لجبازی کودک سه ساله برای والدین می‌تواند بسیار طاقت‌فرسا باشد. با این‌که منابع مختلفی مثل وب‌سایت HerFamily ادعا می‌کنند کودکانی که قوانین را زیر پا می‌گذارند یا به هر نحوی از والدین خود سرپیچی می‌کنند، در آینده موفقیت تحصیلی و درآمد بالاتری دارند، اما با این حال تحمل این رفتارها برای طولانی‌مدت می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد؛ برای همین، می‌خواهیم در این مقاله درباره نحوه برخورد با کوچک لجباز 3 ساله و نکات مهم در این مورد صحبت کنیم.

 

 

لجبازی بچه سه ساله؛ فرصتی برای رشد یا مانعی برای موفقیت؟

دایره واژگان کودکان سه ساله، مدام در حال گسترش است و او واژه “نه” را هم به دایره واژگانش افزوده تا به موقع از آن استفاده کند. آن‌ها با گفتن واژه “نه” می‌خواهند فردیت خود را ثابت کرده و اراده خود را به نمایش بگذارند.

بنابراین، اگر چنین نگاهی به لجبازی کوکان داشته باشیم، این می‌تواند یک نشانه مثبت برای تکامل شخصیت کودکان باشد.

شما به عنوان والدینی آگاه و با درک،  می‌توانید سعی کنید این ویژگی تازه را حفظ کرده و از آن برای رشد فرزندانتان و داشتن یک شخصیت قدرتمند استفاده کنید.

با این حال، این سرسختی و تقلای بچه سه ساله، می‌تواند والدین را خسته و دلزده کرده و به عنوان یک مانع تلقی شود.

لجبازی کودکان سه ساله تا حدی می‌تواند نشانه خوبی باشد، اما اگر از حد بگذرد و بیش از اندازه شود، ممکن است باعث عاصی شدن والدین شود و آن‌ها را آزار بدهد.

پس چه باید کنیم؟ در ادامه، نکات بیشتری راجع به لجبازی کودکان سه ساله با شما در میان خواهیم گذاشت.

 

• بیشتر بخوانید: اختلال لجبازی در کودکان
• بیشتر بخوانید: سن لجبازی در کودکان
• بیشتر بخوانید: جیغ کشیدن کودک

ویژگی های کودک لجباز 3 ساله چیست؟

Three-year-olds don’t have much impulse control. If they feel the need to do something, they’ll act on it without much thought. For example, they might take the chocolate out of your purse even after you’ve said “No,” or they might hit another kid when they get mad.

کودکان سه‌ساله معمولاً کنترل زیادی بر تکانه‌های خود ندارند. آن‌ها اگر احساس کنند لازم است کاری انجام دهند، بدون فکر زیاد آن را انجام می‌دهند؛ برای مثال، ممکن است شکلات را از کیف شما بردارند، حتی بعد از این‌که گفته‌اید «نه»، یا وقتی عصبانی می‌شوند، شاید کودک دیگری را بزنند. Motherly

در این‌جا، برخی دیگر از مهم‌ترین ویژگی‌های کودک لجباز 3 ساله عبارت هستند از:

1. تمایل به استقلال: کودک تمایل به تصمیم‌گیری و کنترل بیشتر بر فعالیت‌های خود دارد. بر اساس نظریه رشد اریکسون (روان‌شناس آلمانی-آمریکایی)، کودک در این سن در مرحله «خودمختاری در برابر شرم و تهدید» است؛ مرحله‌ای که اگر در آن سرکوب شود، احساس شرم می‌کند.
2. تفکر عینی و خودمحور: طبق نظریه پیاژه (روان‌شناس و فیلسوف سوئیسی)، کودک از دیدگاه خود به جهان نگاه می‌کند و قادر به دیدن نظرات دیگران نیست؛ این باعث اصرار بیشتر او بر خواسته‌هایش می‌شود.
3. حساسیت هیجانی بالا: به‌دلیل حساس بودن سیستم عصبی کودک سه ساله، او حتی به کوچک‌ترین تغییرات هم واکنش نشان می‌دهد.
4. بیان محدود هیجانات: به‌دلیل کامل نبودن دامنه لغات کودک، او ممکن است به‌جای بیان کلامی نیازها، لجبازی کند.
5. دریافت توجه: کودک از لجبازی به‌عنوان ابزاری جهت جلب توجه و ایجاد احساس کنترل بر والدین استفاده می‌کند.

