به این مطلب بسنده نکنید.
لازم است اضافه کنیم که منابع روبرو اطلاعات جامعتری دربارهی موضوعاتی مثل علت ناله كردن کودک در خواب و علت شیر نخوردن نوزاد ارائه میدهند.
- بیشتر بخوانید: فن بیان کودکان
- بیشتر بخوانید: تاخیر رشد در کودکان
- بیشتر بخوانید: حیوان خانگی برای کودکان
- بیشتر بخوانید: تاخیر در گفتار کودکان
دلایل کم حرفی کودکان
دلایل کم حرفی کودکان بسیار گسترده و ناشی از عوامل درونی و بیرونی هستند. کم حرفی یک کودک میتواند ناشی از یک یا چند مورد از این دلایل باشد:
- ترس و اضطراب
- عدم اعتمادبهنفس
- ترس از اشتباهکردن
- یادگیری زبان اول یا دوم
- تجربههای منفی گذشته
- اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب و ADHD
- حضور در یک محیط جدید و برخورد با افراد غریبه
- عدم پرورش مهارتهای اجتماعی و زبانی مناسب
- اضطراب نسبت به انتظارات اطرافیان برای صحبت و گفتوگو
- برخی ویژگیهای شخصیتی؛ مانند درونگرایی یا خجالتی بودن
- الگوهای نامناسب؛ مانند والدین، معلمها، خواهر یا برادر بزرگتر و غیره
- لالی انتخابی؛ کودک در واکنش به یک موقعیت ناراحتکننده، ترسناک، دشوار یا جدید، سکوت میکند؛ اما هنگام صحبتکردن در شرایط دیگر چندان مشکل ندارد.
اگر میخواهید در زمینه انگشت در بینی کردن در کودکان و خودزنی در کودکان دانشتان بیشتر شود منابع ذکر شده را از دست ندهید.
کم حرفی کودکان نشانه چیست؟
برای اینکه بدانیم کم حرفی کودکان نشانه چیست؟ باید به بخشهای قبلی مراجعه کنیم و یکبار دیگر تمام دلایل و علائم را مرور کنیم. چه چیز در همه آنها مشترک است؟ ترس! عامل ترس چیست؟ تجربههای منفی! اما چرا این کودکان مانند هر کودک دیگری از تجربههای منفی عبور نمیکنند؟!
کودک کمحرف در تشخیص موقعیتهای امن و ناامن به مشکل میخورد؛ بهعنوانمثال، کودک میداند صحبتکردن در کلاس ترس و عواقبی ندارد، اما به علت تجربههای قبلی و ناتوانی در جداکردن آن تجربه از زمان حال، در صحبتکردن مشکل پیدا میکند. در این مورد، کودک احساس ترس نمیکند؛ اما الگوهای مغزی، افزایش ضربان قلب یا علائم جسمی مانند تعریق نشان میدهند که بدن او، رفع خطر را درک نکرده است. به این معنا که ارتباط بین مغز و بدن کودک کمحرف بهاندازه دیگران دقیق و سریع نیست. (منبع: ScienceDirect)
بگذارید تجربه خودم را بهعنوان یک کودک کمحرف برایتان تعریف کنم. من عملکرد تحصیلی عالی داشتم و خوب ارتباط برقرار میکردم؛ اما دوستان کمی داشتم. علتش این بود که زمان صحبت از علایق و کارهای موردعلاقه (که جرقه دوستی را میزنند)، ناخودآگاه ساکت میشدم. این در حالی بود که اتفاقاً سرگرمیهای جالبی مانند کتابخواندن، فیلم دیدن و گوشدادن به موسیقی داشتم که خب در دهه 80 و 90 خیلی هم باحال محسوب میشدند! تا سالها علتش را نمیدانستم، اما بعدها متوجه شدم هر گاه بهعنوان یک کودک شروع به صحبت از علایقم در جمع خانواده میکردم:
- نادیده گرفته میشدم و کسی گوش نمیداد،
- اگر کسی گوش میداد مسخرهام میکرد، با صدای بلند دوباره تعریفش میکرد و همه میخندیدند که وای چقدر بامزه!