علل اصلی لجبازی کودک سه ساله چیست؟ 6 علت!

درک علل اساسی رفتار کودک بسیار مهم است؛ چرا؟ چون به این ترتیب می‌توانیم رفتار بهتری با آن‌ها داشته باشیم و بهتر مدیریتشان کنیم! با استفاده از مقالات علمی و بررسی پژوهش‌های مهم، به این نتیجه می‌رسیم که عوامل مهم زیر، در ایجاد لجبازی در کودکان به ویژه خردسالان 3 ساله نقش دارد:

۱ـ رشد؛ آن هم رشد شناختی!

در طول سال‌های رو به رشد، کودکان درکشان از جهان تغییر پیدا کرده و از نظر شناختی، رشد می‌کنند. آن‌ها یاد می‌گیرند که افرادی هستند مستقل، با خواسته‌ها و ترجیحات منحصر به خودشان!

این احساس جدید استقلال می‌تواند منجر به لجبازی کودکان سه ساله شود؛ زیرا کودکان، استقلال خود را ابراز می‌کنند و کنترل والدین را پس می‌زنند.

لجبازی و عصبانیت در کودکان سه ساله کاملا طبیعی است. این تا حدی به این دلیل است که کودکان 3 ساله اغلب احساسات شدیدی را تجربه می کنند و هنوز در حال یادگیری خودتنظیمی هستند (منبع).

۲ـ رشد زبان و مغز

با بهبود مهارت‌های زبانی کودکان و رشد مغز آن‌ها، در بیان خواسته‌ها و مخالفت‌های خود مهارت بیشتری پیدا می‌کنند و یاد می‌گیرند که می‌توانند ساز مخالف بزنند! بنابراین، این هم یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش لجبازی در کودکان سه ساله و بزرگتر است.

۳ـ حساسیت حسی برخی از کودکان

برخی از کودکان ممکن است حساس‌تر از دیگران باشند. این می‌تواند آن‌ها را بیشتر مستعد ناامیدی و عصبانیت کند که می‌تواند به صورت لجبازی ظاهر شود.

۴ـ خلق و خوی خاص

برخی از کودکان بدون هیچ دلیلی بیشتر از دیگران مستعد لجبازی هستند. این کودکان ممکن است احساس استقلال قوی‌تری و تحمل کمتری در برابر ناامیدی داشته باشند. همچنین ممکن است بیشتر مستعد طغیان عاطفی باشند.

۵ـ عوامل محیطی

لجبازی می‌تواند تحت تأثیر عوامل محیطی نیز قرار گیرد، مانند شیوه‌های فرزندپروری در خانه و برای فرزندان با سن بالاتر از 7 سال شیوه‌هایی که در مدارس و تحت نظر آموزش و پرورش، یاد داده می‌شوند و یا داشتن دوستان لجباز!

در نهایت این عوامل و عوامل دیگر، می‌توانند محیطی را ایجاد کند که در آن کودکان احساس کنند باید برای نیاز‌ها و خواسته‌های خود بجنگند و به این صورت رفتار لجوجانه تقویت می‌شود.

 

 

• بیشتر بخوانید: لجبازی کودک ۵ ساله
• بیشتر بخوانید: تکنیک‌های مقابله با لجبازی کودک
• بیشتر بخوانید: کنترل خشم در مقابل کودکان

 

چه زمانی به کودک، لجباز می‌گوییم؟ 6 نشانه مهم!