- درخواستهای من برای رسیدن به علایقم (مانند اینترنت یا خرید سیدیهای فیلم) همیشه عامل دعوای بیهوده در خانه بود؛ چون من صرفاً چیزی خواسته بودم، محتوایش مهم نبود.
این تجربیات منفی باعث شد من تا سالها خودم را برای چنین علایق سادهای سرزنش کنم، خودسانسوری کنم و از جمع کناره بگیرم. باور کنید هر دلیل و علت روانشناسی که پشت کم حرفی کودکان وجود داشته باشد، شروعش از همین تجربیات و بازخوردهای منفی بوده است!
- بیشتر بخوانید: زانوی ضربدری در کودکان
- بیشتر بخوانید: پرورش اراده در کودکان
- بیشتر بخوانید: همکاری کودکان در خانه
آیا کم حرفی کودکان خطرناک است؟
نه که بخواهم شما را بترسانم؛ اما بله بسیار خطرناک است. اصلیترین ضعف کودک کمحرف، ناتوانی یا دشواری در برقراری ارتباط محسوب میشود. درد دوست پیدانکردن و منزوی شدن کودک ناراحت کننده است؛ اما اگر کسی یا چیزی به او آسیب برساند چطور؟ سناریویی را در نظر بگیرید که در آن:
- کودک مزاحم تلفنی داشته باشد،
- یک فرد غریبه در خیابان کودک را آزار دهد،
- یکی از آشنایان قصد بدی نسبت به کودک داشته باشد،
- کودک در مدرسه، محل بازی و غیره هدف قلدری دیگران قرار بگیرد،
- کودک بیرون از خانه زمینخورده باشد، زخمی شده باشد و چیزی به شما نگوید،
- کودک دچار برانگیختگیهای احساسی شده باشد، اما نتواند با کسی درد و دل کند،
- در قسمتی از بدنش درد احساس کند؛ اما از گفتن آن و درخواست رفتن پیش پزشک طفره برود،
- در موقعیتهای اجتماعی مختلف، کسی حق او را ناحق کند و کودک نتواند این مسئله را به شما منتقل کند.
این لیست با هر سناریوی دیگری که بهعنوان والدین نگران به ذهنتان خطور کند، ادامه خواهد داشت. کودک در نتیجه عواقب این کم حرفی، دچار مشکلات عاطفی، شناختی و رفتاری خواهد شد و حتی افت تحصیلی را نیز تجربه خواهد کرد. ضمن آن که کم حرفی کودکان چیزی نیست که با افزایش سن بهبود پیدا کند؛ بلکه کودک در سنین بزرگسالی نیز دچار مشکلات ارتباطی خواهد شد که تأثیرات منفی در آینده او خواهند داشت.
راهکارهای درمان کم حرفی در کودکان
باتوجهبه پیچیدگیهای این مشکل، بهترین روش درمان مراجعه به روانشناس کودک خواهد بود؛ اما شما میتوانید روشهای زیر را در خانه به کار بگیرید و رفتار کودک را بهدقت مشاهده کنید.
1_ تشویق به اشتباهکردن
در بسیاری از موارد، کم حرفی کودکان ناشی از ترس است؛ ترس اشتباهکردن، ترس مسخرهشدن، ترس از عواقب کار و در نهایت، ترس از شکستخوردن. بهعنوان والدین، باید به کودکانمان یاد بدهیم که اشتباهکردن بخشی از زندگی است و در واقع مهمترین، ارزشمندترین و قابلاستنادترین منبع ما برای یادگیری درسهای زندگی محسوب میشود. هنگامی که ترس کودک از اشتباهکردن بریزد، کم حرفی و بهطورکلی گوشهگیری را بهتر مدیریت خواهد کرد.
2_ جملات تأکیدی مثبت
باتوجهبه تجربیات ما در برخورد با مراجعین، جملات تأکیدی همیشه کارساز نیستند؛ اما امتحانشان ضرر ندارد! در این روش، شما باید جملات منفی را به شیوهای طبیعی و بدون اصرار و دعوا، به شکل مثبت در بیاورید. بهعنوانمثال، گفتوگوی زیر را در نظر بگیرید:
کودک: «باورم نمیشود معلمم به من اجازه داد مبصر کلاس شوم!»
پاسخ اشتباه والدین: «یعنی چه باورم نمیشود! حتما کارت خوب بوده که معلم تو را انتخاب کرده است.»
پاسخ درست والدین: «چنین فرصتهایی تنها به افرادی داده میشود که سزاوار آن باشند. مطمئنم معلم میدانسته تو از پس این کار برمیایی!»
در پاسخ درست، ما میبینیم که والدین بدون ایجاد تنش و بهصورت غیرمستقیم، عبارت منفی “باورم نمیشود” را تصحیح کردند؛ زیرا در این جمله، “باورم نمیشود” یعنی “من فکر نمیکنم توانایی انجام این کار را داشته باشم و تعجب میکنم که مرا انتخاب کردهاند.” به همین ترتیب، کودک مثبت صحبتکردن در مورد خودش و دستاوردهایش را بهصورت ناخودآگاه یاد خواهد گرفت و کمحرفی ناشی از خجالت یا عدم اعتمادبهنفس را کنار خواهد گذاشت.
3_ ایجاد یک محیط مثبت
یک محیط مثبت فضایی است که در آن بهجای نقاط ضعف کودک، مانند ترس، خجالت و گوشهگیری، روی نقاط قوت او تمرکز شود. بهعنوانمثال، کودک از جمعکردن سفره فراری است؛ اما خیلی زیبا و باسلیقه سفره میچیند. بهجای سرزنش او برای کمکنکردن در کاری که مطابق میل و تواناییاش نیست، در انجام کاری از او کمک بخواهید که بهترین عملکرد را دارد. ضمن آن که میتوانید مسئولیت تعارفکردن شیرینی در مهمانیها را به او بسپارید و مدام از او تعریف کنید.
این برتری و پرورش توانایی باعث میشود کودک به خودش باور داشته باشد و جرات کند با تمرین و مشارکت، نقطهضعفهایش را بهبود ببخشد. ضمن آن که تشویق کودک کمحرف به تعارفکردن شیرینی در مهمانی، ریختن چای برای والدین و غیره، عزتنفس آنها را به طور خودکار افزایش میدهد؛ زیرا توانستند در یک فضای اجتماعی کاری بهخوبی و درستی انجام دهند، حالا هر چقدر که این کار کوچک باشد! یکی از بهترین روشهای درمان کم حرفی کودکان، همین تمرینهای کوچک در فضاهای اجتماعی امن است که میتواند آنها را برای سایر موقعیتها آماده کند.
ما در مقاله فرزند پروری موفق نکاتی را به شما آموزش میدهیم که با استفاده از آنها میتوانید فضایی مثبتتر و بهتر برای کودکان کم حرف بهوجود آورید. پیشنهاد میدهیم حتماً این مقاله را مطالعه کنید.
- بیشتر بخوانید: تربیت فرزند پسر
- بیشتر بخوانید: تربیت فرزند دختر
4_ استفاده از کلمات درست
همانطور که قبلاً گفتیم، کم حرفی کودکان میتواند ناشی از ترس، کمبود اعتمادبهنفس و غیره باشد؛ اما هر چه که هست، یک نقطهضعف است و شما باید از تأکید روی آن پرهیز کنید. بهعنوانمثال، به همه نگویید این بچه خجالتی، غیراجتماعی یا زیادی ساکت و درونگرا است. نسبتدادن این صفات به کودک در حضور دیگران، عزتنفس او را کاهش میدهد؛ زیرا کودک به این باور میرسد که چنین ویژگیهای عمیق و نهادینه شدهای در او، بد و وحشتناک هستند و به همین ترتیب، خودش هم بد و وحشتناک است.