لجبازی یکی از ویژگی های شایع در میان کودکان به ویژه در دوران نوپایی و پیش دبستانی از جمله بچه‌های سه ساله است. در حالی که لجاجت گاه و بیگاه و مقطعی طبیعی است، لجاجت بیش از حد می تواند مشکل ساز شود. در اینجا شش نشانه وجود دارد که نشان می‌دهد کودک ممکن است بیش از حد لجباز باشد:

۱ـ عدم رعایت مکرر و لجبازی مداوم

لجبازی کودک سه ساله خود را با عدم رعایت مکرر قوانین خانه نشان می‌دهد. کودکی که به طور مداوم از پیروی از دستور‌ها و خواسته‌های والدینش سر باز می‌زند، حتی موقعی که دلایل واضحی برای این کار ندارد، لجباز تلقی می‌شود.

۲ـ سرسختی و پافشاری شدید روی خواسته‌ها

یک کودک لجباز ممکن است با سرسختی به خواسته‌های خود بچسبد، حتی زمانی که با گزینه‌های جایگزین یا گزینه‌های بالقوه بهتر روبرویش می‌کنید.

۳ـ میل شدید به کنترل

یک کودک لجباز ممکن است میل شدیدی به کنترل از خود نشان دهد و بخواهد در همه جنبه‌های زندگی خود حرفی برای گفتن داشته باشد.

۴ـ باور‌های تزلزل ناپذیر و سرسخت!

یک کودک لجباز ممکن است عقاید و باور‌های خود را با اعتقاد تزلزل ناپذیری حفظ کند، حتی زمانی که با شواهد متناقض روبرو شود.

۵ـ ناتوانی در انطباق با تغییر

یک کودک لجباز ممکن است برای سازگاری با تغییرات روتین، برنامه‌ها یا انتظارات مشکل داشته باشد. کودکان لجباز ممکن است در برابر فعالیت‌های تازه، مقاومت کنند و یا زمانی که برنامه معمولشان مختل می‌شود، ناراحت شوند و اعتراض کنند.

۶ـ مشکل در بیان مؤثر احساسات

یک کودک لجباز ممکن است برای ابراز احساسات به شیوه‌ای سازنده و درست، مشکل پیدا کند. آنها ممکن است برای بیان ناامیدی و عصبانیت خود، به ناله کردن، غر زدن و یا سایر رفتارهای مخرب متوسل شوند.

 

 

• بیشتر بخوانید: آموزش سلام کردن به بچه ها
• بیشتر بخوانید: آرایش کردن کودکان
• بیشتر بخوانید: جدا کردن جای خواب کودک
• بیشتر بخوانید: خودارضایی در کودکان

 

 

مشکلاتی که در ارتباط با کودکان لجباز سه ساله مطرح می‌شود چیست؟

بیایید مشکلات رایج کودکان سه ساله لجباز را بررسی کنیم. اغلب والدین، با این مشکلات مواجه می‌شوند:

• کج خلقی و غرغر کردن!
• مشکلات مرتبط با تغییرات سنی و اخلاقی
• بی نظمی و نداشتن انضباط شخصی
• سرپیچی عمدی از دستورات و خواسته‌های والدین
• مشکلات عاطفی و احساسی
• مشکلات خودکنترلی
• مشکلات گوش دادن موثر و تمرکز

پیش از راه‌حل، نتایج برخی پژوهش‌ها…

اول ببینیم چه پژوهش‌ها و تحقیقاتی راجع به رفتار با کودکان لجباز سه ساله انجام شده و نتایج آن چه بوده است؟

تحقیق اول: نقش شیوه های فرزندپروری در رفتار لجبازانه در کودکان پیش دبستانی (2019)

این مطالعه نشان داد که صمیمیت والدین به طور قابل‌توجهی بر رفتار لجبازانه در کودکان پیش دبستانی تأثیر می‌گذارد. والدینی که صمیمی‌تر و حمایت‌کننده‌تر بودند و محدودیت‌های واضح و ثابتی را تعیین می‌کردند، فرزندانشان لجبازی کمتری داشتند.

تحقیق دوم: رویکردهای والدین به رفتار سرسختانه در کودکان نوپا (2018)

این بررسی، رویکردهای مختلف والدین را برای مقابله با رفتار لجبازانه در کودکان نوپا بررسی کرد و بر اهمیت تقویت مثبت (از جمله پاداش دادن)، تعیین محدودیت (مثل تعیین حد و مرز و خطوط قرمز واضح) و ثبات (ثبات در رفتار و شخصیت) تاکید کرد.