یادتان باشد در زمینه کم حرفی کودکان، مشکل ما سکوت نیست؛ اتفاقاً خیلی هم خوب است کودک توانایی سکوتکردن و خودداری را داشته باشد. درمورد کودک کمحرف، ما باید علت اکراه او از ابراز وجود را کشف و آن را برطرف کنیم؛ بنابراین او را مجبور نکنید مدام صحبت کند، بلکه به او یاد دهید:
برای دیدهشدن و در نظر گرفتهشدن، لازم نیست صدای بلند یا حرکت و ظاهر قابلتوجهی داشته باشی؛ تنها کافی است شجاعت استفاده از آن صدا و به نمایش گذاشتن و ارائه خودت و تواناییهایت را داشته باشی. (منبع: BookTrust)
البته دقت کنید کلمه “شجاعت” را بادقت به کار ببرید تا حس ناکافی بودن کودک دوچندان نشود! به او بفهمانید که پشتش هستید و میتواند بدون نگرانی، فقط جلو را نگاه کند و پیش برود.
- بیشتر بخوانید: فرزند پروری چیست؟
- بیشتر بخوانید: نقش مادر در فرزند پروری
5_ کاهش فشار روانی
یکی از اشتباهترین روشها برای درمان کم حرفی کودکان، اجبار به صحبتکردن است. برخی بهاشتباه فکر میکنند عبارت “تا با ترسهایت روبهرو نشوی از شرشان خلاص نخواهی شد” در تمام موارد صدق میکند؛ غافل از اینکه ترس، یک واکنش بازدارنده در پاسخ به محرکی است که کودک فکر میکند برای او خطرناک یا آسیبزا خواهد بود. در نتیجه، انداختن کودک در دل ترس مشکلات را حل نمیکند هیچ، بدترشان خواهد کرد!
بهترین کار این است که از اشاره مستقیم به کمحرفی کودک بپرهیزید. تجربه ثابت کرده هر چه فشار و تمرکز والدین روی کاری کمتر باشد، کودک احساس بهتری نسبت به انجام آن دارد. توصیه میکنیم در جمعهای خانوادگی، فضاهای اجتماعی و حتی پشت تلفن و تماس تصویری، کودک را ناگهان یا با دعوا و سرزنش، مجبور به صحبت نکنید. این روشها مصداق بارز پاککردن صورتمسئله هستند و آن خلا و مشکل اصلی کودک را پر نمیکنند.
بهتر است در مورد روشهای انتخابی کودکان برای برقراری ارتباط منعطف باشید و همه را به رسمیت بشناسید. بهعنوانمثال، شاید کودک کمحرف بهجای گفتن اینکه گرسنه است با دست به غذا اشاره کند. در این شرایط، نیاید با دعوا و سرزنش کودک را مجبور کنید در همان لحظه، خواسته را به زبان بیاورد؛ بلکه همین ارتباط کوچک را به فال نیک بگیرید و واکنش مثبتی نسبت به آن داشته باشید. این حس آرامش و امنیت کمکم مشکل کم حرفی او را بهبود میبخشد.
ممکن است کم حرفی کودک گاهی باعث عصبیشدن شما شود؛ اما شما باید خشم خود را کنترل کنید. ما در مقاله کنترل خشم در برابر کودکان در این مورد بیشتر حرف میزنیم.
- بیشتر بخوانید: سبک های فرزند پروری
- بیشتر بخوانید: خطاهای فرزند پروری
6_ مواجهه تدریجی
درعینحال که به محدودیتهای او احترام میگذارید، اجازه ندهید راحت پا پس بکشد و تسلیم شود؛ بلکه به او کمک کنید آرام به سمت ترسهایش برود. بهعنوانمثال، اگر در برخورد با مهمانها احساس خوبی ندارد، او را مجبور به پذیرایی و معاشرت نکنید؛ اما از او بخواهید حداقل از اتاق بیرون بیاید و به مهمانها سلام کند.