تحقیق سوم: لجبازی در کودکان پیش دبستانی: ارتباط با والدین و ویژگی های کودک (2017)

این مطالعه ارتباط بین رفتار لجبازانه در کودکان پیش دبستانی و سبک های فرزندپروری را مورد بررسی قرار داد و دریافت که فرزندپروری مقتدرانه، که با صمیمیت و تعیین محدودیت مشخص می شود، در مدیریت رفتار لجبازانه مؤثر است. والدین مقتدر انتظارات روشن، نظم و انضباط مداوم و حمایت از استقلال فرزندان خود را ارائه می دهند.

و اما راه‌حل‌ها؛ چگونه با کودکان سه ساله لجباز رفتار کنیم؟

تلاش کرده‌ایم در این بخش از مقاله، با استفاده از پژوهش‌های علمی و معتبر از جمله سه پژوهش بالا، نکات و راهکارهای موثری برای عبور از چالش کودکان سه ساله لجباز برای شما ارائه کنیم. پس بخوانید و استفاده کنید:

نکته اول: درک کنید که کودک درحال تکامل و رشد است!

لجبازی برای بسیاری از کودکان زیر سه سال و بالای سه سال، یک رفتار کاملاً طبیعی است.

پس نکته اول این است که شما درک کنید که این، رفتاری طبیعی و نرمال است. آن ها در حال کشف استقلال خود هستند و می‌خواهند ابراز وجود کنند. این گام مهمی در رشد عاطفی آن ها است؛ چرا که یاد می گیرند خواسته ها و نیازهای خود را با سرسختی بیشتری بیان کنند.

کودک سه ساله به تازگی شروع به یادگیری نحوه بازی با دیگران کرده است و این گاهی اوقات یک مسیر ناهموار برای او خواهد بود. فرزند شما به تازگی در مورد اشتراک‌گذاری و نوبت گرفتن یاد گرفته، اما ممکن است همچنان نسبت به اسباب‌بازی‌های خود بسیار حساس باشد که می‌تواند منجر به عصبانیت و لجبازی در طول بازی شود (منبع).

نکته دوم: مبارزه نکنید؛ انرژی‌تان را صرف مراقبت از او کنید!

لازم نیست با کودکان لجباز سه ساله خود جنگ و مبارزه کنید. انرژی خود را بیهوده هدر ندهید و در عوض سعی کنید مراقب آن‌ها باشید. سعی کنید مبارزات خود را صرف مسائل پیش پاافتاده‌ای همچون عوض کردن زورکی پیراهن او، غذا خوردن اجباری و یا میل کردن میان وعده‌اش نکنید و در عوض، مسائل مهم‌تری را مدنظر قرار دهید.

نکته سوم: از گفتن “نه” زیاد خودداری کنید

شنیدن بیش از حد “نه” می‌تواند برای کودکان نوپا طاقت‌فرسا باشد. به جای نه گفتن و منع بیش از حد، کلمات را جور دیگری ادا کنید. به مثال‌های زیر توجه کنید:

• به جای گفتن «نه، از روی اثاثیه بالا نرو»، بگویید «بیا به جای بالا رفتن از آن اثاثیه، روی این تخت بازی کنیم!».
• به جای گفتن «نه، برادرت را نزن»، بگویید «وقتی بازی می‌کنی، از دستانت برای کارهای بهتری استفاده کن!».
• به جای گفتن «نه، غذایت را روی زمین نریز»، بگویید «بیا از دستمال برای پاک کردن فرش استفاده کنیم».
• به جای گفتن «نه، با کفش روی فرش راه نرو!»، بگویید «بیا با هم کفش‌هایت را پیش از آمدن روی فرش، در بیاوریم!».

هنوز کاملا شیوه درست نه گفتن به کودکان را نمی‌دانید؟ برای اطلاعات بیشتر به مقاله «چطور به کودکان نه بگوییم؟» سری بزنید.