شما میتوانید از کودک بخواهید که با سلامکردن شروع کند. ما در مقاله آموزش سلام کردن به کودکان، راهکارهایی را به شما در این زمینه آموزش میدهیم.
7_ بهرسمیتشناختن تلاش کودک
از پیشرفتهای کوچکش خوشحال شوید و او را تحسین کنید؛ بهعنوانمثال، به او بگویید:
دیروز که با معلمت صحبت کردم، به من گفت با آن دانشآموز تازهوارد دوست شدی و به او کمک کردی. میدانم چقدر این کار سخت و دشوار است؛ اما از اینکه به ترست غلبه کردی و درعینحال به دیگران هم کمک کردی، به تو افتخار میکنم.
این دستاورد و تجربه مثبت را در آینده، هنگامی که دوباره دچار ترسهای اینچنینی شد، به او یادآوری کنید. بگذارید بهخاطر بیاورد چقدر از چیزی که زمانی برایش ترسناک بود، لذت برده بود.
گاهی کودک ممکن است بر اثر تلاشهای پیاپی و به نتیجه نرسیدن خشمگین شود؛ شما باید بدانید که در این مواقع چطور خشم او را کنترل کنید. ما در مقاله کنترل خشم کودک در این مورد بیشتر صحبت میکنیم.
8_ زود رفتن به مهمانیها
در صورت امکان، زودتر از بقیه مهمانها به مهمانی برسید تا کودکان احساس کند مالک فضا است و دیگران به او میپیوندند؛ نه اینکه ناگهان وارد یک فضای غریبه پر از آدم شود و خودش را بین آنها جا دهد! همین ترفند را هنگام مدرسه رفتن یا کلاسهای فوقبرنامه نیز پیاده کنید و او را زودتر از دیگران با معلم و فضا آشنا کنید.
9_ تکنیک گسترش زبانی
تکنیک گسترش زبانی یکی از روشهای علمی برای درمان کمرویی و کم حرفی کودکان است که توسط نظریات ویگوتسکی و برونر تأیید میشود. در این روش والدین صحبتهای کودک را تکمیل میکنند تا بهمرور مهارتهای گفتاری او را تقویت کنند؛ مثلاً وقتی کودک یک جمله ساده مانند “بازی میکنم” میگوید، والدین میتوانند جمله را تکمیل کرده و بگویند که “بله، تو داری با یک توپ و دوستت بازی میکنی”.
شما میتوانید از کودک بخواهید درباره یک موضوع بیشتر توضیح دهد؛ البته نباید او را تحت فشار بگذارید. با تکنیک گسترش زبانی، کودک بهمرور دایره واژگان بیشتری خواهد داشت و مهارتهای زبانی او تقویت میشوند.
سایر روشهای درمان کم حرفی کودکان به شرح زیر هستند:
10_ کودک را تشویق کنید ساز بنوازد تا به تولید و شنیدن صداها عادت کند.
11_ با تشویق کودک به شرکت در فعالیتهای گروهی موردعلاقهاش، او را به سمت صحبتکردن سوق دهید.
12_ اگر کودک دوستی پیدا کرد، اجازه دهید ارتباطش را با او گسترش دهد و شرایطی فراهم کنید که آنها را با هم بیرون ببرید یا به خانه دعوت کنید.
13_ هنگام بازی، فعالیتهایی را انتخاب کنید که کودک از انجامش لذت میبرد؛ زیرا کودکان اغلب تمایل بیشتری برای صحبت در مورد چیزهای موردعلاقهشان دارند.
کلام آخر
مهمترین نکتهای که باید به عنوان والدین برای بهبود کم حرفی کودکان نظر بگیرید، این است که تحت هیچ شرایطی تجربیات منفی خود بهعنوان یک کودک کمحرف، غیراجتماعی و غیره را به کودک انتقال ندهید؛ زیرا این موارد برای او درس عبرت نمیشوند، بلکه تنها کودک را میترسانند و حس ناتوانی را در او افزایش میدهند. اگر اصولی با این مشکل برخورد کنید، به راحتی برطرف خواهد شد.
منابع