نکته چهارم: انتخاب‌هایی پیش پایش قرار دهید

دو گزینه را برای کودکان سه ساله روی میز قرار دهید و به کودک حس کنترل بدهید. به جای “وقت مسواک زدن است” بگویید: “می‌خواهی دندان‌هایت را با مسواک آبی مسواک کنی یا با مسواک سبز؟”

 

 

• بیشتر بخوانید: لجبازی کودکان در غذا خوردن
• بیشتر بخوانید: تنبیه بچه حرف گوش نکن

 

 

نکته پنجم: قبل از دستور، هشدار دهید

قبل از ارائه یک دستور، هشدار کافی بدهید، مثلاً اگر قرار است از پارک به خانه برگردید، 10 دقیقه قبل از پایان بازی کودک، به او هشدار دهید که فقط ده دقیقه از وقتش برای بازی باقی مانده و سپس باید به خانه برگردید؛ این کار به آماده‌سازی ذهن او و کاهش مقاومت کمک می‌کند. راستی اگر با دارو خوردن کودک خودتان مشکل دارید، مقاله دارو دادن به کودک بد دارو را بخوانید.

نکته ششم: خودتان بهترین الگو باشید!

در برخورد با لجبازی کودک سه ساله، خودتان بهترین الگو باشید. بهتر است به جای امر و نهی و دستورات مداوم، خودتان الگوی خوبی بوده و نکاتی که می‌خواهید کودک رعایت کند، اول خودتان رعایت کنید.

کودک به حرف‌های شما گوش نمی‌کند، بلکه به رفتارهایتان نگاه می‌کند.

نکته هفتم: رفتار خوب را تمرین کنید و خویشتن‌دار باشید

رفتار و مدیرت کودکان لجباز سه ساله، نیاز به تمرین، صبوری و خویشن‌داری دارد. به هرحال او کودک است و به اندازه شما درک و فهم ندارد. سعی کنید روی خودتان کار کنید تا صبورتر و باحوصله‌تر شوید و کمتر حرص بخورید!

در این زمان ممکن است نسبت به کودک خشمگین شوید؛ برای جلوگیری از بروز خشم، پیشنهاد می‌دهیم که به مقاله «کنترل خشم در برابر کودکان» سری بزنید.

نکته هشتم:  از زورآزمایی و اثبات قدرت پرهیز کنید

هنگام بروز کج خلقی، آرامش خود را حفظ کنید و از بحث کردن خودداری کنید. اصلا نیازی نیست به کودکان خود ثابت کنید که شما قدرتمندتر و برتر هستید. از تشدید تنش‌ها خودداری کرده و سعی کنید با کودک وارد زورآزمایی و قدرت‌نمایی نشوید، چون وضعیت را بدتر می‌کند.

نکته نهم: قوانینی برای خانه تعیین کنید

شاید تصور کنید که کودک شما هنوز برای رعایت قواعد کوچک است. اما مشخص کردن قوانین از همان ابتدا به کودک کمک می‌کند تا بداند باید منتظر چه چیزی باشد. داشتن روتین روزانه نیز باعث بهبود رفتارهای کودک می‌شود.

برای آگاهی از مهم‌ترین قوانین خانه به مقاله «لیست قوانین خانه» سری بزنید.

نکته دهم: بی‌توجهی برنامه‌ریزی‌شده داشته باشید

اگر لجبازی کودک سه ساله به درستی مدیریت نشود، این رفتار بخشی از شخصیت او می‌شود. شما باید به کودک خود آموزش دهید که با استرس خود به‌روش درستی کنار بیایند.

شما باید پیامد‌های رفتاری کودکان را با ماهیت رفتار بد آنها همسو کنید؛ مثلاً یکی از راه‌های مؤثر برای تنبیه کودک لجباز 3 ساله نادیده‌گرفتن‌های برنامه‌ریزی‌شده است. عدم توجه به بداخلاقی‌های کودک و توجه بیشتر به او زمانی که رفتار‌های درستی دارد، یکی از بهترین راه‌ها برای کنترل لجبازی شناخته می‌شود.

کودکان دوست دارند که توجه والدین خود را چه با لجبازی و چه با اطلاعات و انجام کار‌های درست جلب کنند؛ بنابراین بهتر است که رفتار نادرست آنها را کاملاً نادیده بگیرید تا کودک از توجه‌تان تغذیه نکند. شما با این کار به آنها ثابت می‌کنید که نافرمانی راه درستی برای ابراز وجود نیست.

البته همیشه هم بی‌توجهی به رفتار‌های کودک درست نیست، چون باعث آسیب‌زدن به او یا اطرافیان می‌شود؛ بنابراین فقط زمانی نسبت به رفتار‌های کودک بی‌توجهی نشان دهید که مطمئن هستید رفتار او خطرساز نیست و آسیبی به خود یا دیگران نمی‌رساند.

نکته یازدهم: با متخصصان صحبت کنید

اگر رفتارهای لجبازانه کودکان سه ساله شما ادامه دارد و در زندگی روزمره اختلال ایجاد می کند، با یک متخصص روانشناسی کودکان یا متخصص رشد کودک مشورت کنید تا او را تحت نظر داشته باشد.

نکته دوازدهم: از بازی‌های نقش‌محور استفاده کنید

در بازی‌های نقش‌محور، شما و فرزندتان هر کدام یک نقش خاص را بر عهده می‌گیرید. شما می‌توانید برای این بازی سناریوهای مختلفی را در نظر بگیرید که درباره پذیرش قوانین، تمرین گوش دادن یا احترام به دیگران هستند. با انجام این بازی‌ها، مهارت‌های خودتنظیمی، همدلی و مذاکره کودکان افزایش پیدا می‌کند؛ همچنین، آن‌ها طی بازی یاد می‌گیرند که با پیروی از قوانین (به‌جای لجبازی) می‌توانند زودتر به اهداف خود برسند.

در واقع، بازی‌های نقش‌محور نوعی کدگذاری رفتاری در حافظه بلندمدت کودک به‌وجود می‌آورند. کودک در این بازی‌ها نحوه کنترل موقعیت‌های مختلف لجاجت را می‌شناسد و در حافظه بلندمدت خود ثبت می‌کند؛ بنابراین، در موقعیت‌های واقعی، بهتر می‌تواند از خود واکنش نشان دهد.

دوست دارید با بازی‌های دیگر برای جلوگیری از لجاجت کودکان آشنا شوید؟ به مقاله «بازی درمانی برای کودکان لجباز» سری بزنید.

اشتباهات در نحوه برخورد با کودک لجباز 3 ساله

از جمله اشتباهات رایج والدین در برخورد با لجبازی کودک سه ساله عبارت هستند از:

• تمرکز بر لحظه بحران و عدم ایجاد فضا و فرصت مناسب برای گفت‌وگوی آرام
• مقایسه مداوم کودک با هم‌سن‌وسال‌های او
• تهدیدهای غیرواقعی (مثل اگر این کار را بکنی، دیگر دوستت ندارم!) و از بین بردن اعتماد کودک نسبت به خود
• بی‌توجهی به احساسات کودک و فقط دستور دادن
• تنبیه بدنی کودک و آسیب زدن به او
• تغییر سریع موضوع صحبت و بی‌توجهی به علت اصلی لجبازی کودک

نیازهای عاطفی کودک 3 ساله

با رفع نیازهای عاطفی کودک 3 ساله خود، شدت لجبازی‌ها و نافرمانی‌های او را کاهش می‌دهید. در این‌جا، برخی از مهم‌ترین نیازهای عاطفی یک کودک 3 ساله را بررسی می‌کنیم:

• حضور پایدار در زندگی کودک و ایجاد احساس امنیت در او
• توجه مثبت و بدون شرط به کودک
• ایجاد فرصت برای کودک جهت بیان احساسات
• ارزشمند شمردن تلاش‌های کودک (حتی تلاش‌های بی‌نتیجه)
• گوش دادن فعالانه به صحبت‌های کودک
• ایجاد فضای شخصی برای کودک و دادن قدرت اختیار برای برخی انتخاب‌های ساده به او

کلام آخر

امیدواریم از خواندن این مقاله راجع به لجبازی کودک سه ساله، به اندازه کافی استفاده کنید و بهره ببرید. سعی کردیم روش‌ها کاملاً ساده و کاربردی باشد و با کمترین زحمت بتوانید کودکان لجباز خود را مدیریت کنید